Gia đình bà Lê Thị Linh trong “tiệc” liên hoan nhỏ của con cháu dưới thuyền - Ảnh: TÂM LÊ

Tôi ghé xóm chài trước hạn di dời, khung cảnh sau dịch càng vắng lặng. Những mỏm thuyền ximăng cũ kỹ chúc vào bờ trên dòng sông cạn. Bên trên là dãy nhà cao tầng của phường Minh Khai, quận Hồng Bàng.

4 đời lênh đênh

Muốn xuống thuyền, tôi phải leo qua hàng rào sắt bờ kè to bằng bắp chân, cao ngang bụng người. Những đoạn ống sắt nhẵn bóng vì qua lại, người già và trẻ nhỏ phải kê thêm gạch, gỗ làm điểm tựa. Đây là lối đi (đúng ra là lối trèo) duy nhất của xóm chài trong hàng thập kỷ qua.

"Đường" dẫn vào thuyền cụ Lê Văn Sinh, một trong số ít gia đình đến ngụ cư sớm nhất ở xóm chài, làm bằng ván ghép tạm gập ghềnh. 

"Gia đình tôi cố định ở đây 34 năm rồi. Trước đó, bố mẹ neo thuyền ở bến Mễ Trai, xích lên trên một khúc sông, sau chuyển về đập đá cùng vài gia đình. Cuối cùng ra đây cho tiện chợ búa, đường sá, dân cư cũng đông đúc" - bà Lê Thị Linh, con gái cụ Sinh, cho biết.

Bà Linh theo bố mẹ từ bến Hải Dương phiêu dạt về Hải Phòng, 60 năm chưa từng rời sông nước. Bà có 7 người con, một người mất vì bệnh tật, một bị đuối nước khi 4 tuổi, chồng cũng mất vì bệnh đã 10 năm.

Lật tấm ván sàn lôi lên chiếc mâm nhôm, bà Linh khoe: "Nó bị cơn bão lớn 10 năm trước hất xuống sông, tôi mua lại với giá 20.000 đồng để làm kỷ niệm. 

Cơn bão năm đó cuốn đi mọi thứ, tôi nằm ngủ phải thả một chân xuống đáy thuyền, khi nào thấy bắp chân lạnh thì bò dậy tát nước ra ngoài để thuyền khỏi chìm. Vài bận tát trời mới chịu sáng".

Hồi sinh người con thứ 5, vừa cắt dây rốn được vài tiếng thì tàu than cập bến, chủ tàu giục gấp, bà phải bỏ con một chỗ để đi đội than. Chủ tàu sau đó biết bà vừa sinh nở đã mừng lễ rất hậu, cho nào chuối, nào đường sữa. 

"Người ta có câu "ai giàu ba họ, ai khó ba đời", nhà tôi ở đây 4 đời rồi cũng không thấy khá lên được" - bà Linh cười tếu mà giọng thoảng buồn.

Những “chiếc cầu” tạm bợ nối xóm chài với bờ

Bến trong, bến đục

Tại sao lại chọn bến Tam Bạc? Ông Lê Văn Thực - 65 tuổi, chủ một gia đình lớn, dày dạn sông nước - trải lòng: "Vì đây là khúc sông nhỏ, không có tàu lớn đi qua nên không sợ sóng đánh chìm những chiếc thuyền cũ mục, nhỏ bé của chúng tôi. 

Ngoài cá tôm, ở đây còn có nguồn vật liệu sắt dưới đáy sông, có thể đào lên bán kiếm thêm thu nhập. Vị trí lại giáp trung tâm thành phố, dân cư đông, chợ búa tiện lợi".

Nhưng thực tế cũng có nhiều cái khó, ông Thực chùng giọng: "Gia đình 6-7 người ở trên một chiếc thuyền nhỏ, mọi sinh hoạt đều phải chờ đợi, nhường nhịn, san sẻ cho nhau. Mưa bão, già trẻ phải lên bờ trú ẩn, chỉ một người ở lại canh thuyền".

Mùa nóng, bãi thuyền này bốc mùi hôi thối, thiếu nước sinh hoạt trầm trọng. Nước sạch và điện sáng chỉ mới có vài năm trở lại đây, người dân trên bờ thương tình cho mắc nhờ, nhưng phải chịu đóng tiền mức cao nhất trong thang số điện, nước.

