Truyền thông quốc tế đang có những quan ngại về tham vọng đi đầu trong lĩnh vực xe điện của Trung Quốc - Ảnh: Reuters

Doanh số bán xe điện của Trung Quốc năm 2021 tăng 154%, vượt xa tốc độ tăng trưởng toàn cầu. Nhiều bài báo tập trung đánh giá Trung Quốc đang "lũng đoạn" thị trường xe điện như thế nào.

Nhưng theo The Conversation, những nhận định đó bỏ sót các yếu tố quan trọng có thể ảnh hưởng đến việc xe điện Trung Quốc có được chấp nhận trên toàn thế giới hay không.

Các câu hỏi đúng đặt ra lúc này là: Liệu Trung Quốc có thống trị thị trường xe điện toàn cầu? Liệu xe điện có thể giúp Trung Quốc đạt được vị thế cao về sức mạnh công nghệ, kinh tế và địa chính trị mà nước này đang tìm kiếm? Hay nói cách khác, ngay cả khi làm ra xe tốt, xe điện có hữu ích cho tham vọng của Trung Quốc không?

Ôtô xác định địa vị quốc gia

Xe điện là một ví dụ rõ ràng về một cuộc cách mạng công nghiệp mới nổi: Kết hợp công nghệ kỹ thuật số và bảo vệ môi trường. Vì vậy, quốc gia đi đầu trong sản xuất và sử dụng xe điện có khả năng đứng đầu thế giới.

Lịch sử đã chứng minh điều này. Sự trỗi dậy toàn cầu của Mỹ trong thế kỷ 20 cũng xảy ra đồng thời với sự thống trị ngành công nghiệp ôtô của nước này.

Giấc mơ Mỹ với trọng tâm là giải phóng cá nhân thông qua hình ảnh chiếc ôtô đã giúp sản phẩm và văn hóa Mỹ thống trị thị trường toàn cầu - Ảnh: Ultra Swank Flickr Group

Tình hình nước Mỹ hồi đó và Trung Quốc ngày nay có nhiều điểm tương đồng: Công nghệ thay đổi chóng mặt song song với sự gia tăng sức mạnh địa chính trị. Ôtô truyền thống không chỉ trở thành phương tiện giao thông chính mà còn là biểu tượng quan trọng của sự thay đổi xã hội thế kỷ 20. Xe điện trong thế kỷ 21 cũng tương tự.

Xe điện không dễ giúp Trung Quốc trở thành người đứng đầu

Tuy nhiên, vào thời điểm ôtô thành phương tiện phổ thông, Mỹ có vị thế độc tôn, một cường quốc đạt được thành tựu lớn trên nhiều lĩnh vực, là đối trọng hàng đầu với Nga.

Mỹ cũng là một nước xuất khẩu văn hóa mạnh mẽ, bao gồm nhạc jazz, blue, phong cách thời trang mới và phim ảnh có sức hấp dẫn cực kỳ lớn trên thế giới.

Các sản phẩm văn hóa này tiếp thị hiệu quả cho "Giấc mơ Mỹ", mà một trong những trọng tâm là quyền sở hữu ôtô cá nhân.

Những thuận lợi đó không tồn tại với Trung Quốc cùng xe điện trong thế kỷ 21. Văn hóa Trung Quốc gần như thiếu vắng hay không được chấp nhận một cách rộng rãi ở các thị trường xe hơi lớn, đặc biệt ở những khu vực giàu có như châu Âu.

Xe điện Trung Quốc không phải là giấc mơ, chỉ là một trong nhiều lựa chọn - Ảnh: eGear

Nếu muốn trở thành kẻ thống trị, xe điện Trung Quốc phải cạnh tranh thành công tại những thị trường này. Tuy nhiên, ở đó có những ông lớn đến từ Mỹ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc đang thống trị hoặc được tin dùng rộng rãi.

Các thị trường mới nổi như Nam Á, Đông Nam Á có thể giúp xe Trung Quốc đạt được thành công ngay cả khi không tiến sâu vào thị trường phương Tây. Nhưng những mâu thuẫn về mặt chính trị, ấn tượng cố hữu về "hàng Tàu", cũng như những lựa chọn tốt từ Nhật, Hàn hay sự nổi lên của thương hiệu ôtô bản địa khiến xe Trung Quốc gặp rất nhiều khó khăn.

Tương lai của xe điện

Về cơ bản, ôtô là một cỗ máy tương đối "đơn giản" - một cabin một động cơ trên bánh xe, thứ hoàn toàn khác với những phương tiện di chuyển trước đó như xe ngựa, xe đạp. Xe điện nhìn chung vẫn là ôtô chỉ đổi động cơ.

Chỉ đơn giản thay thế xe xăng dầu bằng xe điện sẽ không giải quyết được tình trạng tắc nghẽn hay bất bình đẳng trong xã hội - khác với ôtô gần như thay đổi hoàn toàn cách con người vận hành nói riêng và xã hội nói chung. Tự bản thân xe điện cũng tạo ra những vấn đề môi trường đầy thách thức, như ô nhiễm do sản xuất và tái chế pin.

Thêm vào đó, ôtô khi ra đời gần như không có phương tiện thay thế tương xứng. Trong khi xe điện không hẳn là lựa chọn khả dĩ nhất, ít nhất trong tương lai gần.

Ôtô đồng hành cùng vấn đề giải phóng tự do cá nhân, một trong những lý do chính khiến chúng trở nên phổ biến. Nhưng xe điện, với việc số hóa, lại có thể trở thành phương tiện giám sát và kiểm soát mức độ di chuyển của con người chưa từng có. Hình dung về trải nghiệm lái xe ôtô trong tương lai mà Samsung mang đến CES 2022 là một minh chứng.

Trong một thử nghiệm năm 2015, hai tin tặc có thể kiểm soát ôtô của một phóng viên và điều khiển từ xa. Những tình huống như vậy có thể dấy lên nỗi sợ hãi về quyền riêng tư, điều có thể cản trở sự thống trị của xe điện nói chung và xe Trung Quốc nói riêng.

Cuối cùng, ôtô xuất hiện vào thời điểm phát hiện ra nguồn năng lượng dường như vô hạn - dầu - và khi người ta chưa mấy bận tâm về tác động tiêu cực mà nó tạo ra.

Ngược lại, ngày nay, động lực chính của quá trình chuyển đổi xe điện là tính bền vững. Khi xe điện chưa chứng minh được tính hiệu quả rõ ràng sẽ dẫn đến những tranh cãi bùng nổ. Theo The Conversation, các công ty Trung Quốc hy vọng thâm nhập thị trường nước ngoài dường như chưa chuẩn bị tốt để xử lý những tranh cãi như vậy.

Do đó, hiện tại, kịch bản khả dĩ nhất là xe điện Trung Quốc sẽ không thống trị thị trường thế giới, mà là một thị trường tiêu thụ lớn, nhờ quy mô dân số và sự hỗ trợ của chính phủ. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội cho cả xe ngoại, không riêng xe Trung Quốc, đặc biệt sau khi nước này gỡ bỏ quy định buộc các hãng nước ngoài phải liên doanh với công ty nội địa.

Công ty Trung Quốc sản xuất xe điện với tốc độ nhanh gấp đôi Tesla

TTO - Xpeng, công ty sản xuất xe điện Trung Quốc niêm yết tại thị trường Mỹ, cho biết họ đã sản xuất được 100.000 chiếc ôtô sau 6 năm thành lập. Trong khi đó, Hãng Tesla mất 12 năm để sản xuất 100.000 chiếc.