Vịt muối Nam Kinh và cuộc chiến gián điệp

TTCT - Tháng 7-2021, sáu con vịt muối kiểu Nam Kinh, tác phẩm của đầu bếp riêng trong Lãnh sự quán Trung Quốc, được gửi tới nhà bố mẹ trợ lý thống đốc tiểu bang New York (Mỹ) Andrew Cuomo.

Bốn tháng sau, lại sáu con vịt nữa được gửi. Thêm bốn tháng lại có thêm vịt và tám tháng sau đó: lại thêm vịt ướp muối. Các công tố viên ở New York nói món vịt ướp muối này là một phần hối lộ phía Trung Quốc gửi cho bà Linda Sun, trợ lý và sau này trở thành phó chánh văn phòng thống đốc, nhằm đổi lại các giúp đỡ của bà cho Bắc Kinh.

Từ năm 2020, chính quyền liên bang bắt đầu để ý hoạt động của Sun, cựu phó chánh văn phòng của thống đốc New York hiện tại, bà Kathy Hochul. Bà Sun bị cáo buộc dùng ảnh hưởng để thúc đẩy lợi ích của Chính phủ Trung Quốc.

Thúc đẩy lợi ích của Bắc Kinh

Tới tháng 2-2023, bà Sun bị văn phòng tổng thanh tra bang thẩm vấn về việc mua không phép bằng khen từ văn phòng thống đốc. Vài tuần sau, bà bị Thống đốc Hochul sa thải và quan chức bang lập tức báo cơ quan chức năng về những nghi ngờ của họ.

Trước khi sa thải, trước cả khi bị nghi ngờ, bà Sun vẫn tiếp tục dùng vị trí trong chính quyền bang để làm lợi cho Trung Quốc, đổi lại là khoản tiền hàng triệu USD cho bà, theo cáo trạng của công tố viên Brooklyn công bố đầu tháng 9.

Bà Sun bị cáo buộc 10 tội danh hình sự, bao gồm lừa đảo visa, rửa tiền và các tội danh khác. Khi được hỏi về tội danh, đại diện của bà nói họ tự tin vào hồ sơ của mình và cho rằng nhiều cáo buộc hiện là khó hiểu và mang tính kích động thái quá.

Trong cáo trạng 65 trang, công tố viên chỉ rõ mưu toan kéo dài nhiều năm khi bà Sun chặn các quan chức Đài Loan tìm cách tiếp cận văn phòng thống đốc, loại trừ thông tin liên quan Đài Loan và Duy Ngô Nhĩ từ các thông điệp của bang và hủy các cuộc gặp với quan chức Đài Loan - tất cả nhằm hỗ trợ cho chính quyền Bắc Kinh.

Đổi lại, bà Sun, 40 tuổi và chồng Chris Hu, 41 tuổi, nhận được những khoản tiền hàng triệu USD trong các doanh nghiệp liên quan đến ông Hu ở Trung Quốc. Các lợi ích khác mà vợ chồng họ đã nhận bao gồm các chuyến đi lại, vé sự kiện và hơn chục con vịt muối như đã kể. Ông Hu còn bị buộc tội rửa tiền. Cả hai khi xuất hiện tại tòa đều không nhận tội.

Với chính quyền Bắc Kinh, người có địa vị như bà Sun được coi là có vị thế đáng kể. Các hành vi của bà giống với chiến thuật mua ảnh hưởng tương tự từng được Trung Quốc áp dụng ở các nước như Canada, Úc hay Mỹ.

Ông James Lewis, chuyên gia về các hoạt động tình báo Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS), nói chi phí cho các hoạt động này chỉ là chuyện nhỏ với đại lục.

Bà Sun có thể chỉ là trợ lý cấp trung, nhưng với các nhà ngoại giao báo cáo về cho Bắc Kinh, theo ông, "đây là vụ hốt lớn khi mua chuộc được phó chánh văn phòng". "Nếu CIA tuyển được cấp tương tự ở đại lục, quan chức Bắc Kinh cũng sẽ tức điên, chúng ta cũng sẽ coi đó là thành công", ông Lewis nói.

Nỗ lực sâu rộng

Trong khi dư luận thường nghĩ điệp viên làm những việc như nghe trộm quan chức quốc phòng hay ăn trộm bí mật quốc gia, Trung Quốc thậm chí sẵn sàng gây ảnh hưởng ở cả những mảng như xây dựng quan hệ với giới chức kiểm soát các vấn đề về quy định sử dụng đất hay quy định lao động.

