Theo dự thảo, quy định về thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện xuất khẩu gạo tiếp tục là do Bộ Công Thương thực hiện. 

Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) cho rằng nhiều doanh nghiệp phản ánh với VCCI về chi phí và thời gian đi lại để nộp hồ sơ và nhận giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh khá lớn. Đặc biệt khi các doanh nghiệp xuất khẩu gạo chủ yếu nằm ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. 

Doanh nghiệp tốn nhiều chi phí ra tận Bộ Công Thương xin giấy phép

Trong khi đó, việc kiểm tra đủ điều kiện về kho và máy xay xát vẫn do các sở công thương thường xuyên thực hiện. Do đó, để cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh quy định theo hướng giao thẩm quyền này cho UBND cấp tỉnh hoặc sở công thương. 

Theo đó sở công thương sẽ chịu trách nhiệm báo cáo về việc cấp phép cho Bộ Công Thương và doanh nghiệp vẫn phải báo cáo hoạt động đối với Bộ Công Thương định kỳ. 

Ngoài ra liên quan thời hạn của giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo là 5 năm. Như vậy sau mỗi 5 năm, doanh nghiệp phải xin cấp giấy mới tương tự như lần đầu.

VCCI cho hay quy định tại nghị định 107 và phản ánh của các doanh nghiệp, sở công thương các địa phương vẫn thường xuyên kiểm tra định kỳ doanh nghiệp về việc đáp ứng điều kiện kinh doanh (kho và cơ sở xay xát) và kịp thời phát hiện. Trường hợp không đủ điều kiện sẽ thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh. 

"Do đã có việc kiểm tra đáp ứng điều kiện thường xuyên, nên việc yêu cầu doanh nghiệp phải xin cấp giấy chứng nhận mới sau mỗi 5 năm là không cần thiết. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo bãi bỏ quy định về thời hạn cấp giấy" - VCCI nêu quan điểm. 

VCCI cũng đánh giá việc bỏ các quy định về quy mô kho chứa, công suất cơ sở xay xát đã giúp tăng số lượng thương nhân xuất khẩu gạo, tăng tính cạnh tranh của thị trường. Từ đó giúp người nông dân có thêm sự lựa chọn khi tiêu thụ lúa gạo, giảm tình trạng bị ép giá, nhiều doanh nghiệp thâm nhập các thị trường khó tính. 

Tuy nhiên, theo phản ánh của một số doanh nghiệp, để có thể đáp ứng được quy chuẩn kỹ thuật về kho và cơ sở xay xát thóc gạo vẫn cần có chi phí đầu tư lớn, ngay cả đi thuê. Bởi quy định vẫn đưa ra nhiều điều kiện mang tính quy mô. 

Quy định 5 năm xin lại giấy phép, điều kiện về kho chứa phát sinh bất cập?

VCCI cho rằng các điều kiện này chỉ phù hợp với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo số lượng lớn, khó đáp ứng đối với doanh nghiệp nhỏ đang cố gắng thâm nhập các thị trường mới.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp của Việt Nam rất năng động trong việc tìm kiếm các thị trường mới như châu Âu, Canada, Trung Đông… Đây là những thị trường đòi hỏi số lượng gạo ít, nhưng chất lượng cao, quy cách bảo quản, đóng gói tốt và có giá tốt. 

Hơn nữa khách hàng tại các thị trường này (như các siêu thị, chuỗi của hàng…) thường có nhu cầu tìm kiếm các doanh nghiệp cung cấp nhiều loại nông sản cùng lúc, chứ không chỉ riêng mặt hàng gạo. 

Dẫn tới các doanh nghiệp này vẫn không thể đáp ứng điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo cao như trên, mà buộc phải ủy thác xuất khẩu cho doanh nghiệp đủ điều kiện.

Theo phản ánh của các doanh nghiệp, mức phí ủy thác xuất khẩu là 1-5 USD/tấn. Có nghĩa doanh nghiệp có giấy chứng nhận điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo có quyền cho thuê giấy chứng nhận để được hưởng mức phí này. VCCI đánh giá, vô hình trung, các quy định về điều kiện xuất khẩu gạo đang khiến hạt gạo của Việt Nam trở nên đắt hơn, khó xuất khẩu hơn.

Do đó về lâu dài cơ quan này đề nghị ban soạn thảo tiếp tục giảm các điều kiện đầu tư kinh doanh xuất khẩu gạo, tiến tới tự do hóa thị trường. Việc bảo đảm dự trữ gạo bắt buộc nên được thực hiện theo hình thức Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, thay vì biện pháp hành chính như hiện nay.

Giá gạo tăng nóng, doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó

Giá lúa, gạo tại khu vực ĐBSCL tăng từng ngày khiến người bán lẻ lẫn doanh nghiệp xuất khẩu đều gặp khó. Trong khi người bán lẻ phải giải thích với khách mua việc giá gạo tăng cao, doanh nghiệp xuất khẩu không dám ký mới hợp đồng xuất khẩu gạo.