Đường dẫn vào khu vực phía nam tượng đài ở quận Hải Châu, TP Đà Nẵng nơi dự định sẽ đặt tên 2 nhà truyền giáo có công với chữ quốc ngữ - Ảnh: TRƯỜNG TRUNG

Liên quan đến việc đặt tên đường 2 giáo sĩ (linh mục) Francisco De Pina và Alexandre de Rhodes tại Đà Nẵng, Tuổi Trẻ Online lấy ý kiến sâu của các nhà nghiên cứu văn hóa - lịch sử đã phản đối.

Phải xứng đáng để hậu thế noi gương

Theo phó giáo sư, tiến sĩ Lê Cung, Trường ĐH Sư phạm Huế (ĐH Huế), người đứng đầu đồng đơn kiến nghị lên lãnh đạo Đà Nẵng cho rằng không nên lấy tên 2 linh mục này để đặt cho đường phố, trường học... vì thời Pháp thuộc, thực dân Pháp muốn người dân thuộc địa biết ơn mẫu quốc đã có công "khai hóa".

Có lẽ vì vậy nên họ tôn vinh Alexandre de Rhodes là người sáng tác chữ quốc ngữ. Sau ngày bại trận ở Điện Biên Phủ, thực dân Pháp cuốn gói về nước, nhiều nhà nghiên cứu, trong đó có cả những linh mục, đã chứng minh Alexandre de Rhodes không phải là người sáng tác chữ quốc ngữ.

Theo ông Cung, thời điểm Alexandre de Rhodes ở Việt Nam, vì thấy những ý định không tốt của ông nên cả chúa Nguyễn ở Đàng Trong lẫn chúa Trịnh ở Đàng Ngoài đều đã trục xuất, không cho ông ta cư trú và hoạt động ở Việt Nam.

Vì thế ở miền Bắc sau năm 1954 và ở miền Nam sau năm 1975, các đường phố, trường học… mang tên Alexandre de Rhodes (do thực dân Pháp hay chính quyền Việt Nam Cộng hòa đặt) đều bị xóa.

Ông Cung khẳng định: Alexandre de Rhodes không phải là người sáng chế ra chữ quốc ngữ. Trái lại, đối với dân tộc Việt Nam, Rhodes là kẻ có tội thì làm sao vinh danh, đặt tên đường được.

Còn phó giáo sư, tiến sĩ Trần Thuận, nguyên phó trưởng khoa lịch sử Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM), cho rằng việc đặt tên đường cho những nhân vật lịch sử, nhân vật văn hóa phải xem xét đến việc nhân vật đó có đóng góp trong lịch sử, có xứng tầm để hậu thế noi gương hay không.

Bởi việc này có ý nghĩa rất lớn trong việc giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ sau.

"Dù TP.HCM đã đặt tên đường này nhưng những nơi khác chưa đặt thì chúng tôi phải nêu ý kiến. Nhất là căn cứ trên quy định pháp lý, những nhân vật mà lịch sử còn tranh cãi chuyện công tội thì cần bàn tỏ tường trước khi quyết định" - ông Thuận nói.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân phân tích thêm rằng quá trình ban đầu của việc tạo ra chữ quốc ngữ không nhằm mục đích phát triển văn minh của dân tộc ta, mà chỉ là một phương tiện để truyền giáo, một công cụ để thực dân Pháp xâm lăng nước ta.

Ông Xuân cho rằng chúng ta phải hiểu Alexandre de Rhodes và Francisco De Pina rất có công với Vatican, với đạo Thiên Chúa ở Việt Nam. Trong phạm vi nhà thờ Thiên Chúa giáo ở Việt Nam thì họ có quyền vinh danh những người đã có công với họ.

Còn việc xác định đặt tên đường là vinh danh những người có công với đất nước, với dân tộc.

Đoàn học giả Việt Nam tại lễ dựng bia trên mộ Alexandre de Rhodes ở Iran cuối năm 2018 - Ảnh: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN/ Tư liệu Tuổi Trẻ.

Không nên "bỏ bóng đá người"

Theo ông Huỳnh Văn Hùng, giám đốc Sở Văn hóa - thể thao TP Đà Nẵng, tranh cãi quanh việc đặt đổi tên đường không phải là mới.

Trước đây đã từng có thời kỳ chúng ta loại bỏ tên đường nhiều vị vua triều đình phong kiến nhà Nguyễn. Sau đó có nhiều hội thảo lịch sử đã đánh giá lại công trạng của một số nhà vua rồi đặt lại tên đường.

Đối với việc đặt tên 2 vị linh mục có công với tiếng Việt, ông Hùng cho rằng những bậc tiền nhân, sĩ phu yêu nước của dân tộc ta, những nhân vật yêu cách mạng từ thế kỷ trước đều xác định việc truyền bá chữ quốc ngữ là yêu nước.

Cụ thể như các phong trào Duy Tân cho đến việc thành lập Hội truyền bá chữ quốc ngữ do ông Nguyễn Văn Tố, sau này là chủ tịch Quốc hội, đã nỗ lực truyền bá.

"Chữ quốc ngữ là hồn trong nước. Phải đem ra tính trước dân ta. Ông Trần Quý Cáp đã đánh giá cao như vậy. Chúng ta không nên "bỏ bóng đá người" mà phải xem xét và nhận thức đầy đủ" - ông Hùng nói.

TP.HCM đặt tên đường Alexandre de Rhodes từ lâu, Đà Nẵng chưa đặt vì tranh cãi

TTO - Việc TP Đà Nẵng dự định lấy tên hai người đã góp công hình thành chữ quốc ngữ là giáo sĩ Francisco De Pina (Bồ Đào Nha) và giáo sĩ Alexandre de Rhodes (Pháp) để đặt tên đường đã tạo ra nhiều ý kiến trái chiều trong dư luận.