Trần Anh Hùng và Phạm Thiên Ân - hai tài năng điện ảnh người Việt được vinh danh tại LHP Cannes lần thứ 76 - khiến mạng xã hội của Việt Nam bùng nổ từ sáng sớm ngày 28-5.

Giành hai chiến thắng quan trọng (Đạo diễn xuất sắc và Camera d'Or) trên tổng số chín hạng mục chính thức ở Cannes, họ chia sẻ một câu chuyện truyền cảm hứng mãnh liệt về kế thừa và tiếp nối mang tính thế hệ.

Tiếng Việt vang lên đầy tự hào ở Cannes

30 năm trước (1993), tại LHP Cannes lần thứ 46, cái tên Trần Anh Hùng còn rất xa lạ với khán giả Việt Nam đã giành được giải Camera d'Or (Phim đầu tay xuất sắc nhất) cho Mùi đu đủ xanh - một bộ phim nói tiếng Việt nhưng do Pháp sản xuất và được quay tại một trường quay tại Pháp. 

Giải thưởng quan trọng đầu tiên đó đã đưa Trần Anh Hùng trở thành một trong những đạo diễn đương đại của điện ảnh thế giới. Sau đó, anh tiếp tục giành chiến thắng cao nhất với giải Sư tử vàng tại LHP Venice năm 1994 với phim Xích lô.

Và nay, tại LHP Cannes năm 2023, Trần Anh Hùng được vinh danh với giải Đạo diễn xuất sắc nhất cho bộ phim Pháp La passion De Doudin Bouffant (The Pot au Feu) - kể một câu chuyện giàu đam mê và thấm đẫm hương vị của ẩm thực và tình yêu qua diễn xuất của hai ngôi sao người Pháp: Juliette Binoche và Benoît Magimel. 

Tên tuổi Trần Anh Hùng có phần sụt giảm sau vài bộ phim không mấy thành công gần đây, nhưng với sự trở lại đầy tinh túy của The Pot au Feu, anh lấy lại vị thế đỉnh cao.

Thật thú vị khi người lên trao giải thưởng cho Trần Anh Hùng là Pete Docter - giám đốc sáng tạo của Hãng phim Pixar và từng ba lần chiến thắng giải Oscar cho Phim hoạt hình xuất sắc nhất, người luôn đề cao vẻ đẹp tinh túy của điện ảnh. 

Trong phần phát biểu đầy xúc động, Trần Anh Hùng cảm ơn người bạn đời - nữ diễn viên, giám đốc mỹ thuật Trần Nữ Yên Khê và gọi cô là "nữ đầu bếp của tôi".

Trong khi đó, Phạm Thiên Ân, một tài năng trẻ của Việt Nam tự học làm phim trong nước, đã tiếp nối chiến thắng ngọt ngào của Trần Anh Hùng cách đây 30 năm. 

Một ban giám khảo riêng tại Cannes đã đồng lòng trao giải Camera d'Or cho Bên trong vỏ kén vàng (Inside the yellow cocoon shell), bộ phim công chiếu lần đầu trong chương trình Directors' Fortnight tại Cannes năm nay.

Tờ Indiewire đã gọi bộ phim đầu tay dài 3 tiếng đồng hồ của Ân là "một thiên sử thi sâu sắc với nhịp điệu có chủ ý và là câu chuyện đầy mê hoặc về khao khát không thể dò thấu đối với thế giới bên kia". Tờ Variety cũng ca ngợi đây là một "tác phẩm thôi miên với hành trình tìm kiếm sự siêu việt".

Với giải thưởng này, tài năng của Phạm Thiên Ân được công nhận ở phạm vi toàn cầu và hứa hẹn mở ra một sự nghiệp điện ảnh tươi sáng trong tương lai.

Hai bộ phim sắc lạnh về thời đại

Dù Cannes năm nay có sự xuất hiện của nhiều tên tuổi lớn từng thắng Cành cọ vàng và các giải thưởng quan trọng trước đó, ban giám khảo hạng mục tranh giải chính thức năm nay - được dẫn đầu bởi đạo diễn người Thụy Điển hai lần thắng giải Cành cọ vàng Ruben Östlund - đã trao hai giải thưởng quan trọng nhất cho hai tên tuổi mới.

Anatomy of a Fall - bộ phim tranh giải Cành cọ vàng lần thứ 2 của nữ đạo diễn người Pháp Justine Triet - đã bất ngờ giành giải cao nhất: Cành cọ vàng. 

Bộ phim chính kịch về một vụ án mạng bí ẩn dài 150 phút này như một ca phẫu thuật được soi dưới kính hiển vi đầy sắc lạnh và thông minh về đời sống riêng tư và những bí ẩn của nội tâm con người hiện đại, tạo ra những tranh luận sôi nổi.

Một nữ tiểu thuyết gia (do diễn viên người Đức Sandra Hüller đóng) buộc phải tự bảo vệ mình trước tòa khi cô trở thành nghi phạm chính trong vụ sát hại chồng mình sau cái chết bất ngờ của anh ta tại một ngôi nhà nghỉ dưỡng trên núi. 

Sandra Hüller - nữ diễn viên người Đức có hai vai diễn trong hai bộ phim được đánh giá cao nhất tại Cannes năm nay - không thắng giải Nữ diễn viên như hầu hết giới phê bình dự đoán nhưng được xem là nhân tố quan trọng nhất giúp bộ phim này chinh phục khán giả, bên cạnh thủ thuật làm phim ngày càng chuyên nghiệp và thông minh của Justine Triet.