"Chính phủ Trung Quốc hiểu rằng các chính trị gia có thể vai trò nhỏ bây giờ nhưng sẽ có vị trí lớn hơn sau này - giám đốc FBI Christopher Wray nói đầu năm 2022 - Nên họ sẽ nuôi dưỡng các tài năng từ sớm và đảm bảo là các chính trị gia ở mọi cấp của chính quyền sẽ sẵn sàng nhận chỉ thị và hỗ trợ cho ý chí của Bắc Kinh".

Bộ Tư pháp Mỹ đã mở chiến dịch quy mô lớn nhằm loại trừ các điệp viên thúc đẩy lợi ích của Bắc Kinh trên đất Mỹ trong mấy năm gần đây. Chỉ riêng ở Brooklyn, các công tố viên đã khởi tố hơn 10 vụ với hơn 90 bị cáo trong bốn năm qua. Tháng trước, công tố viên Mỹ vừa buộc tội ông Shujun Wang, một học giả 75 tuổi ở Queens (New York) vì các hoạt động gián điệp.

Bà Sun bước vào chính trị khi làm chánh văn phòng cho dân biểu Grace Meng của quận Queens ở nghị viện tiểu bang New York. Bà nổi tiếng là người bảo vệ quyết liệt cho sếp ở quận và sau này tham gia chiến dịch giúp bà Meng thắng cử hạ nghị sĩ năm 2012 - trở thành người Mỹ gốc Á đầu tiên được bầu vào Hạ viện.

Sau thời gian làm với bà Meng, bà Sun tham gia chính quyền của ông Cuomo, có thời điểm làm phó ở văn phòng phụ trách về đa dạng giới và là đồng giám đốc Hội đồng cố vấn Mỹ gốc Á của thống đốc.

Sau khi lên thống đốc, bà Hochul bổ nhiệm bà Sun làm phó chánh văn phòng. Công việc điều phối với cộng đồng Mỹ gốc Á rất vất vả, đòi hỏi bà Sun phải họp hành thường xuyên tới tối muộn nhưng bà luôn làm việc hết sức tích cực, theo lời các đồng nghiệp.

Một số đồng nghiệp tương tác thường xuyên với bà Sun nhận thấy những thay đổi trong hành vi kể từ khi bà thăng chức.

Một nghị sĩ và một cựu nghị sĩ tiểu bang nói thời điểm bà làm với Cuomo, văn phòng thống đốc bắt đầu đặc biệt nhạy cảm về vấn đề Đài Loan, thường ngần ngại và từ chối các nghị quyết có chút ủng hộ Đài Loan, vốn thường xuyên được đề xuất ở nghị viện bang.

Một nghị sĩ nói bà Sun và chồng thường xuyên xuất hiện tại các sự kiện và hoạt động gây quỹ của các nhóm đại lục ở Queens, Albany và bắt đầu lối sống xa hoa hơn.

Năm 2019, bà Sun đi Trung Quốc. Trong các hoạt động của bà ở đó bao gồm dự một buổi tiếp tân kỷ niệm 70 năm thành lập nhà nước Trung Quốc ở Bắc Kinh. Các công tố viên nói chuyến đi được tổ chức bởi một quan chức đại lục, cũng là người đã chi trả ăn ở cho bà Sun.

Khi New York trở thành tâm điểm của dịch Covid, bà Sun là một trong số ít nhân viên cấp cao của văn phòng thống đốc nói được tiếng Hoa và có mối quan hệ với đại lục. Bà trở thành thành viên của nhóm chuyên trách nhằm mua đồ bảo hộ và các nguồn hàng từ đại lục.

Tháng 1-2020, bà viết cho một quan chức chính phủ đại lục nhằm "cập nhật thông tin về đồ bảo hộ được quyên góp bởi một hiệp hội Hoa kiều ở Mỹ cho Vũ Hán" và nói với quan chức này rằng một công ty do chồng bà sở hữu sẽ "cung cấp phí hàng hải miễn phí tới vùng dịch và cung cấp dịch vụ hàng hải miễn phí cho các hiệp hội Hoa kiều khác".

Khi nhắc về khoản cứu trợ này, quan chức của Bắc Kinh gửi bà Sun đường dẫn tới một thông điệp của chính phủ, trong đó có nhắc tên công ty và nói "xin gửi cảm ơn tới chồng bà và công ty của ông ấy". Dù vậy, ảnh hưởng của bà Sun vẫn hạn chế.

Bà chưa bao giờ chủ trì các hợp đồng nhiều tiền hay các quyết định mua sắm lớn của tiểu bang. Ngoài nhiệm vụ chính thức, một số người nói với New York Times rằng họ rất ngạc nhiên về một số chi tiết đời sống riêng của bà Sun.

