Xuất khẩu lao động là một chủ trương lớn, giúp bao cảnh nhà vượt qua khó khăn. Phần nhiều người đi lao động nước ngoài về có cuộc sống tốt với vốn liếng, kỹ năng đã có sau mấy năm vất vả ở nước bạn.

Nhưng không ít người trở về không nghề nghiệp, không có định hướng việc làm. Bài viết này, tôi chỉ nêu ý kiến về một phần chưa trọn của những bạn trẻ trở về sau mấy năm ở nước ngoài.

Ngoài tiền lương, bạn có gì?

21 tuổi, Huyền Trang (Nam Đàn, Nghệ An) chọn con đường xuất khẩu lao động tại Nhật Bản với mức tiền lương khoảng 22 triệu đồng/tháng.

Trang cho biết ước mơ xuất ngoại chớm nở từ lúc còn học phổ thông, thời điểm Trang đã có anh và chị đi làm ở nước ngoài với thu nhập khá. Một phần khác vì xung quanh Trang, nhà nhà cho con xuất ngoại nên em cũng tò mò.

Công việc của Trang là phân chia đồ ăn ngày 3 bữa cho các cụ già ở viện dưỡng lão tỉnh Shizuoka, việc nhẹ lương ổn.

Trang ký hợp đồng 3 năm và mong hết hạn nhanh về ngay. Công việc chỉ phân chia đồ ăn, không học được nghề. Và điều khiến Trang băn khoăn nhất là sau khi hết 3 năm, có số vốn khoảng vài trăm triệu đồng thì mình sẽ làm gì ở quê?

Một người bạn khác của tôi chọn đi Đài Loan sau khi học xong lớp 12. Bạn đã đi hơn 10 năm, xây được một căn nhà khang trang ở quê.

Tết vừa rồi bạn về và lại đi tiếp để "kiếm 1 tỉ về nuôi dê", chứ về bây giờ không biết làm gì. Công việc của bạn tôi là thu gom, xử lý, đóng gói và phân loại sản phẩm nông nghiệp, việc khá đơn giản, không thể xem là "một nghề để học".

Thực tế, có những ngôi làng toàn nhà lầu xe hơi nhờ xuất khẩu lao động. Nhưng đằng sau những ngôi nhà khang trang đó là câu chuyện những thanh niên muốn về lại quê mình nhưng không biết sẽ làm gì.

Họ trở thành người 3 không "không bằng cấp, kinh nghiệm và tay nghề" như ông Trần Anh Tuấn (phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM) từng chia sẻ.

Có trường hợp những người xuất ngoại không dồn tiền xây nhà cao cửa rộng mà đầu tư quán cà phê, quán nhậu, hoặc mua đất đợi sốt giá. Nhưng kết quả, những quán nhậu, quán cà phê ở nông thôn không hút khách (nhu cầu tiêu dùng quá ít), đất qua cơn sốt thì không bán được. Thậm chí có người dùng vốn xuất ngoại kinh doanh tiền ảo, ngoại tệ, cổ phiếu… và mất vốn.

Cứ thế, đồng tiền xuất ngoại đi vào ngõ cụt. Những thanh niên xuất ngoại về rồi lại đi tiếp chỉ vì không biết làm gì tại quê nhà, vốn liếng cũng cạn.

Ra đi để trở về thành công

Khi kết nối với những đồng hương đang đi xuất khẩu lao động, tôi nhận ra một điểm chung của họ rằng: ai cũng mong có một số vốn để về quê lập nghiệp, nhưng làm gì thì họ chưa biết. Đức Cường (Yên Thành, Nghệ An) hiện đang ở Đài Loan là một ví dụ.

Chuyến đi xuất ngoại của Cường không may mắn. Họ đưa người làm nghề hàn nhưng sang đó được phân vào xưởng đúc. Tìm việc khác phải chịu mất thêm 1.000 USD. Cường chỉ mong đủ vốn để về quê mở một xưởng hàn xì như mong ước ngày xưa.

Không ít thanh niên ra nước ngoài chỉ "bán sức lao động", không học được nghề gì. Sau thời hạn 3-5 năm làm việc, họ có vốn nhưng không có kiến thức để "khởi nghiệp", không thể tiếp tục công việc đã làm ở nước ngoài.

Những đồng tiền xuất ngoại cứ thế cạn dần nếu chỉ dành vào việc xây nhà to, sắm xe ô tô, mở quán cà phê kiếm sống qua ngày. Xuất ngoại chỉ là một cách tích lũy vốn. Sau đó thì ai cũng phải có nghề để sống hoặc có đủ kiến thức, kinh nghiệm để làm dịch vụ hoặc kinh doanh với số vốn mình có.

Thực tế, xuất khẩu lao động là định hướng phát triển kinh tế, nhân lực ở nhiều tỉnh thành. Có hẳn những chỉ tiêu để phấn đấu tăng số người đi lao động nước ngoài hằng năm.

Lãnh đạo tỉnh quyết tâm tìm hợp đồng tuyển dụng, tìm giải pháp nâng kỹ năng và tay nghề cho người lao động trước khi lên đường. Đó là cách nâng uy tín của người lao động Việt Nam, điều này mở ra những cơ hội việc làm mới ở nước ngoài.

"Ra đi để trở về", đó là cách động viên người lao động ngày họ lên đường sang nước bạn. Nhưng trở về mang theo những gì?

Sự "trở về" ở đây không chỉ là vốn liếng sau mấy năm mà là cơ hội việc làm ổn định, cuộc sống tốt nhất có thể. Tốt hơn nữa khi những người "trở về" làm việc tốt và tạo việc làm cho người khác. Điều này cần tâm thế của chính những người lao động để "trở về" thành công và góp sức cho cộng đồng.

'Thua ngay nếu nghĩ đi xuất khẩu lao động kiếm tiền về mở quán cà phê'

Phó chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TP.HCM Trần Anh Tuấn mở đầu chia sẻ với gần 3.000 học sinh TP.HCM tại Ngày hội hướng nghiệp, tuyển sinh 2024 sáng 2-3.