Giao diện Zing (phải) và TikTok - Ảnh: MI LY
Sau thông tin VNG khởi kiện hôm 24-8, nhiều nhân vật trong giới âm nhạc nêu quan điểm ủng hộ vì đây là vụ kiện quan trọng đối với vấn đề bản quyền âm nhạc ở Việt Nam. Trả lời Tuổi Trẻ và thảo luận trên mạng xã hội, họ mong vụ kiện được xét xử công bằng, minh bạch để "tạo án lệ cho ngành nghệ thuật nói chung và âm nhạc nói riêng".
Ủng hộ minh bạch về bản quyền
VJ Dustin Phúc Nguyễn - người gắn bó với nhiều chương trình âm nhạc - nói với Tuổi Trẻ: "Vụ kiện giữa Zing và TikTok là hành động đúng. Nó xảy ra một phần bởi sự nhiễu loạn của âm nhạc trong nước. Người làm truyền thông, văn hóa giải trí càng phải cẩn trọng vì những giá trị tinh thần đôi khi rất khó bảo vệ. Chỉ một đoạn nhạc nhỏ có thể dẫn đến cả vụ kiện bạc tỉ".
Lê Tấn Thanh Thịnh - CEO BrandBeats Music Marketing - phân tích: "Khoảng 5 năm trước, phát hành độc quyền không phổ biến. Nhạc có thể đưa lên nhiều nền tảng. Nhưng mấy năm gần đây, các nền tảng cạnh tranh gay gắt với nhau và sinh ra hình thức mới là hợp tác ký độc quyền. Khi ra nhạc, nhà sản xuất, ca sĩ, nhạc sĩ sẽ ký hợp đồng độc quyền với nền tảng. Riêng Zing những năm gần đây làm rất chặt về bản quyền, độc quyền".
Nhưng hiện nay, nhiều nghệ sĩ có nhạc được sử dụng song song trên nhiều nền tảng, có cả Zing lẫn TikTok. Tình trạng này khiến vấn đề trở nên phức tạp.
"Nếu cả hai bên đều có khả năng chứng minh quyền phát hành của mình, nghệ sĩ có thể phải chịu trách nhiệm. Nhưng trước khi khởi kiện, có khả năng Zing đã kiểm tra chéo với ca sĩ, nhạc sĩ và người sở hữu bản ghi âm rồi nên mới tự tin đến vậy và thống kê được mức độ vi phạm" - ông Thịnh nói.
Theo ông Thịnh, quy trình sản xuất và phát hành nhạc ở Việt Nam hiện nay đi qua 6 bước: 1 - nhạc sĩ sáng tác, 2 - bài hát đưa cho ca sĩ thu âm, 3 - bản ghi âm, 4 - nhà phát hành, 5 - nền tảng streaming (Zing, NhacCuaTui, Spotify, Keeng...) và 6 - đến với người nghe.
Vấn đề là vai trò của nhà phát hành (số 4) ở Việt Nam khá yếu. Một số nền tảng streaming đóng vai trò là nhà phát hành để ký hợp đồng thẳng với bên sở hữu số 3. Còn TikTok là một nền tảng mới, có thể tạm xếp vào nhóm số 5.
Nếu ở nước ngoài, TikTok có thể ký hợp đồng với các nhà phát hành lớn như Universal, Sony, Warner Music... thì ở Việt Nam, các thương hiệu này có vai trò mờ nhạt. Do đó, khó xác định đích xác chủ sở hữu của một bản ghi âm. Có khi là đơn vị sản xuất, có khi thì ca sĩ hoặc nhạc sĩ. Hơn nữa, quyền sở hữu được chia thành 2 phần riêng biệt: tác quyền cho tác giả bài hát và quyền sở hữu bản ghi âm (gồm một phần tiền đối soát cho tác giả).
Như vậy, các điều khoản trong hợp đồng ký kết ở bước số 4 và 5 đóng vai trò rất quan trọng, giúp trả lời những câu hỏi như: Ai ký với ai? Bao gồm những quyền sở hữu gì? Ký độc quyền hay tác quyền? Độc quyền trên nền tảng nào, trong bao lâu?
