TS Nguyễn Đức Thành - Ảnh: Việt Dũng

TS Nguyễn Đức Thành (giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chính sách - VEPR):

Cần có sự tham gia của tổ chức tư nhân, độc lập

Không chỉ có GDP, chúng ta có rất nhiều chỉ số mà cơ quan quản lý có thể dựa vào đó điều hành. Tuy nhiên, tính xác thực của các con số này chưa cao dẫn đến có sự khập khễnh giữa kết quả và thực tiễn.

Không nên tranh luận điều hành theo con số nào, chỉ tiêu nào, dù tính tăng trưởng theo GDP hay chỉ số hài lòng của người dân, doanh nghiệp hay bất cứ chỉ tiêu nào thì cũng cần có những con số chính xác. Các chỉ số tồn tại được và có ý nghĩa khi nó chính xác, đáng tin cậy.

Theo tôi, trong công tác thống kê hiện nay cần có sự tham gia của tổ chức tư nhân, độc lập, điều này cũng tránh được tình trạng chạy đua theo thành tích, tăng trưởng ảo.

TS Lê Đăng Doanh - Ảnh: V.Dũng

TS Lê Đăng Doanh:

So với các nước thay vì so với chính mình

- Hệ lụy của nạn “thống kê trùng, tăng trưởng ảo” trước hết là căn bệnh “thành tích chủ nghĩa”, “năm sau cao hơn năm trước”, chạy theo tăng trưởng về số lượng, không coi trọng các yếu tố chất lượng, không coi trọng tăng trưởng bền vững và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Tác hại là các địa phương đua nhau tăng đầu tư công để đạt tốc độ tăng trưởng GDP thật cao, dẫn đến lãng phí, tham nhũng, hiệu quả đầu tư công bị giảm sút nghiêm trọng, làm tăng chi ngân sách, tăng nợ công của Nhà nước.

Việc chạy theo số lượng một chiều cũng dẫn đến khai thác quá mức tài nguyên đất đai, hầm mỏ, rừng biển, làm gia tăng ô nhiễm môi trường sống. Việc tính trùng sản phẩm một hạt gạo hai ba tỉnh đều nhận là của mình (tỉnh sản xuất ra, tỉnh thu mua được, tỉnh xuất khẩu) dẫn đến sự ngộ nhận về thành tựu kinh tế, về năng lực chỉ đạo của cấp tỉnh, huyện, xã.

Cũng từ lâu, chuyên gia kinh tế đã than phiền về sự can thiệp của cấp ủy, chính quyền địa phương vào công tác thống kê, về các chỉ tiêu kinh tế của địa phương để bảo đảm các chỉ tiêu kế hoạch của địa phương luôn hoàn thành vượt mức, tạo ra một bức tranh không thật của kinh tế địa phương.

Về lâu dài, nên công bố chỉ số GDP và chỉ số GNI (Gross Net Income), tức thu nhập ròng của nền kinh tế theo công thức GNI = GDP + thu nhập sở hữu - chi trả sở hữu, vì bên cạnh doanh nghiệp VN đầu tư ra nước ngoài chuyển lãi về nước nhà (thu nhập sở hữu) thì các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cũng chuyển lại về nước họ (chi trả sở hữu) và con số này ở nước ta là không nhỏ.

Ví dụ năm 2012, doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đã chuyển ra ngoài nước ta khoảng 7,5 tỉ USD, làm giảm GDP/người khoảng 200 USD. Cũng cần lưu ý chỉ số GDP do Tổng cục Thống kê nước ta công bố có khoảng cách so với chỉ số do các tổ chức tài chính quốc tế (như Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á...) công bố.

* Nhìn vào con số GDP được công bố hằng năm, người dân rất khó cảm nhận được VN đang đứng ở đâu trong thế giới này, chẳng hạn như trong mười năm gần đây GDP chưa bao giờ dưới 5% nhưng thậm chí tại một cuộc họp tổ đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cảnh báo “VN có thể tụt hậu so với cả Lào và Campuchia”...?

- Sự thật là tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước ta trong những năm gần đây thấp hơn nhiều nước trong khu vực, song báo cáo Quốc hội thì chỉ thấy nhấn mạnh mức tăng trưởng “năm sau cao hơn năm trước”.

Ví dụ theo bảng số liệu công bố ngày 7-4-2014 của Ngân hàng Thế giới, tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước ta thấp hơn Lào, Campuchia, Philippines, Mông Cổ và Trung Quốc; khoảng cách giữa VN và Lào, Campuchia đang thu hẹp trong khi chênh lệch so với các nước khác trong khu vực đang giãn ra.

Vì vậy, cần công bố công khai cho toàn dân biết để góp phần làm cho kinh tế nước ta tăng trưởng phù hợp với tiềm năng, hiệu quả, theo kịp các nước trong khu vực.

* Ngay cả khi công bố được con số GDP “thật”, người dân cũng chỉ thấy được tốc độ tăng trưởng mà không thể cảm nhận được chất lượng của tăng trưởng đó?

- Trên thế giới, nhiều tổ chức độc lập đã công bố những chỉ tiêu và xếp hạng về năng lực cạnh tranh của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), về môi trường kinh tế của Ngân hàng Thế giới, về chỉ số cảm nhận tham nhũng của Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI)... Các công bố trong những năm gần đây cho thấy nền kinh tế nước ta được xếp hạng trung bình thấp và chậm tiến bộ.

WEF xếp năng lực cạnh tranh của VN thứ 70/148 nền kinh tế, thấp xa so với nhiều nước trong khu vực, trong đó: thể chế, tổ chức xếp thứ 98, giáo dục - đào tạo thứ 95, tức là thấp hơn so với xếp hạng của nền kinh tế. Xếp hạng về môi trường kinh doanh của VN thứ 99/189 nền kinh tế, thấp xa so với Thái Lan, Trung Quốc. Chỉ số cảm nhận tham nhũng do TI xếp hạng thứ 116, thấp xa so với Trung Quốc và các nước khác trong khu vực.

Còn có thể liệt kê tiếp các bảng xếp hạng khác nữa. Nước ta đã hội nhập quốc tế, tức là tham gia cuộc chạy đua theo luật chơi chung, nước ta phải so sánh mình với các nước khác cùng chạy trên đường đua ấy thay vì chỉ tự so sánh với chính mình trong quá khứ.

LÊ KIÊN thực hiện