Khu nhà máy điện phân nhôm của doanh nghiệp Trần Hồng Quân đang được xây dựng. Ảnh: HƯƠNG ANH

Có hay không câu chuyện 1 tỉ USD "trợ giá" này, cũng như hàng loạt các ưu đãi khủng khác về cơ chế chính sách khiến Nhà nước phải bù lỗ nặng?

Tuổi Trẻ Online có cuộc trao đổi với ông Lê Dương Quang, nguyên Thứ trưởng Bộ Công thương, người từng được phân công trực tiếp chỉ đạo việc nghiên cứu, đề xuất cơ chế chính sách đối với Dự án trên.

Ông Quang cho biết với các dự án đầu tư có quy mô lớn, đóng góp quan trọng trong việc điều chỉnh cơ cấu ngành, có tác động lan tỏa... Nhà nước luôn có các chính sách khuyến khích, hỗ trợ cụ thể.

* Thưa ông, có hay không chuyện Dự án Luyện kim Trần Hồng Quân (LKTQH) được ưu đãi "khủng", chẳng hạn như chỉ riêng giá điện Nhà nước phải bù lỗ cho dự án lên tới 1 tỉ USD?  

Dự án LKTHQ đáp ứng đầy đủ các điều kiện để được hưởng ưu đãi đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư 2005 về sử dụng công nghệ cao, xây dựng tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, sử dụng nhiều lao động...

Như vậy, những ưu đãi về đầu tư mà Dự án được hưởng (về thuế, sử dụng đất, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng...) là hoàn toàn thực hiện theo quy định pháp luật mà bất kỳ dự án đầu tư nào đáp ứng đủ các điều kiện, tiêu chí đề ra - dù là doanh nghiệp Nhà nước, FDI hay tư nhân - đều được hưởng. Do vậy, cái gọi là cơ chế ưu đãi "khủng" đối với Dự án LKTHQ là  không đúng.  

* Vậy thực hư câu chuyện dự án được mua điện với giá chỉ 5cent/kwh, tức chỉ khoảng 1.100đ/kwh, thế nào? Tổng bù lỗ giá điện 1 tỷ USD trong 10 năm có đúng không, thưa ông?

Số liệu 1 tỷ USD là không đúng. Dự án LKTHQ mua điện ở cấp điện áp 220 kV và được phê duyệt mức giá 5 cent/kWh với điều kiện Chủ đầu tư phải tự đầu tư xây dựng, quản lý và vận hành trạm biến áp 220 kV. Cũng phải nói là giá 5 cent/kWh lại cao hơn nhiều so với giá điện hiện đang áp dụng đối với các nhà máy điện phân nhôm trên thế giới vốn chỉ dao động trong khoảng 2,8 đến 4 cent/kWh.

Con số bù lỗ giá điện 1 tỷ USD cho Dự án LKTHQ mà một vài người nhắc tới chính là do nhầm lẫn khi so sánh giá điện 5 cent/kWh với giá bán lẻ điện cấp điện áp 110 kV trở lên trong biểu giá điện của Bộ Công thương. Trong khi giá thành điện ở cấp điện áp 220 kV cấp cho dự án thấp hơn nhiều.

Căn cứ kết quả kiểm toán của ngành điện (tính đến thời điểm tính toán và đề xuất giá điện cho dự án), giá điện cấp điện áp 220 kV với điều kiện Dự án LKTHQ tự đầu tư trạm biến áp 220 kV, thực tế chỉ bằng 72% giá bán lẻ điện bình quân. Theo biểu giá tại thời điểm đề xuất, giá bán lẻ điện bình quân EVN áp dụng là 1.622,01 đ/kWh (tương đương 7,2 cent/kWh).

Như vậy, ở thời điểm tính toán, so với giá ưu đãi 5 cent/kWh, Dự án LKTHQ được hỗ trợ 0,19 cent/kWh, chứ không phải được hỗ trợ 2,2 cent/kWh như nhiều người tính toán.

Nếu không được ưu đãi giá điện thì Dự án LKTHQ phải mua điện bằng giá thành điện cấp điện áp 220 kV là 1.168 đ/kWh (7,2 cent/kWh x 72%=5,19 cent). Vì thế thông tin về việc Nhà nước phải bù lỗ 1 tỷ USD cho Dự án LKTHQ là hoàn toàn không chính xác.

Việc hỗ trợ giá điện cho Dự án là chính sách nhằm 1 mục tiêu cụ thể, tương tự việc hỗ trợ giá điện cho bơm tưới - tiêu thủy lợi, cho cấp điện hải đảo...  Tất cả các quốc gia có công nghiệp nhôm đều có chính sách trợ giá điện cho luyện nhôm dưới hình thức này hay hình thức khác.

Xưởng điện phân nhìn từ trên cao - Ảnh: HƯƠNG ANH

* Vậy theo ông, dự án LKTHQ có hiệu quả như thế nào đối với nền kinh tế mà phải có chính sách hỗ trợ giá điện trong 10 năm như đã nêu trên?

- Tại Tờ trình Chính phủ vào tháng 4/2014, Bộ Công thương đã tính toán thấy rằng nếu Dự án đi vào hoạt động năm 2017 thì tổng số nộp ngân sách nhà nước trong 10 năm (2017-2026) là 420 triệu USD.

Với mức chênh lệch giữa giá điện ưu đãi 5 cent/kWh (giá bán điện cho Dự án) và giá thành điện cấp điện áp 220 kV trong giai đoạn 10 năm là 229,76 triệu USD (được xem là khoản bù giá) thì số dư mà ngân sách Nhà nước thu được từ dự án là 190,24 triệu USD, đảm bảo nguyên tắc chỉ đạo của Thủ tướng là dự án và nền kinh tế đều phải có hiệu quả.

Ngoài ra, cần phải tính đến các hiệu quả kinh tế - xã hội khác cho nền kinh tế nói chung và 2 tỉnh Lâm Đồng và Đắk Nông cũng như Tây Nguyên nói riêng, như tạo ra một ngành công nghiệp hoàn toàn mới, nâng cao tính tự chủ của nền kinh tế, tạo tiền đề phát triển các ngành công nghiệp sau nhôm (hiện đã có các dự án chế tạo phụ tùng ô tô và nhôm định hình ngay tại Đắk Nông được chuẩn bị để đón đầu)...

Một góc xưởng điện phân đang được xây dựng - Ảnh: HƯƠNG ANH