Xơi sâu chén bọ

TTCT - Nhìn bên ngoài, ngôi chợ nhỏ bày bán đủ loại vật dụng sinh hoạt như thường thấy ở các chợ huyện rẻo cao tại Việt Nam. Nhưng chỉ cần bước vào bên trong vài mét là một thế giới ẩm thực gây ngỡ ngàng.

Chợ Đan Xang nổi tiếng ở Vientiane - Ảnh: vũ Thanh BÌình

Chợ Đan Xang cách trung tâm thủ đô Vientiane 15km về phía nam được mệnh danh là “chợ sâu bọ” nổi tiếng khắp nước Lào. Ấn tượng đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là những đĩa to bán đầy trứng kiến màu trắng đục như sữa, căng mọng, bên trên kiến non bò lổn ngổn.

Gian hàng của bà Chanthi chỉ bán trứng kiến, món đặc sản ăn kèm với xôi rất được người Lào ưa chuộng. Chúng tôi từng gặp những mẹt bán trứng kiến ở vùng Tây Bắc, nhưng chưa bao giờ thấy trứng kiến to như ở đây.

Hấp dẫn nhộng ve sầu

Những món dế non và sâu măng tre chiên giòn ở chợ này nằm khiêm tốn bên cạnh các món “độc” như bọ xít, bọ hung, bọ vừng… Theo người bán, bí quyết khử mùi hôi nồng nặc của bọ xít là để thật lâu trong tủ lạnh hoặc cứ để vậy mà trụng vào dầu sôi.

Mỗi đĩa sâu măng tre, bọ xít, dế… giá 10.000 kíp (khoảng 23.000 đồng), nếu mua “thập cẩm” thì 25.000 kíp. “Cái này bây giờ người Việt ở Vientiane cũng bắt đầu tập ăn rồi đấy” - anh Trọng, một Việt kiều Lào dẫn chúng tôi đến chợ, nói.

Ở chợ Đan Xang còn có nhiều thịt khô các loài động vật dân dã như chuột, ếch, trâu bò và da… Chỉ tay vào một khúc thịt tròn đỏ thẫm, người bán hàng cho biết đó là ruột bò, bên trong là nội tạng được băm nhỏ. Ruột bò chứa nội tạng được phơi khô dưới nắng. Da trâu bò được nướng lên, băm nhỏ trộn ăn với xôi. Có sạp còn bán chuột to nguyên con còn đầy lông. Khi mùa mưa dầm dề, ở vùng nông thôn nhà nào cũng tích trữ những món đồ khô trên.

Còn nhiều loại vẫn sống tươi nguyên, ngọ nguậy trong rổ chậu chờ người mua mang về chế biến theo sở thích riêng. Có cả một chậu đầy những con cà cuống to bằng ba ngón tay. Lại còn vô số con bọ trông như bọ hung nhưng to hơn ngón tay cái người lớn, đen trũi, bò lổn ngổn và hung dữ đánh nhau trong mấy cái rổ. Những con bọ này được dùng cho các món nướng hay chiên giòn.

Trong các món sâu bọ ở đây, nhìn hấp dẫn nhất và đỡ ngại nhất có lẽ là món nhộng ve sầu. Những con nhộng màu nâu hồng, tròn tròn bằng đầu ngón tay út, trên thân bám đầy bột gạo màu trắng nên nhìn giống viên kẹo bột.

Lật ngửa chúng lên mới thấy mấy cái chân nhỏ xíu đang ngo ngoe. Bà chủ hàng mô tả tường tận: “Những con ve non này được đồ chung với xôi, tạo nên màu vàng hấp dẫn mà ăn lại béo ngậy, rất hấp dẫn dân sành ăn”.

Anh Trọng cho biết người dân ở trung tâm thành phố muốn mua thực phẩm dân dã của nông thôn như rau cỏ, sâu bọ… thường đến chợ này. Một tiểu thương cho biết vào cuối tuần, khách từ thành phố xuống mua nhiều. Theo anh Trọng, sâu bọ, rau cỏ do những nhóm người đi rừng về giao hằng ngày, do vậy chưa bao giờ thấy chợ “cháy hàng”.

Rau cỏ dại giúp cân bằng mùi vị

Ăn kèm với những “hàng độc” trên là một loại lá có tên “bầy khi hụt”, thơm như lá chanh, được chiên dầu nhưng vẫn còn xanh, cắn giòn tan trong miệng. Sau khi bốc các loại sâu bọ bỏ vào túi nilông cho khách, người bán hàng vốc một nắm lá “bầy khi hụt”, dùng tay đảo đều lá với sâu bọ.

