Trường ĐH Kinh tế TP.HCM là một trong ba trường Bộ GD-ĐT yêu cầu xây dựng đề án không trực thuộc cơ quan chủ quản - Ảnh: TRẦN HUỲNH

Bộ GD-ĐT vừa cho biết bộ đã chủ động yêu cầu ba cơ sở giáo dục đang thí điểm cơ chế xây dựng đề án không trực thuộc cơ quan chủ quản (Bộ GD-ĐT), trình bộ này trong tháng 5-2018.

Ba trường này gồm: Trường ĐH Kinh tế quốc dân, Trường ĐH Kinh tế TP.HCM và Trường ĐH Bách khoa Hà Nội.

Cơ quan chủ quản can thiệp vào vấn đề tự chủ

Theo Bộ GD-ĐT, cơ chế "cơ quan chủ quản" thể hiện sự can thiệp của cơ quan quản lý vĩ mô vào các vấn đề tự chủ, đặc biệt là bộ máy tổ chức, nhân sự và đầu tư của nhà trường.

Nghị quyết 77 với tinh thần chủ đạo là tăng cường vai trò của Hội đồng trường và giảm mạnh sự can thiệp của bộ chủ quản nhưng chưa thực hiện được.

Theo Bộ GD-ĐT, thực hiện Nghị quyết số 77/NQ-CP của Chính phủ ngày 24-10-2014 về thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập giai đoạn 2014-2017, đến nay đã có 23 cơ sở giáo dục đại học được Thủ tướng Chính phủ quyết định giao thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động về thực hiện nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học; tổ chức bộ máy, nhân sự; tài chính; chính sách học bổng, học phí; đầu tư, mua sắm; cơ chế giám sát.

Bộ GD-ĐT đã tổng kết đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết 77 và thấy rằng kết quả đạt được là "rất đáng khích lệ".

Các cơ sở giáo dục đại học tự chủ đều đã có sự phát triển nhất định, được xã hội ghi nhận, qua đó có sự lan tỏa, giúp cho toàn hệ thống giáo dục đại học có sự chuyển biến tích cực theo hướng nâng cao năng lực tự chủ và đảm bảo chất lượng.

Các thủ tục hành chính được giảm bớt, thời gian mở ngành, xác định chỉ tiêu tuyển sinh, quyết định liên kết đào tạo được rút ngắn hơn đã giúp các trường chủ động, tận dụng cơ hội đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển nguồn nhân lực của xã hội.

Các trường cũng tích cực thay đổi nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy tiên tiến, dần tiếp cận với chuẩn đào tạo và chương trình đào tạo của một số nước tiên tiến.

Các trường đại học đã chủ động tái cấu trúc bộ máy tổ chức, nâng cao chất lượng nhân sự: lực lượng giảng viên tăng lên, đội ngũ lao động gián tiếp giảm xuống, số lượng giảng viên có chức danh giáo sư, phó giáo sư và học vị từ thạc sĩ trở lên tăng; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin; tích cực đăng ký kiểm định chất lượng giáo dục đại học.

Đặc biệt, các trường tự chủ đảm bảo được toàn bộ chi thường xuyên và trích lập được các quỹ: Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, Quỹ khen thưởng, Quỹ phúc lợi, Quỹ dự phòng ổn định thu nhập và các quỹ hỗ trợ sinh viên nhờ việc được tự chủ học phí và tăng quy mô đào tạo các chương trình chất lượng cao.

Thu nhập của đa số người lao động cũng tăng lên so với giai đoạn trước khi tự chủ.

Đề nghị ban hành Nghị định về tự chủ đại học

Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đã đạt được, Bộ GD-ĐT cũng cho biết việc thực hiện tự chủ đại học thời gian qua vẫn còn nhiều tồn tại, vướng mắc.

Một số trường chưa hoàn thiện cơ cấu tổ chức của nhà trường theo quy định, chưa ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng trường, hình thức hoạt động của Hội đồng trường chủ yếu bằng các cuộc họp, vai trò giám sát của Hội đồng trường khá mờ nhạt, nguồn kinh phí cho hoạt động của Hội đồng trường phục thuộc vào kinh phí của nhà trường do Hiệu trưởng quyết định.

Thu từ học phí, lệ phí vẫn là nguồn thu chính của các trường tự chủ, chiếm trên 70% tổng thu của các trường, điều này là rủi ro khi nguồn thu phụ thuộc nhiều vào tình hình tuyển sinh.

Nghị quyết số 59/NQ-CP ngày 7-7-2016 của Chính phủ đã quy định về miễn giảm thuế lãi tiền gửi ngân hàng, các hoạt động đào tạo ngắn hạn… nhưng đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể từ các bộ, ngành về các chính sách này.

Bên cạnh đó, mặc dù được quyền quyết định đầu tư các dự án bằng nguồn thu hợp pháp nhưng việc phê duyệt chủ trương và các thủ tục đầu tư vẫn phải trình đơn vị chủ quản theo quy định của Luật Đầu tư công và Luật Đấu thầu.

Để đẩy mạnh tự chủ đại học, giúp các cơ sở giáo dục đại học phát huy tối đa quyền tự chủ để phát triển, Bộ GD-ĐT đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo sớm ban hành Nghị định về tự chủ đại học thay thế cho Nghị quyết số 77/NQ-CP của Chính phủ.

TTO - Chủ trương của Chính phủ đến năm 2020 các trường đại học công lập phải tự chủ hoàn toàn. Để đảm bảo việc đào tạo có chất lượng, các trường nói buộc phải tăng học phí.