Đoàn học giả Việt Nam tại lễ dựng bia trên mộ ở Iran cuối năm 2018 - Ảnh: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN

Chiều 9-4 tại Hà Nội, giáo sư Nguyễn Đăng Hưng (viện trưởng Viện vinh danh chữ quốc ngữ và bảo tồn tiếng Việt, Đại học Duy Tân) cùng nhiều học giả tổ chức tọa đàm, bày tỏ ý nguyện tổ chức kỷ niệm 100 năm chữ quốc ngữ trở thành chữ viết của đất nước.

Mở đầu buổi tọa đàm, các đại biểu tham dự được xem bộ phim tư liệu ngắn về sự kiện dựng bia tri ân Alexandre de Rhodes tại nghĩa trang Armenia, thành phố Isfahan, Iran cuối năm 2018.

Nhóm các học giả Việt Nam đã mang hai tấm bia đá được lấy từ Quảng Nam đến dựng trước mộ cha đẻ chữ quốc ngữ. Trên bia khắc dòng chữ bằng tiếng Việt, Anh, Pháp, Iran: "Tri ân cha Alexandre de Rhodes có đóng góp to lớn trong việc tạo tác chữ quốc ngữ - chữ Việt viết theo ký tự Latin".

Phát biểu tại lễ khánh thành bia, giáo sư Nguyễn Đăng Hưng không kìm nén được xúc động, nghẹn ngào. Ông nói: "Sự ra đời và phổ biến chữ quốc ngữ có công của rất nhiều người, từ các giáo sĩ phương Tây, cộng tác viên, học giả người Việt.

Nhưng công đầu thuộc về cha Alexandre de Rhodes. Năm 1651, dựa theo công trình của các giáo sĩ Bồ Đào Nha trước đó, ngài bổ sung và hoàn thiện, cho ra đời cuốn Từ điển Việt Bồ La. Đây là công bố khoa học đầu tiên của tiếng Việt bằng cách dùng ký tự Latin ghi âm tiếng Việt, là nỗ lực khổ luyện cá nhân hiếm có".

Tại tọa đàm, giáo sư Hưng chia sẻ từ năm 2017, ông lặng lẽ tìm về Hội An, lần theo những dấu vết đầu tiên của các giáo sĩ phương Tây khi đến Việt Nam trước đây.

Từ đó, ông được biết nhiều tư liệu, câu chuyện mà người dân còn lưu truyền về thời kỳ đó. Ông quyết tâm mang bia đá tri ân từ Việt Nam đến Iran dựng trước mộ Alexandre de Rhodes.

Nhưng hiện ông và nhiều nhà nghiên cứu khác vẫn còn trăn trở vì Việt Nam chưa có ngày vinh danh chữ quốc ngữ và tiếng Việt.

Vì vậy, ông đang cố gắng vận động tổ chức hội thảo khoa học quốc tế vào cuối năm 2019, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày vua Khải Định ra quyết định bỏ chữ Hán, dùng chữ quốc ngữ. Sau đó, ông cùng nhóm các nhà khoa học sẽ dựng tượng Alexandre de Rhodes tại Quảng Nam.

Đạo diễn Trần Văn Thủy lại mong muốn người Việt Nam sớm dựng được bộ phim tôn vinh Alexandre de Rhodes và hành trình ra đời, phát triển của chữ quốc ngữ.

"Trước đây, người dân học chữ Hán mười năm chưa chắc đã đọc thông viết thạo. Nhưng trẻ con bây giờ chỉ học mấy tháng có thể đọc và viết chữ quốc ngữ. Tôn vinh chữ quốc ngữ là trách nhiệm của người Việt Nam" - ông Thủy bày tỏ.

TTO - Hội thảo do Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn TPHCM, Đại học Phú Yên và Viện nghiên cứu phát triển Phương Đông tổ chức.