Cảnh phim trong Ben-Hur 2016 - Ảnh: imdb

Dù giữ được phần nào sự hoành tráng và hấp dẫn về mặt giải trí nhờ kỹ xảo CGI hiện đại, tiếc thay đã không giữ được linh hồn của phiên bản 1959.

Với những người hâm mộ điện ảnh, Ben-Hur phiên bản năm 1959 là một trong những thiên sử thi hay nhất của điện ảnh thế giới, một trong những tác phẩm điện ảnh vĩ đại nhất. Bộ phim này đã thu về tới 11 giải Oscar và giữ kỷ lục này suốt gần 40 năm cho đến khi Titanic (1998) và sau đó là The lord of the rings: the return of the king (2004) đuổi kịp.

Tác phẩm của những bậc thầy thủ công

Ben-Hur năm 1959 là phiên bản điện ảnh thứ ba chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết nổi tiếng viết năm 1880: Ben-Hur: a tale of the Christ của nhà văn Lew Wallace, sau hai phiên bản phim câm năm 1907 và 1925.

Được dàn dựng bởi một trong những đạo diễn tài danh nhất thời đó là William Wyler (15 đề cử Oscar và 3 lần đoạt giải đạo diễn xuất sắc nhất) và là một trong những bộ phim đầy tham vọng của Hãng MGM, bộ phim này riêng phần quay đã mất đến tám tháng, trong đó có ba tháng chỉ cho cảnh đua xe ngựa chariot dài chín phút trong phim.

Do đầu tư dàn dựng quá lớn nên bộ phim đội kinh phí lên đến 15 triệu đôla (khoảng hơn 200 triệu đôla thời điểm hiện tại), cao nhất trong lịch sử điện ảnh tính đến thời điểm đó.

Ở thời điểm kỹ xảo điện ảnh chưa phát triển, một tác phẩm kỳ vĩ như Ben-Hur được dàn dựng gần như hoàn toàn trên trường quay, thứ đang dần mất đi trong điện ảnh hiện đại bởi sự hỗ trợ tối đa của kỹ xảo CGI và phông xanh.

Bộ phim dài tới 3 giờ 42 phút, như một vở opera bằng điện ảnh và khiến người xem dính chặt vào ghế để xem, đặc biệt là sự “phấn khích đến sởn tóc gáy” khi xem cảnh đua xe ngựa có một không hai trong lịch sử điện ảnh mà đến bây giờ vẫn không có tác phẩm nào vượt qua được.

Ben-Hur 1959 là một tác phẩm điện ảnh của những bậc thầy thủ công, của thứ điện ảnh “thủ công” được “đúc” bằng ý chí, sự đam mê và sức mạnh vượt tầm thời đại. Và tất nhiên, nó tồn tại độc lập và vĩnh viễn trong kho tàng điện ảnh thế giới.

Phiên bản làm lại năm 2016 vừa trình chiếu tuần qua (Việt Nam khởi chiếu từ ngày 19-8) do đạo diễn người Nga Timur Bekmambetov dàn dựng, người cũng đã có một vài tác phẩm thành công như Night Watch (2004), Day Watch (2008) tại Nga và được Hollywood chiêu mộ với bộ phim bom tấn Wanted (2008) với diễn xuất của Angelina Jolie.

Timur là một đạo diễn có tư duy hình ảnh khá tốt, trong thời buổi điện ảnh lạm dụng về kỹ xảo và phông xanh như hiện nay.

Nhưng để đạo diễn một tác phẩm điện ảnh tầm vóc như Ben-Hur, kỹ xảo là điều không bao giờ đủ. Bởi điều mà Ben-Hur năm 1959 làm được là một thiên sử thi về sự phản bội, sức mạnh của ý chí, của sự phục hận và cuối cùng là lòng tin, đã được phiên bản làm lại mới nhất này minh họa một cách hời hợt, bóp méo câu chuyện với một cái kết “dĩ hòa vi quý”, một thứ đức tin “hòa cả làng”.

Đó là điều khiến bộ phim mới ra gặp phải sự chỉ trích nặng nề của giới phê bình và được dự báo thất bại về doanh thu, dù nếu xét là một bộ phim giải trí đơn thuần, nó không hề tệ.

Và vẻ đẹp hào nhoáng của công nghệ

Phiên bản 2016 dù có một vài thay đổi vẫn cố bám sát và trung thành với cấu trúc kể chuyện của phiên bản kinh điển năm 1959. Nhưng càng cố trung thành, nó càng lộ ra điểm yếu về nghệ thuật kể chuyện.

Nếu bộ phim năm 1959 lay động cảm xúc của người xem với câu chuyện bi thảm của một gia đình quý tộc phút chốc bị ly tán do chính người bạn thiếu thời, người anh em thân thiết chỉ vì khác biệt lý tưởng, đúng như câu nói của Messala nói với Judah: “La Mã sẵn sàng nghiền nát những kẻ chống đối”, thì phiên bản mới minh họa phần quan trọng này với cách kể chớp nhoáng, thiếu cảm xúc và cũng thiếu cả độ sâu của diễn xuất.

Điều quan trọng hơn mà Ben-Hur phiên bản mới không thể chạm tới là việc dẫn dắt cảm xúc người xem vào sức mạnh của đức tin, điều khiến bộ phim năm 1959 trở thành một thiên sử thi và là bộ phim ăn khách thứ hai trong lịch sử, chỉ sau Gone with the wind (1939) tính ở thời điểm đó.

Độ dài 2 giờ của phiên bản mới cũng khó lòng tải được một thiên sử thi như Ben-Hur (cuốn tiểu thuyết dài gần 600 trang) với rất nhiều chất liệu, điều mà phiên bản năm 1959 chuyển tải gần như trọn vẹn.

Cảnh đua xe ngựa chariot (xe hai bánh không mui do bốn con ngựa kéo và một người điều khiển) trong phiên bản mới cố gắng bám sát bản cũ và khá hấp dẫn, được ví von như một phiên bản Fast and Furious trên trường thi đấu Jerusalem xưa, nhưng tất nhiên nó được xử lý phần lớn nhờ kỹ xảo CGI hiện đại.

Nó như một thứ được tạo ra bằng xảo thuật máy móc so với một thứ thủ công được tạo ra bằng sự tài hoa và ý chí của sức người. Nó là vẻ đẹp hào nhoáng của công nghệ điện ảnh hiện đại so với vẻ đẹp kỳ vĩ của điện ảnh thuần khiết của phiên bản xưa.