Ukraine và "Những con chuột hậu phương"

Kết quả của cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ở Mỹ cuối năm 2022 là Hạ viện rơi vào tay Đảng Cộng hòa. "Rắc rối" cũng từ đó bắt đầu, khi cuối tháng 11-2022, hạ nghị sĩ Cộng hòa Matthew Louis Gaetz II, thành viên Ủy ban Các vấn đề quân sự, cho biết: "Những ngày hỗ trợ tài chính không giới hạn cho Ukraine sắp kết thúc".

Tuyên bố được đưa ra cùng lúc với việc ông Gaetz, đại diện tiểu bang Florida, đồng tài trợ cho dự luật kiểm toán các quỹ hỗ trợ Volodymyr Zelensky, đệ trình dự luật này lên Quốc hội Hoa Kỳ.

177 chuyên gia kiểm soát các khoản viện trợ trên 110 tỉ USD

Ông Gaetz còn đề xuất lập ra chức vụ tổng thanh tra chính thức với Ukraine. Chức vụ này đã tồn tại trong thời kỳ Mỹ chiếm đóng Afghanistan, khi Đảng Dân chủ yêu cầu Đảng Cộng hòa giải trình chi tiêu quân sự ngày càng tăng để hỗ trợ chế độ Kabul thân phương Tây khi ấy. 

Giờ thì tới lượt phe Cộng hòa lấy đây làm cơ hội công kích đối thủ và kiếm điểm chính trị. Theo họ, cuộc tổng thanh tra sẽ giúp kiểm soát hỗ trợ tài chính và quân sự cho Kiev - mà đến giữa tháng 2-2023 đã lên tới 110 tỉ USD - khiến nó minh bạch với công chúng Mỹ.

Không lâu sau đó, ngày 29-1, theo thông cáo báo chí của Nhà Trắng, một ủy ban kiểm toán từ Hoa Kỳ đã đến Kiev. 

Ủy ban bao gồm tổng thanh tra là đại diện Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Diana Shaw, các thanh tra viên là đại diện Lầu Năm Góc Robert Storch và Cơ quan viện trợ phát triển quốc tế Mỹ (USAID) Nicole Angarella. 

Theo Đại sứ Mỹ tại Ukraine Bridget Brink, mục đích chuyến thăm là "cải thiện khả năng giám sát độc lập với hỗ trợ của Mỹ cho Ukraine".

Trả lời tờ Wall Street Journal hôm 18-2, ủy ban cho biết việc kiểm toán được thực hiện từ xa bởi đại diện của Đức, Hoa Kỳ và Ba Lan. 

Tuy nhiên, để bảo đảm kết quả chính xác, Hoa Kỳ "kiên quyết" gửi một nhóm kiểm toán viên đến khu vực đang diễn ra chiến tranh ở Ukraine, bao gồm 177 chuyên gia, trong đó có cả các nhà điều tra. 

Tổng thanh tra Shaw giải thích Ukraine đang nhận số tiền "cực kỳ lớn trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, gian lận, lãng phí, lạm dụng là mối đe dọa với việc tiếp tục hỗ trợ này. Cho đến nay chưa có dữ liệu đáng tin cậy về những vi phạm, nhưng việc thắt chặt kiểm toán là một trong những điều kiện chính của Đảng Cộng hòa để tiếp tục việc hỗ trợ Ukraine".

Khi Bộ Quốc phòng mua trứng theo… ký

"Bứt dây, động rừng" - chuyến thanh tra của các quan chức Mỹ đã dấy lên làn sóng "cải tổ nhân sự" ở Kiev tuần đầu tháng 2 vừa rồi. Một số nhân vật trong Bộ Quốc phòng Ukraine đã bị thuyên chuyển hoặc từ chức. 

Thậm chí hôm 5-2, một số nguồn tin Ukraine còn thông báo Bộ trưởng Quốc phòng Alexei Reznikov sắp từ chức và người đứng đầu Tổng cục Tình báo (GUR) Kirill Budanov sẽ được bổ nhiệm thay thế. 

Tuy nhiên, sau cuộc họp căng thẳng tối 5-2, rạng sáng 6-2 tại Kiev, Tổng thống Zelensky đã quyết định giữ Reznikov tại chức.

Một trong những lý do khiến chiếc ghế của ông Reznikov chao đảo có thể kể vụ bê bối tham nhũng thực phẩm cho binh lính của Bộ Quốc phòng. 

Cổng thông tin ua2.news ngày 21-1 dẫn nguồn báo Ukraine Zerkalo Nedeli đăng bài điều tra tham nhũng tựa đề "Những con chuột hậu phương của Bộ quốc phòng trong thời chiến đã "đục khoét" thực phẩm của quân đội Ukraine còn nhiều hơn thời bình". 

Dẫn nguồn ẩn danh, bài báo công bố chi tiết hợp đồng ký cuối tháng 12-2022 giữa Bộ Quốc phòng và Công ty Active Company LLC, trị giá 13,16 tỉ hryvnia (khoảng 370 triệu USD) để cung cấp các mặt hàng thực phẩm cơ bản cho binh lính: khoai tây, hành tây, củ cải…

Hợp đồng khổng lồ này lại được ký kết với một công ty có vốn điều lệ chỉ là 1.000 (một nghìn) hryvnia (!). 

Nghiêm trọng hơn, so sánh về mức giá thì mức "mua sỉ" của Bộ Quốc phòng hóa ra đắt hơn nhiều lần so với giá bán lẻ các sản phẩm cùng loại trong một siêu thị không phải là rẻ nhất ở Kiev. 

