Hai nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của VN với tổng công suất 4.000MW đã từng là một phần của chiến lược dài hạn nhằm đảm bảo an ninh năng lượng cho quốc gia.

* Điện hạt nhân giúp VN giảm phụ thuộc vào than đá, khí đốt tự nhiên

Với khả năng cung cấp năng lượng ổn định, điện hạt nhân hứa hẹn sẽ giúp VN thoát khỏi tình trạng phụ thuộc vào than đá và khí đốt tự nhiên, đồng thời bảo vệ môi trường thông qua việc giảm phát thải khí nhà kính.

Điện hạt nhân là một nguồn năng lượng sạch hơn so với các dạng năng lượng hóa thạch, giúp giảm thiểu biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí do không phát thải khí CO2 trực tiếp. Việc phát triển điện hạt nhân cũng giúp thúc đẩy ngành công nghiệp và khoa học kỹ thuật, giúp VN tiếp cận công nghệ tiên tiến, hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao.

Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất chính là chi phí đầu tư ban đầu rất cao, lên tới hàng tỉ USD. Cụ thể, chi phí xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận đã tăng từ khoảng 200.000 tỉ đồng (10 tỉ USD) ban đầu vào năm 2009, lên tới 400.000 tỉ đồng (18 - 20 tỉ USD) vào năm 2016. Đây sẽ là gánh nặng tài chính khổng lồ cho quốc gia, khi kinh tế VN vẫn còn nhiều khó khăn.

Vấn đề an toàn hạt nhân cũng là một mối lo ngại lớn. Các sự cố hạt nhân thảm khốc như Chernobyl (1986) và Fukushima (2011) khiến cho nhiều quốc gia, trong đó có VN, phải thận trọng. VN chưa có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Việc đảm bảo an toàn cho các nhà máy điện hạt nhân, đặc biệt là trong quá trình quản lý chất thải phóng xạ, là một thách thức cần được giải quyết thấu đáo.

VN đã quyết định dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận năm 2016 do nhiều yếu tố. Chi phí đầu tư tăng mạnh, nhu cầu điện vào thời điểm đó không tăng như dự báo trong khi năng lượng tái tạo phát triển mạnh mẽ, tạo ra lựa chọn khả thi và an toàn hơn. Sự cố hạt nhân Fukushima năm 2011 cũng tạo ra làn sóng lo ngại về an toàn khi VN chưa có hệ thống quản lý chất thải phóng xạ an toàn và đầy đủ.

Điều này không có nghĩa là khả năng phát triển điện hạt nhân tại VN bị loại bỏ hoàn toàn, khi nhu cầu điện năng của VN dự kiến tiếp tục tăng mạnh trong những năm tới. Đặc biệt, trong bối cảnh đất nước ngày càng đô thị hóa và công nghiệp hóa, điện hạt nhân vẫn có thể là một giải pháp dài hạn.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa các kế hoạch điện hạt nhân trong tương lai, VN cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt. Từ việc phát triển cơ sở hạ tầng, đào tạo nhân lực đến việc xây dựng các cơ chế an toàn hạt nhân nghiêm ngặt và hệ thống quản lý chất thải hiệu quả... Tất cả đều phải được thực hiện với chiến lược dài hạn và cẩn trọng.

Việc phát triển điện hạt nhân tại VN đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng về nhiều mặt. Dù nó có thể giúp đảm bảo an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường, nhưng những thách thức về tài chính, kỹ thuật và an toàn không thể bị bỏ qua. Nếu quyết định quay lại với điện hạt nhân, VN cần có một chiến lược dài hạn và những bước chuẩn bị toàn diện để đảm bảo thành công.

Thực hiện Net Zero, phải có điện hạt nhân

Việc nghiên cứu, xem xét khởi động lại dự án điện hạt nhân được đánh giá là cần thiết để đảm bảo an ninh năng lượng trong dài hạn với giá hợp lý và thực hiện cam kết giảm phát thải, đạt mục tiêu net zero năm 2050.