Cá mè hôi nướng y - Ảnh: N.T.Hải

Cá trắng mau chết và ươn sau khi đưa lên khỏi mặt nước nên không thể rộng lại ăn từ từ như cá đen (lóc, rô, trê...). Vì thế người thành thị ít có dịp ăn các loài cá trắng còn tươi sống do chúng khó chở đi xa. Cá trắng có nhiều xương hom, tuy nhiên thịt rất ngon, ngọt béo nhưng không ngậy. Người dân miền Tây Nam bộ có thể bắt cá trắng quanh năm, nhưng nhiều nhất vẫn là vào mùa nước lên.

Đầu mùa nước lũ, bắt cá linh non đem nấu lẩu hoặc kho lạt với tương hột. Bữa ăn sẽ vô cùng hấp dẫn khi có thêm đĩa rau đồng như bông điên điển, bông súng, cù nèo, lục bình... Khi cá linh lớn hơn, người ta đem kho mía, nếu có nhiều thì ủ làm nước mắm hoặc làm mắm cá linh để ăn dần trong những tháng khô hạn.

So với cá linh thì cá mè vinh có số lượng ít hơn nhưng nặng hơn nhiều. Những con cá bắt được ở trên đồng hoặc sông nhỏ thường chỉ khoảng 300-700 gam, nhưng những con cá bắt ở sông lớn có khi nặng đến vài kilôgam. Người ta thường giăng lưới để bắt cá mè vinh, nhưng cũng có thể câu chúng dễ dàng nếu biết cách chọn mồi. Loài cá này rất thích ăn những hạt lúa còn sót lại sau mùa vụ, hoặc những hạt lúa còn lẫn trong các cây rơm nằm cạnh mép nước. Chính vì thế cá mè vinh thường béo núc ních, nấu món gì cũng hấp dẫn. Nếu thích ăn chiên, sau khi làm cá xong, dùng dao khứa xéo nhẹ thành nhiều đường vào thân cá, rồi chiên vàng, ăn kèm nước mắm ớt pha, hoặc ướp muối rồi chiên ăn rất bắt cơm. Nhờ khứa vào thân cá giúp khi ăn cảm giác ít xương hơn.

Cá mè vinh kho gừng là món độc đáo và đậm đà khó quên. Cá để nguyên vảy, sau khi làm sạch ruột và mang cá, ướp với ít nước màu, nước mắm, chút xíu đường và vài muỗng tép mỡ. Cho gừng thái sợi hoặc đập giập và một ít nước vào nồi cá đã ướp, đun sôi, hớt bọt, nêm lại cho vừa ăn. Món này sẽ ngon đặc biệt khi cho thêm nước cơm sôi vào nồi cá, rồi tiếp tục đun đến khi nước cá sánh lại, cho vài khúc hành lá, rắc tiêu và thêm vài trái ớt vào là có được một nồi cá kho thơm nồng.

Nếu không nói đến món cá mè vinh nấu riêu thì thật thiếu sót. Bắc nồi nước lên bếp rồi đun sôi, có thể dùng me hoặc cơm mẻ để tạo vị chua, cho bạc hà, bông súng đồng, cà chua vào nồi, nêm lại cho vừa ăn. Tiếp đến cho cá đã làm sạch vào nồi, đun lại cho sôi, dùng đũa đảo sơ vài vòng, thêm rau cần dày lá vào cho thơm là dùng được. Không nên đun lâu vì cá rất mau chín.

Cá mè hôi có thể chế biến như cá mè vinh nhưng nướng là ngon nhất. Có thể nướng y, hoặc quấn cá vào lá môn hay bẹ chuối rồi nướng đều tay trên bếp than cho đến khi cá vàng đều là được. Dọn cá ra ăn kèm với rau, dưa leo, thơm, bún và bánh tráng, chấm tương ớt cay.

Nói chung, các loại cá trắng làm món gì cũng ngon, nhưng phải được chế biến từ cá tươi. Khi ăn phải cẩn thận vì chúng có nhiều xương.