Món xôi trứng kiến

Đầu tháng 4 đến hết tháng 6 âm lịch, nếu có dịp lên các huyện miền núi của tỉnh Bắc Giang như Lục Ngạn, Sơn Động, Lục Nam, nhiều người có cơ hội được thưởng thức đặc sản được làm từ trứng kiến.

Những người có nhiều kinh nghiệm dẫn chúng tôi đi rừng tìm tổ trứng kiến. Đồ đạc mang theo thật đơn giản, một con dao, cái rá để đựng trứng kiến và đồ bảo hộ như găng tay, ủng chân, khẩu trang, nón để tránh kiến, rắn rết và các loài côn trùng tấn công.

Gõ tổ lấy trứng kiến

Theo kinh nghiệm phải đi đánh trứng kiến vào hôm trời nắng vì khi hạ tổ kiến xuống gặp nắng to, kiến sẽ nhanh chóng tản ra ngoài, khi đó chỉ còn lại những hạt trứng trắng muốt như gạo, còn nếu gặp hôm trời mưa kiến cứ nằm lì bên trong tổ khó mà lấy trứng ra được.

Tổ kiến nào nhìn có màu đen bạc, thớ tổ gờ to, cành cây hơi trĩu, khi chặt cành nâng lên thấy nặng tay thì y như rằng tổ kiến mẩy. Còn tổ nào trông đen sì, xốp… thì khỏi mất công chặt đốn, mà hãy để gây dành đến mùa sau.

Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của đồng bào, không phải loài kiến nào cũng có thể lấy trứng mà phải là loại kiến vàng ươm, hoặc kiến nâu thì trứng mới thơm và ngậy. Còn trứng kiến đen mùi rất hôi, giống này còn rất lì lợm, gõ vào tổ tha hồ mà chúng không chịu chui ra.

Tìm thấy tổ kiến, những người phụ nữ nhanh chóng trèo lên cây cao bên cạnh, phát quang khu vực xung quanh.

Đi lấy trứng kiến

Bị động mạnh, đàn kiến bò ra khỏi tổ, biết bị tấn công nên chúng tranh thủ ăn trứng hoặc nhanh chóng ôm trứng chui ra khỏi tổ, do đó khi hạ tổ xuống, mọi người phải nhanh tay vạc ra và gõ mạnh cho trứng rơi ra, tránh lũ kiến tấn công người và không để chúng kịp ăn trứng.

Khi mang về nhà, trứng kiến sẽ được mang ra sàng sẩy sạch sẽ, loại bỏ tạp chất, lá cây và những con kiến già lẫn trong đó, công đoạn này phải thật nhẹ nhàng, khéo léo để những hạt trứng không bị vỡ giập.

Đối với những con kiến già cứng cổ không chịu đi chỗ khác thì phải dùng cành cây mua quệt đi quệt lại để chúng dính vào lá hoặc xua đuổi chúng. Thế rồi, từng hạt trứng căng mọng, trắng muốt như hạt gạo được đôi bàn tay khéo léo của đồng bào chế biến thành nhiều món ăn độc đáo.

Thậm chí chỉ cần một ít lá rừng gói với trứng kiến sống là có thể ăn với vị bùi, béo của trứng, chua, chát của lá cũng tạo ra những hương vị khó quên.

Xôi trứng kiến

Trong đó, các món ăn làm từ trứng kiến đã chinh phục được nhiều thực khách khó tính khi đến núi rừng nơi đây. Đặc biệt, vào ngày Tết Hàn thực mùng 3-3 (âm lịch), các món ăn được chế biến từ trứng kiến không thể thiếu của đồng bào dân tộc vùng cao.

Món trứng kiến có nhiều cách ăn. Món nguyên thủy vẫn là trứng kiến sống, lấy lá non của cây ngõa, lá lốt, lá sau sau đem gói trứng kiến ăn kèm muối ớt.

Mâm cơm có trứng kiến gói với lá sau sau

Món chả trứng kiến: vẫn là lá ngõa, lá lốt non gói trứng kiến đem nướng (cách nguyên thủy) nhưng giờ đây đem chiên với mỡ hoặc dầu ăn thì hấp dẫn hơn nhiều, mùi vị thơm, béo ngầy ngậy cùng với chất chát, chua của lá ngõa, mùi thơm của lá lốt tạo nên mùi vị đặc trưng, hấp dẫn vị giác thực khách.

Tuy nhiên, xôi trứng kiến là phổ biến nhất. Phải chọn gạo nếp nương vo sạch, đem ngâm trong nước ấm chừng 4-5 giờ, vớt ra để gạo ráo nước rồi cho vào chõ đồ chín.

Trứng kiến sau khi đã làm sạch, để ráo nước. Phi thơm hành rồi cho trứng kiến vào xào, khi thấy dậy mùi béo ngậy của trứng kiến và mùi thơm của hành là được.

Xôi chín tới, xới tơi trộn đều với trứng kiến rồi cho ra đĩa, thưởng thức nóng sẽ cảm nhận được vị thơm đậm đà, quyến rũ của lúa nếp nương, vị ngọt, bùi và ngậy của trứng kiến.

Khi ăn nghe tiếng trứng kiến nổ lép bép trong miệng mới thấy hết cái thú vị của món ăn này. Bất kỳ ai dù một lần được thưởng thức xôi trứng kiến sẽ nhớ mãi.

Tô canh tập tàng thơm, cay, chua, ngọt, béo, bùi của người Hà Tĩnh

TTO - Mẹ tôi bảo "làm khi lành để dành khi đau", có dịch bệnh mới biết quý từng hạt cơm, cọng rau hơn ngày bình thường. Hôm nay, tôi thay cha dạo một vòng vườn nhà đi tìm món canh rau tập tàng và nấu lại hương vị những ngày xa xưa ấy.