Có người nói may là một hôm có vị lãnh đạo trung ương đi qua thắc mắc: Sao thời buổi này còn có bà con ở ngay thành phố lớn mà không được dùng điện? Từ đó, xóm chài mới được mắc đường dây điện riêng, giá rẻ.

"Tôi sinh nở đều dưới thuyền, có đứa nào được đi viện đâu, chỉ có đèn dầu, mưa bão thì phải lọ mọ" - bà Lụa, vợ ông Thực, nói xen vào. 

Ông bà có 8 người con, 15 người cháu và 2 chắt. Hồi chiều, ông Thực dong thuyền về nhưng không có cá. "Hôm nay bám thuyền xa thế mà cả buổi không được con nào, lại tốn tiền dầu máy!" - ông than thở.

Vợ thường xuyên ốm đau, ông Thực là trụ cột chính của gia đình, may mắn trời cho sức khỏe. Hơn 60 tuổi, ông vẫn bám tàu để đánh bắt xa bờ, lặn đào sắt dưới đáy sông hoặc lặn trục vớt bất kỳ thứ gì mà người ta thuê, thậm chí sẵn sàng giúp vớt xác chết.

"Có lúc làm ra tiền nhưng nhà đông người quá, một người làm nuôi ba, bốn người thì làm sao dư được. Giờ thì cá tôm hết rồi, sắt dưới đáy sông cũng cạn. Lúc nào kiếm được mối thì bị bọn "đầu bò" ăn chặn. Có lần đem về ba bao tải sắt, bị trộm lấy mất bao đắt giá nhất" - ông Thực ngậm ngùi.

Buổi tối, ông Lê Văn Giang, em họ ông Thực, cũng đến góp chuyện. Hai người nhớ lại những ngày bẻ đôi củ sắn cho nhau, người khỏe nhường cơm người ốm. Gia đình ông Giang cũng quy tụ đông con cháu, ông nói: "Bến phà này đã có nhiều kỷ niệm với chúng tôi, đi chắc sẽ nhớ lắm!".

Xóm chài Tam Bạc nghèo khó đang chuẩn bị di dời - Ảnh: T.LÊ

Khát vọng lên bờ

Người dân trong xóm đã nhận được giấy thông báo của UBND phường Minh Khai yêu cầu ký di dời vào ngày 15-4-2020. Nhưng bà con vẫn lo vì chưa biết dời đi đâu, tất cả vẫn đang mòn mỏi chờ một chính sách nhân ái của lãnh đạo TP để được định cư.

"Nếu lên bờ, chúng tôi mong được làm hộ khẩu, chứng minh nhân dân, đi xin việc dễ hơn. Con cái cũng được đến trường học, ốm đau thì vào viện. 

Ở sông nước mãi cực khổ lắm rồi, nhìn đây này, trán ai cũng đầy sẹo vì húc phải mái vòm thuyền, lúc nào đi đứng cũng phải khom lưng. Có người còn ngã gãy tay, gãy chân, trẻ con thì chết đuối... sợ lắm!" - các con của bà Linh thi nhau kể nỗi khổ đời sông nước.

Cậu út Nguyễn Văn Chung bảnh bao, 27 tuổi, dốc bầu tâm sự: "Em có việc làm ở trên bờ nhiều năm nay rồi. 

Nhưng em yêu hai cô gái, cô nào cũng sâu đậm mà khi hỏi cưới thì cả hai chê không có nhà nên đòi chia tay một cách phũ phàng". Cậu khẳng định nếu có nhà trong năm nay sẽ cưới được vợ ngay.

"Những người khỏe mạnh ở đây làm việc đã lo được bữa ăn, không sợ đói nữa, chỉ là không dư giả thôi. Số tiền tích góp cũng không thể đủ mua nhà, nhưng nếu Nhà nước cho trả góp thì chúng tôi sẽ làm việc hết sức để trả dần" - anh trai của Chung thêm lời.

​Ước mơ đẹp từ những xóm chài nghèo

TT - Để được tiếp tục đến trường, 306 học sinh sinh viên con ngư dân đã phải vượt qua bao dông tố của cuộc đời...