Justine Triet trở thành nữ đạo diễn thứ ba trong lịch sử 76 năm của Cannes giành giải cao nhất, sau hai đồng nghiệp Jane Campion cho The Piano năm 1993 và Julia Ducournau cho Titane năm 2021.

Năm nay, có tới bảy nữ đạo diễn trên tổng số 21 phim tranh giải Cành cọ vàng. Giải cao nhất cho Justine Triet có vẻ hơi ưu ái, nhất là khi bộ phim được giới phê bình tán thưởng nồng nhiệt là The zone of interest của Jonathan Glazer về nhì với giải Grand prix.

The zone of interest được chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết cùng tên về Thế chiến 2 của nhà văn xuất sắc người Anh Martin Amis. 

Bộ phim thứ tư của đạo diễn người Anh gốc Do Thái Jonathan Glazer gây tiếng vang lớn khi tiếp cận chủ đề diệt chủng người Do Thái với một cái nhìn hoàn toàn mới, đầy rủi ro và thách thức về vấn đề đạo đức.

Bộ phim đầy ám ảnh này khắc họa cuộc sống riêng tư của viên chỉ huy người Đức (Christian Friedel), kẻ chịu trách nhiệm hành quyết vô số người Do Thái tại trại Auschwitz. 

Anh ta và vợ (Sandra Hüller) cùng năm đứa con tận hưởng những giây phút thư giãn của cuộc sống thượng lưu, bất chấp những tiếng rên xiết của các nạn nhân Do Thái trong trại diệt chủng cách đó không xa.

Cách tiếp cận táo bạo về "sự tầm thường của cái ác" với chủ đề gây sốc này minh chứng cho tài năng điện ảnh không thể chối cãi của Jonathan Glazer, người chỉ đạo diễn ba phim trong suốt 20 năm qua nhưng đều gây tiếng vang với Sexy beast (2000), Birth (2004) và đặc biệt là bộ phim kinh dị khoa học giả tưởng Under the skin với Scarlett Johansson đóng chính, từng được tờ The Guardian bình chọn đứng thứ 4 trong 100 bộ phim xuất sắc nhất đầu thế kỷ 21.

Cannes không quên tên tuổi gạo cội

Không thể không nhắc tới những tên tuổi cựu trào làm nên thương hiệu hàng đầu của LHP Cannes như Wim Wenders, Aki Kaurismaki, Kore-eda Hirokazu, Nuri Bilge Ceylan... - những người từng đoạt các giải thưởng danh giá trong quá khứ.

Đạo diễn người Phần Lan Aki Kaurismaki, từng chiến thắng giải Grand prix với phim The man without a past (2002), trở lại với một tác phẩm ngọt ngào Fallen leaves và đoạt giải thưởng của ban giám khảo. Phim kể về hai kẻ cô độc ở Helsinki đang tìm kiếm tình yêu đầu đời.

Phim của Aki luôn giản dị, đậm chất ngụ ngôn về cuộc sống đời thường và có cách tiếp cận độc đáo. Fallen leaves cũng không ngoại lệ, thậm chí đây là phim nhận số điểm cao nhất của giới phê bình trên tờ Screendaily.

Giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất thuộc về Koji Yakusho, một tên tuổi của điện ảnh Nhật Bản trong bộ phim đậm chất thơ và thiền định Perfect days của đạo diễn cựu trào người Đức Wim Wenders.

Diễn xuất tinh tế của Yakusho trong vai một ông lão làm công việc dọn vệ sinh ở Tokyo yêu thích đọc sách và cuộc sống thường ngày của mình trở thành thứ vũ khí cảm xúc đào sâu vào giá trị cốt lõi của bộ phim, nhất là khi quá khứ bí mật của nhân vật chính được mở ra.

Giải Nữ diễn viên chính cũng gây bất ngờ khi không thuộc về Sandra Hüller với hai vai diễn xuất sắc, mà được trao cho nữ diễn viên Thổ Nhĩ Kỳ Merve Dizdar trong bộ phim About Dry Grasses đậm tính triết lý của đạo diễn đồng hương Nuri Bilge Ceylan - người cũng từng giành Cành cọ vàng trước đây.

Và cuối cùng, bộ phim Monster của đạo diễn kỳ cựu người Nhật Kore-eda Hirokazu thắng giải Kịch bản xuất sắc nhất cho biên kịch Sakamoto Yûji, bổ sung vào bộ sưu tập giải thưởng phong phú của nhà làm phim đương đại được kính trọng nhất của điện ảnh Nhật Bản, dù đây là bộ phim hiếm hoi ông không giữ vai trò biên kịch.

Monster là câu chuyện tàn khốc về nạn bắt nạt học đường ở Nhật, tiếp cận nhiều góc nhìn khác nhau kiểu "Rashomon" của Kurosawa để rồi cuối cùng tiết lộ một câu chuyện tình cảm động và đau lòng giữa hai thiếu niên.

Bộ phim này đồng thời cũng chiến thắng giải Queer Palme cho phim có yếu tố đồng tính xuất sắc nhất.

Phạm Thiên Ân nói tiếng Việt khi chiến thắng lịch sử ở Cannes

Phát biểu nhận giải ở Cannes, hai đạo diễn Phạm Thiên Ân và Trần Anh Hùng đều dành lời cảm ơn ấm áp đến diễn viên, cộng sự và đặc biệt là bạn đời.