Nếu chỉ nếm thử sâu bọ chiên, ngoài vị béo ngậy, người ăn tinh ý vẫn ngửi thấy mùi ngai ngái thoang thoảng. Khi ăn kèm với lá “bầy khi hụt”, mùi thơm của lá sẽ át hẳn mùi ngai ngái trên. Ban đầu chúng tôi có cảm giác ghê khi thấy những con sâu bọ có mùi hôi ở quê nhà, nhưng nếm thử xong cảm giác ấy tan biến ngay.

Chợ cũng là nơi bán rau củ quả trong rừng như mướp, măng, cà… Có sạp còn bán cỏ trâu dùng để trộn gỏi (nộm) - một món ăn quen thuộc của người Lào cũng dùng chung với xôi. Cỏ được chất từng búi trên sạp hàng, luôn xanh mướt nhờ được người bán vẩy nước. Cỏ này có vị ngọt chát, mọc tự nhiên trên các đồng cỏ, giá 1kg là 5.000 kíp (12.000 đồng). Mỗi ngày chợ tiêu thụ gần 50kg cỏ. Ngoài ra chợ còn bán rất nhiều loại cỏ, rau mọc hoang khác, dùng để luộc hoặc ăn kèm các món thịt.

Anh Pheng, một người Lào chúng tôi gặp ở Vientiane, giải thích: “Ăn sâu bọ cũng là một cách để hưởng thụ nhiều nhất có thể những sản vật do thiên nhiên ban tặng”. Cũng theo tiểu thương tại chợ, tiếng lạ đồn xa, những năm gần đây du khách nước ngoài tìm đến chợ tham quan, mua sắm và ngạc nhiên trước những món mới thấy trong đời.

Các bà các cô bán hàng thật cởi mở, vui tính, không ngớt tiếng cười đùa, châm chọc nhau. Khi thấy chúng tôi nếm thử sâu bọ, một cô chủ sạp xinh đẹp mời chúng tôi uống bia Lào “nhắm” với đặc sản.

Anh Khăm Phủi, cán bộ bảo tồn văn hóa, cho biết từ nhỏ anh được bố mẹ cho ăn những món ăn làm từ sâu bọ nên không cảm thấy e sợ, ngược lại rất thích thú. Những đứa trẻ khác cũng vậy. Người Lào xem đó là một món ăn bình thường, dân dã.

Theo một cuốn sách ẩm thực của Lào, người dân nhiều nước khác (như Thái Lan chẳng hạn) cũng ăn sâu bọ, côn trùng. Nhưng chỉ có người Lào là ăn chúng hằng ngày với xôi, một thực phẩm phổ biến như cơm của người Việt, như bánh mì của người Âu. Ngoài chợ Đan Xang lớn nhất, tại các chợ nhỏ khác từ thượng cho đến hạ Lào đều bán sâu bọ, như nghêu sò ốc hến ở Việt Nam vậy.

Phải chăng một phần nhờ ăn côn trùng sống trong thiên nhiên như thế mà người Lào nổi tiếng là sống vô tư? Đi ngoài đường phố chẳng thấy ai vội vã nẹt ga, bóp còi inh ỏi. Trong quán xá họ ăn nói nhẹ nhàng, hiếm thấy cảnh to tiếng, say xỉn…

Con bọ xít hôi kinh người như thế mà vẫn khử được mùi khi thả vào chảo dầu để thành món ăn ngon, thì phải chăng trong cuộc sống cái gì khó khăn cũng có thể giải quyết được? Trong chợ, một thanh niên Lào bỏ vào miệng con bọ xít ăn ngon lành. Niềm vui trong ánh mắt anh như muốn nói rằng chẳng có gì phải ngại ngùng cả.

Ăn sâu bọ, cỏ dại hằng ngày như là một cách gắn bó hài hòa với thiên nhiên, một cách sống hồn nhiên của người Lào, như giải thích của bà Phimpha - chủ một nhà trọ ở Luang Prabang. Các loài sâu bọ, cỏ dại có ở khắp nơi, chẳng mất công nuôi trồng, người dân các bộ tộc Lào không phân biệt giàu nghèo đều có thể ăn. “Ăn với xôi thì ngon lắm đơ!” - bà cười và nói bằng tiếng Việt.