Trong nhiều năm, bà ở Linden Towers, khu chung cư bậc trung ở Flushing, Queens. Một số người từng làm với bà nói họ thường nghĩ chồng bà thất nghiệp và bà thường xuyên nói với cấp trên là cần được tăng lương.

Nhưng cùng lúc, bà thường tới văn phòng thống đốc ở Manhattan toàn mặc đồ hiệu. Theo Brandon Hicks - người làm việc thường xuyên với bà Sun khi ông là giám đốc về các vấn đề người Mỹ gốc Phi trong văn phòng của ông Cuomo, cách ăn mặc và túi xách khiến bà ấy "trông có vẻ như có ông chồng kiếm ăn rất tốt bên ngoài".

Khi ông Cuomo buộc phải từ chức (vì quấy rối tình dục), mọi người nháo nhào tìm người lấp các vị trí cấp cao và bà Sun được Jeff Lewis, đang làm chánh văn phòng của bà Hochul khi đó, kéo tham gia cùng. Vai trò của bà Sun chủ yếu là hỗ trợ các sự kiện nhưng sau đó được chuyển sang Sở Lao động và rời chính quyền bang năm 2023.

Tại họp báo sau khi lệnh khởi tố công bố hôm 4-9, bà Hochul rất tức giận. "Bà ta đã trục lợi trong vị trí của mình, làm xói mòn niềm tin (với chính quyền)".

Theo cáo trạng, bà Sun nhận được các khoản quà xa xỉ trả ơn gồm ngôi nhà trị giá 3,6 triệu USD ở khu Manhasset giàu có, một ngôi nhà khác 1,9 triệu USD ở Hawaii, một chiếc Ferrari, một xe Range Rover, vé sự kiện và các chuyến đi lại cùng… vịt ướp muối kiểu Nam Kinh.

"Bị cáo và chồng trên thực tế đã thúc đẩy lợi ích của chính quyền Trung Quốc" - Breon Peace, công tố viên khu vực Đông New York, nói. Bà hiện được tại ngoại hầu tra với phí bảo lãnh 1,5 triệu USD và được yêu cầu không được liên lạc với phía Tổng lãnh sự Trung Quốc và phái đoàn.

Bà Sun bị cáo buộc thay đổi thông cáo báo chí của ông Cuomo, cắt ngôn ngữ liên quan tới Đài Loan, có hành vi ngăn chặn chính quyền Cuomo ghi nhận phần đóng góp trang bị bảo hộ từ Đài Loan, chặn các cuộc họp và liên lạc điện thoại giữa quan chức Đài Loan với chính quyền New York, tổ chức việc đóng góp 1.000 máy thở và thiết bị bảo hộ và đảm bảo chính quyền phải ghi nhận cho giới chức Trung Quốc về phần đóng góp này… Theo cáo trạng, bà thậm chí đã để cho quan chức Trung Quốc nghe các cuộc họp online của chính quyền.■

Việc Bắc Kinh "xâm nhập được vào cơ quan cao nhất của chính quyền tiểu bang là rất bất thường, không thể chấp nhận được và đáng lo ngại", nghị sĩ Jake Ashby của Thượng viện bang New York nói. "An ninh quốc gia là trọng yếu và cần tránh mọi ảnh hưởng của nước ngoài", người phát ngôn của ông Cuomo, Rich Azzopardi, nói.

"Dù bà Sun được thăng chức phó chánh văn phòng bang trong chính quyền tiếp theo, trong thời kỳ của ông Cuomo, bà làm việc ở nhiều văn phòng khác nhau và là một trong những người liên lạc cộng đồng, không có tương tác trực tiếp với thống đốc".

Công tố viên cũng buộc tội bà Sun gửi thư mời trái phép từ văn phòng thống đốc để hỗ trợ các quan chức Trung Quốc tới Mỹ và dễ dàng gặp các quan chức bang ở New York.

Bà thậm chí còn sắp xếp để trao bằng khen (dù chưa có ký chính thức) từ chính quyền bang cùng chữ ký của thống đốc (giả). Với nhiều quan chức Trung Quốc, các bằng khen này rất có ý nghĩa ở quê nhà.

Trong phiên điều trần, các công tố viên nói họ có khá nhiều bằng chứng phức tạp. Alex Solomon, trợ lý công tố viên, nói hai vợ chồng bà Sun "vận hành một loạt các công ty vỏ bọc khác nhau" với "hơn 80 tài khoản".

"Đây không phải là lừa đảo tài chính thông thường", ông Solomon nói. Chính quyền đã tịch thu các bất động sản này cùng các xe sang Ferrari Roma 2024, Range Rover/L460 2024 và một xe Mercedes GLB250W4 2022 cùng gần 210.000 USD trong các tài khoản khác nhau.