Bài báo lấy điển hình là giá trứng: Bộ Quốc phòng đã mua một quả trứng với giá 17 hryvnia, trong khi ở Silpo (chuỗi bán lẻ hạng trung của Ukraine), một quả trứng cùng loại có giá chỉ 7 hryvnia! Tương tự, thông thường Bộ Quốc phòng đặt hàng khoai tây 22 hryvnia/kg, trong khi tại bất kỳ cửa hàng nào ở Kiev, khoai tây cùng loại giá chỉ 8-9 hryvnia/kg…

Bài điều tra viết: "Theo các tính toán khiêm tốn nhất…, các nhà tổ chức của mạng lưới tham nhũng đã bỏ túi không dưới 4 tỉ hryvnia. Mà những hợp đồng như thế có tới hàng trăm và không chịu sự kiểm tra nào bởi lý do bảo mật".

Sau khi thông tin được công bố, ông Reznikov đã trần tình bằng một bài viết khá dài trên Facebook, gọi chênh lệch giá trong vụ mua trứng là "lỗi kỹ thuật", khi Bộ Quốc phòng mua trứng không theo chục, lố, mà mua theo ký! 

Đồng thời, Thứ trưởng Quốc phòng phụ trách hậu cần Vyacheslav Shapovalov đã "tự nguyện từ chức" ngày 24-1. Giám đốc bộ phận mua sắm công của bộ này, Bogdan Khmelnitsky, thì bị sa thải.

Vụ "kê giá" không phải là tai tiếng tham nhũng duy nhất của Bộ Quốc phòng Ukraine. Trước đó, Ukraine từng thừa nhận thực tế buôn lậu vũ khí phương Tây viện trợ cho Kiev. Cố Bộ trưởng Nội vụ Ukraine Denis Monastyrsky (qua đời trong tai nạn máy bay 18-1-2023) từng cho biết khoảng 250 trường hợp buôn lậu vũ khí này đang được điều tra.

Chính Lầu Năm Góc cũng từng bày tỏ quan ngại về việc thiếu kiểm soát nguồn cung với vũ khí viện trợ cho Ukraine. Trả lời Bloomberg ngày 25-8-2022, quyền tổng thanh tra Sean O'Donnell cho biết Kiev chỉ lưu giữ hồ sơ về vũ khí phương Tây bằng "biên lai tay" nên khó thể xác định vũ khí được viện trợ sẽ đi tới đâu.

Vũ khí viện trợ đi về đâu?

Tình trạng buôn lậu vũ khí từ Ukraine không phải là mới. 

Trong bài "Chế độ Kiev làm ngập lụt thị trường chợ đen bằng vũ khí NATO" đăng trên Global Research ngày 2-3, nhà phân tích quân sự Drago Bosnic cho biết: Nhiều năm trước khi nổ ra chiến sự Ukraine vào 24-2-2022, kho vũ khí khổng lồ thời Liên Xô để lại (30% tổng số vũ khí của Liên Xô) trở thành nguồn cung cấp chính vũ khí buôn lậu từ Ukraine. 

Phần lớn số vũ khí thừa hưởng này, theo tác giả bài báo, "đã bị tuồn ra các thị trường chợ đen toàn cầu".

Tháng 7-2022, kênh truyền hình SWR của Đức đưa tin Europol đã xác định được "có dấu hiệu" hoạt động buôn lậu vũ khí có tổ chức ở Ukraine nhưng không cung cấp thêm thông tin chi tiết, mà theo Bosnic, là "để không buộc tội chế độ Kiev". 

Tiết lộ được đưa ra sau vụ máy bay An-12BK thuộc Meridian - một công ty đăng ký tại Kiev- bị rơi vào 16-7-2022 ở Hy Lạp. Theo nhiều báo cáo, hãng hàng không này đang hợp tác chặt chẽ với chế độ Kiev bao gồm văn phòng tổng thống và GUR.

Vài ngày trước khi gặp nạn, máy bay đã bay tới Ostrava (Czechia), Burgas (Bulgaria) và Rzeszow (Ba Lan). Trong đó, Ba Lan là trung tâm vận chuyển chính của NATO để cung cấp vũ khí và các thiết bị quân sự khác cho Kiev. 

Riêng chuyến bay gặp nạn, theo thông tin trên Hệ thống An toàn hàng không, đã rời Nis (Serbia) vào lúc 18h36, mang theo 11,5 tấn đạn dược đến Dhaka ở Bangladesh!

Các chính trị gia EU, bao gồm cả các quan chức Đức, đã bình luận về vụ bê bối. Konstantin von Notz, người phát ngôn của Ủy ban Nội vụ Quốc hội Đức, thừa nhận: "Từ kinh nghiệm của cuộc chiến Kosovo, chúng ta biết vũ khí từ các khu vực xung đột thường rơi vào tay những kẻ cực đoan và tội phạm có tổ chức". 

Ông cũng yêu cầu nguy cơ buôn lậu vũ khí từ Ukraine "phải được ngăn chặn ở cấp độ quốc tế". Nhiều quan chức Hoa Kỳ thừa nhận họ không thể kiểm tra vũ khí sau khi chúng rời Ba Lan.

Ví dụ tháng 12-2022, thượng nghị sĩ Rand Paul trên Twitter đã lưu ý tin tức Fox News nói chính quyền Biden chỉ kiểm tra 10% trong số 22.000 vũ khí mà Hoa Kỳ đã cung cấp cho Ukraine từ tháng 2 đến tháng 11-2022!■