Xe máy điện Klara (VinFast) có thể di chuyển trên đường ngập nước - Ảnh: B.C.

Theo các chuyên gia, việc phát triển xe điện "made in VN" không chỉ nhằm khai thác thị trường rất tiềm năng mà còn thay thế dần xe máy sử dụng nhiên liệu xăng ở VN, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe người dân. Đây là xu hướng tất yếu, nhưng theo các chuyên gia, cần có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp ngành sản xuất xe điện trong nước phát triển khi mà nhiều người dân vẫn chưa quen với phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch này.

Tiềm năng chưa được khai phá

Sau gần một năm sử dụng xe máy điện để đi lại mỗi ngày quanh khu vực ở Sài Gòn, chị Mai Hoàng Yến (quận Gò Vấp) cho biết rất thích sử dụng dòng xe máy điện, bởi xe chạy rất êm, không có tiếng ồn, lượng pin vẫn "dư xài" 60-80km cho một ngày.

Theo chị Yến, lợi thế của xe điện so với xe tay ga là đề máy êm ru, không có mùi xăng, khí thải, trọng lượng nhẹ nên việc dắt xe lên xuống cũng nhẹ nhàng, phù hợp phụ nữ.

Tuy nhiên, xe điện vẫn còn tồn tại hạn chế ở quãng đường di chuyển, tốc độ tối đa đến 50km/h là phù hợp trong phố nhưng quãng đường 100km sau một lần sạc lại là điểm yếu so với xe tay ga. "Một lần sạc đầy pin xe điện mất 6-7 giờ, trong khi chỉ cần 2 phút đổ xăng cho chiếc xe máy là có thể đi được quãng đường gấp đôi" - chị Yến nói.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đoàn Linh - CEO Hãng xe điện Pega - cho rằng nhiều quốc gia trên thế giới đã tập trung đầu tư và khuyến khích sử dụng các sản phẩm xe điện nhưng VN chỉ mới "rục rịch" phát triển là còn chậm so với các nước.

Dẫn số liệu từ Cục Đăng kiểm VN, ông Linh cho biết năm 2017, tổng số xe đạp điện, xe máy điện được tiêu thụ khoảng 400.000 xe/năm. Trong khi đó, xe máy tiêu thụ khoảng 3 triệu xe/năm. Nếu tính giá trung bình mỗi xe điện 30 triệu đồng/chiếc, thị trường này vẫn bị bỏ ngỏ khoảng 90.000 tỉ đồng/năm.

"Tiềm năng thị trường xe điện rất lớn nhưng trong thời gian qua, doanh nghiệp VN vẫn chưa chú trọng đầu tư" - ông Linh nói, đồng thời cho biết Hãng xe Pega đã đưa ra thị trường nhiều sản phẩm, công suất sản xuất 200.000 xe/năm nhưng so với nhu cầu là quá ít.

Theo các chuyên gia, một trong những nguyên nhân của tình trạng này là những năm trước, 90% thị trường xe máy và xe đạp điện bị chiếm lĩnh bởi xe ngoại nhập, trong đó 80-90% là nhập lậu. Do đó, người tiêu dùng rất đắn đo chọn mua xe máy điện bởi lo ngại về chất lượng. Tuy nhiên, kể từ khi quy định về chất lượng an toàn kỹ thuật xe đạp điện của Bộ GTVT ra đời đã hạn chế tình trạng nhập lậu và bắt đầu hình thành một sân chơi chuyên nghiệp hơn.

Người tiêu dùng cũng đang có sự thay đổi quan niệm về xe điện, khi không còn gắn xe điện với những nhãn hiệu chất lượng thấp, giá rẻ, độ an toàn không cao. Đặc biệt, ngoài những tên tuổi sản xuất xe máy và xe đạp điện đã được biết đến như Anbico, Pega, DKBike, SYM, KYMCO..., một thương hiệu lớn đang hoàn tất những bước cuối cùng để tham gia thị trường sản xuất xe máy điện là VinFast, dự kiến vào cuối năm 2019 sẽ tung các mẫu xe máy điện chất lượng cao ra thị trường.