Nghệ sĩ mắc kẹt giữa hai bên?
Bình luận trên mạng xã hội, nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong cho rằng "nghệ sĩ đứng về bên nào" trong vụ kiện giữa hai nền tảng là vấn đề "đau đầu và khó đoán".
Trả lời Tuổi Trẻ, quản lý của một ca sĩ có nhạc phổ biến trên cả Zing lẫn TikTok cho biết ca sĩ và công ty quản lý rất ngại phát ngôn về vụ kiện này do có mối quan hệ đối tác với cả hai bên. Với nhiều nghệ sĩ, vấn đề này "rất nhạy cảm" do liên quan đến các điều khoản hợp đồng.
Một đồng nghiệp khác cho biết lâu nay một số nghệ sĩ vẫn ký song song với TikTok và đơn vị độc quyền do sử dụng khái niệm "hỗ trợ truyền thông". Nguyễn Hải Phong cho rằng cần tách bạch: "Bản quyền là bản quyền, hỗ trợ là hỗ trợ" .
CEO Lê Tấn Thanh Thịnh đặt vấn đề liệu có tình trạng chủ sở hữu "quên" hoặc chủ động "đi đêm" với các bên khác sau khi đã ký độc quyền.
Ông Nhan Thế Luân - CEO NhacCuaTui - đưa ra cách nhìn khác trên trang cá nhân: "Zing không phải là nhà sản xuất nên không giữ quyền sở hữu của bài hát".
Theo ông Luân, tất cả các bài hát đều ký kết là tác quyền (chủ sở hữu có thể ký nhiều bên khác nữa), độc quyền (nhưng không hoàn toàn, trừ những bên như YouTube). Các hợp đồng có điều khoản tự động gia hạn nhưng không rõ ràng với nghệ sĩ hoặc nhà sản xuất nên nhiều bên đã ký với bên khác. Ngay cả quyền ký của bên chủ sở hữu cũng không rõ ràng nên dễ nảy sinh tranh chấp.
Ông Luân cũng thừa nhận: "Một nền tảng âm nhạc có hàng trăm ngàn hay cả triệu bài hát thuộc hàng trăm nhà cung cấp khác nhau, nên tranh chấp là chuyện đương nhiên. Mỗi năm chắc có hàng chục, hàng trăm vụ như thế".
VJ Dustin Phúc Nguyễn cho rằng ngành âm nhạc cần có thêm những khóa học về vấn đề bản quyền để mỗi người sáng tạo nội dung có thể nắm chắc vấn đề hơn. Anh đồng tình với quan điểm vụ kiện có khả năng khiến một số nghệ sĩ bị kẹt giữa TikTok và Zing bởi họ cần cả hai nền tảng giải trí này.
Đại diện truyền thông của VNG cho biết: "VNG sẽ không có bình luận thêm gì về việc này".
Một nguồn tin từ phía TikTok cũng cho Tuổi Trẻ biết công ty này nắm thông tin về vụ kiện thông qua báo chí và chưa có phản hồi.
Vấn đề bản quyền luôn nóng, cần mạnh tay
Trả lời Tuổi Trẻ, nhạc sĩ Nguyễn Minh Cường (tác giả Hoa nở không màu và Buồn làm chi em ơi, những ca khúc "nóng" về bản quyền) cho biết: "Nếu TikTok chỉ có mục đích giải trí và thương mại, không dựa vào các tác phẩm âm nhạc thì tôi thấy đây là mô hình giải trí thú vị. Thế nhưng TikTok đã có những động thái liên quan đến bản quyền âm nhạc do bên thứ ba sở hữu thì mọi thứ nên rõ ràng. Vấn đề bản quyền từ trước đến nay luôn nóng, chỉ là chưa ai thật sự mạnh tay. Tôi ủng hộ Zing làm rõ về vấn đề này với TikTok".
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận