Với ý tưởng "sắp đặt lồng trong sắp đặt", Tường Biển của họa sĩ Văn Ngọc là toàn bộ không gian nghệ thuật đương đại cởi mở và giàu tính tương tác, nằm trọn tầng 1 chung cư Hodeco 199 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, phường 3, TP Vũng Tàu.

Công chúng có dịp "bước vào trong tác phẩm" theo đúng nghĩa đen, tương tác, khám phá và thưởng lãm ý niệm nghệ thuật của tác giả được sắp đặt trong khuôn viên bê tông thô hơn ngàn mét vuông, nằm đối diện bến xe khách Vũng Tàu nhộn nhịp.

Tác phẩm 'nặng ký' của người nghệ sĩ kiệm lời

Tường Biển là triển lãm lần thứ 23 của Văn Ngọc, người được giới nghệ thuật trong và ngoài nước công nhận là một trong những nghệ sĩ sắp đặt tiên phong và thành công nhất Việt Nam.

Năm 2005, với tác phẩm sắp đặt ngoài trời tại Vũng Tàu mang tên "Dư chấn", ông đã khiến Hội Mỹ thuật Việt Nam lần đầu mở ra giải thưởng mới dành cho các tác phẩm sắp đặt.

Tường Biển được xem là một sự tiếp nối của Dư chấn trong tâm thức họa sĩ Văn Ngọc, chia sẻ về những tác động mạnh mẽ của tự nhiên biển đến đời sống con người.

Bắt đầu từ sóng biển, chỉ có thể thấy sức mạnh của sóng khi nó đập vào bờ đá, Tường Biển diễn giải sức mạnh đó với nhiều hình thái sóng, nhiều khoảnh khắc va đập, văng ra nhiều mảnh miếng khác nhau.

Sâu hơn, tác phẩm gợi những suy tư về tác động và bản chất của Tường Biển - góc nhìn khác về những bờ kè phòng thủ và bảo vệ con người khỏi tác động không ngừng của tự nhiên.

Trong tầng bê tông xám rộng hơn ngàn mét, người xem có thể bắt đầu từ bất kỳ góc nào, bởi mọi tác phẩm trong đó, từ tranh đến sắp đặt, từ khối bê tông khổng lồ đến từng mảnh kính, miếng bu lông, mọi thứ trong không gian từ sàn, tường đến trần... tất cả đều là Tường Biển.

Những vật liệu nặng đổ từ tường xuống sàn, nặng nề nhưng không câm lặng mà cất lên tiếng nói riêng. Bê tông như đê chắn sóng sau bão. Tranh khổ lớn dựng đứng như vách chắn. Tranh nhỏ như bọt sóng để lại sau vụn vỡ. Và mảnh kính như đốm lấp lánh nắng lên trên mặt biển...

Các chi tiết được giám tuyển, trưng bày với tinh thần đề cao tính đại chúng, do nghệ sĩ Văn Ngọc và cộng sự là những người thợ phụ trách kỹ thuật mặt bằng (thợ hồ, thợ điện, thợ nước, lái xe, lao công...) thực hiện.

Tất cả tạo nên một lối "kể chuyện" riêng của họa sĩ Văn Ngọc: mạnh mẽ, tươi mới, nguyên bản, không gọt giũa cầu kỳ, và xuất phát từ chính cuộc sống.

Giữa những vụn vỡ xi măng, xà bần chỏng chơ như chứng nhân sau biến cố, các mảnh gương lắp ghép tạo nên những tương tác, phản ánh đời thực sống động đang hiện hữu.

Đứng giữa tác phẩm, đối diện mình trong gương, khán giả từ người xem thụ động trở thành đối tượng chủ động: tự suy ngẫm, tự vấn và tự tìm kiếm câu trả lời cho chính mình.

Bởi cuối cùng, câu trả lời nằm trong chính chúng ta. Mỗi con người chúng ta là những di tích của quá khứ, những kiến trúc sư của hiện tại, và là những người gìn giữ tương lai.

Thông qua nghệ thuật, Văn Ngọc thách thức người xem đối diện với những câu hỏi hiện sinh và suy ngẫm về vai trò của mình trong việc định hình tương lai.

'Nghệ thuật bắt đầu từ cảm giác'

Ở tuổi U70, sau 40 năm làm nghệ thuật chuyên nghiệp, Văn Ngọc vẫn luôn kiệm lời, để các tác phẩm mạnh mẽ xuất phát từ đời sống của mình cất tiếng.

Ông cũng là nghệ sĩ hiếm hoi ở tầm tuổi thất thập vẫn đam mê sáng tác trên các chất liệu "nặng" như sắt thép, inox, kính, gương...

Trong tương lai gần, có lẽ trong nước cũng khó có một triển lãm cá nhân với những tác phẩm nặng ký (mỗi tác phẩm từ 40kg trở lên) và quy mô sắp đặt lồng sắp đặt như Tường Biển.

Theo nhà nghiên cứu phê bình mỹ thuật Vũ Huy Thông, Tường Biển là một tiêu đề giàu ẩn dụ, một dẫn hướng mơ hồ để người xem tiếp cận tác phẩm của Văn Ngọc, khám phá hai phạm trù lớn về vật chất và thời gian.

Văn Ngọc nói: "Nghệ thuật không giải thích. Tôi làm nghệ thuật bắt đầu từ những cảm giác của tôi về cuộc sống".

Là cảm giác, nên Tường Biển không là bất kỳ mô phỏng thực tế nào về biển hay những bức tường trước biển, chúng chỉ là một cánh cửa mở ngỏ để chúng ta bước vào nghệ thuật, để lại ngoài cửa mọi lý thuyết và định kiến.

Những câu hỏi (nếu có) về cái đẹp nằm ở đâu, nghệ thuật ở chỗ nào, nội dung ý nghĩa gì... xin tạm nhường vai cho cảm giác, hãy lắng nghe và cảm giác sẽ dẫn ta đến với cảm xúc. Chạm tới cảm xúc tức là đã đánh thức được nghệ thuật, nghệ thuật sẵn có trong chính chúng ta.

Từ ký ức nhập nhằng để ‘Khép hờ đôi mắt’

Với cái tên mơ màng và gợi đầy tò mò 'Khép hờ đôi mắt', triển lãm cá nhân đầu tay của họa sĩ trẻ Trần Văn Nam đang được nhiều bạn bè đồng nghiệp và công chúng yêu nghệ thuật quan tâm thưởng thức.