Cùng nhau chinh phục thị trường

Theo TS Nguyễn Quang Tuấn - phó viện trưởng Viện Khoa học và công nghệ GTVT, những thông tin bước đầu cho thấy xe điện VinFast có một số ứng dụng thông minh như cho phép bluetooth kết nối tầm gần và đến năm 2019 sẽ có thể trực tiếp kết nối Internet thông qua 3G, rồi hệ thống định vị GPS và cả sóng RF để gửi nhận các thông tin điều khiển..., mở ra hướng phát triển mới cho ngành xe máy đáp ứng được nhu cầu về phương tiện thân thiện môi trường, an toàn.

Ngoài 2 mẫu xe điện Klara tích hợp nhiều tính năng hiện đại, đặc biệt là khả năng chống nước tốt, được người tiêu dùng đánh giá cao, VinFast cũng vừa ký kết với Petrolimex và PV Oil để triển khai xây dựng hệ thống 30.000 - 50.000 trạm sạc và cho thuê pin dành cho xe điện, các trạm kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa ôtô, xe máy điện kết hợp với các dịch vụ tiện ích khác như mua sắm, nghỉ ngơi...

"VinFast có thể sẽ tạo ra nguồn cảm hứng cho các doanh nghiệp phụ trợ khác đầu tư về công nghệ sản xuất các linh kiện phương tiện giao thông thông minh dành cho VN", ông Tuấn nhận định. Ông Nguyễn Minh Đồng, chuyên gia ôtô, cho rằng tuy xe máy điện không phải loại hình phương tiện mới mẻ tại VN nhưng thị trường vẫn đang thiếu một thương hiệu có quy mô, đủ uy tín để người tiêu dùng an tâm.

Và với sự tham gia của VinFast vào thị trường này, theo ông Đoàn Linh, nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực kỳ vọng sẽ nhận được sự hưởng ứng của người tiêu dùng khi tin vào uy tín, thương hiệu lớn của Vingroup, từ đó ngành sản xuất xe điện sẽ "cùng tiến". Trong thực tế, ngoài nhu cầu sử dụng cá nhân, tại VN đã có những doanh nghiệp vận tải, giao nhận hàng lựa chọn sử dụng xe máy điện và đây sẽ là thị trường tiềm năng để các thương hiệu lớn trong ngành sản xuất xe điện khai thác.

TS Võ Trí Thành - chuyên gia kinh tế, nguyên phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM) - cho rằng phát triển xe máy điện thông minh là phù hợp với xu hướng hiện nay, do vậy rất cần có những doanh nghiệp lớn, có uy tín để đứng ra dẫn dắt xu thế này.

Theo các chuyên gia, rất nhiều nước đang áp dụng các chính sách ưu tiên, khuyến khích hoặc bắt buộc các hãng phải sản xuất ôtô, xe máy điện. Người dân sẽ nhận được nhiều ưu đãi khi sử dụng xe chạy điện. "Do đó, nếu coi đây là một ngành công nghiệp quy mô, gắn liền với phát triển bền vững, VN phải tính đến những chiến lược dài hơi hơn trong việc thu hút vốn đầu tư và phát triển ngành này" - chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nói.

Xu hướng tất yếu

Sản xuất xe máy điện tại một doanh nghiệp - Ảnh: C.Trung

Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2018, người Việt đã sắm thêm gần 1,6 triệu xe máy mới, theo số liệu thống kê của Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy VN (VAMM).

Tuy nhiên, số xe máy mới lăn bánh thực tế cao hơn nhiều. Số liệu thống kê cũng cho thấy tỉ lệ dân số ở độ tuổi 15-64 tuổi tại VN hiện vào khoảng 55 triệu/93 triệu người. Cả nước hiện có 54 triệu xe, như vậy bình quân mỗi người VN trong độ tuổi được cấp bằng lái xe máy đã sở hữu một xe máy.

Theo TS Nguyễn Quang Tuấn, sức tăng trưởng của thị trường xe máy xuất phát từ nhu cầu của người dân đối với loại phương tiện này. Xe máy được xem là phương tiện chính phục vụ đi lại của người dân.

Trong bối cảnh đó, theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ Bùi Thế Duy, việc đặt ra những giải pháp giảm tiêu thụ nhiên liệu, ứng dụng những công nghệ mới hoặc chuyển hẳn sang năng lượng sạch như điện sẽ là giải pháp quan trọng để ngăn phát thải ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn. Và xe điện gồm xe máy, ôtô cá nhân, xe buýt điện... là lựa chọn của tương lai.