Tướng Việt với bà con ở xã biên giới Bờ Y, huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum - Ảnh: HOÀNG ANH

Đối xử với láng giềng

Tướng Việt nói: "Phải quan hệ tốt với lực lượng bảo vệ biên giới của nước đối diện. Hai ông chủ nhà kề nhau mà không biết nhau thì chuyện nhỏ thành to ngay. Còn khi thân thiết với nhau thì chuyện to cũng thành chuyện nhỏ, chuyện nhỏ thành không có gì. Năng đi thì năng đến, năng đến thì năng gần. Phải biết hi sinh và có qua có lại mới toại lòng nhau".

Năm 2010 khi sang Trung Quốc công tác, lần đầu tiên gặp thiếu tướng Vũ Đông Lập - cục trưởng Cục Quản lý biên phòng (Bộ Công an Trung Quốc), chính ủy Biên phòng Việt Nam - thiếu tướng Võ Trọng Việt nói thẳng thắn và chân thành: "Tôi đi tìm một người cần mối quan hệ hữu nghị và cần gần gũi với tôi".

Bằng sự nhẹ nhàng, khéo léo nhưng cũng rất rõ ràng, thẳng thắn, ông nói: "Việt Nam và Trung Quốc là đồng chí anh em. Tôi giới thiệu người nào sang Đông Hưng thì tôi phải lựa chọn người tốt. Các ông cũng phải làm như thế. Người nào sang Việt Nam cũng phải là người tốt. 

Thứ hai nữa là tôi ra đồn Móng Cái, nghe anh em nói qua bên kia một vài bước cũng phải cẩn thận. Chúng ta phải xóa ngay chuyện đó. Không nên quá cứng nhắc như vậy. Chủ quyền là bất di bất dịch, nhưng không có nghĩa là anh đứng bên anh, tôi đứng bên tôi, không có giao lưu. 

Tôi bàn với tướng Lập về chuyện mở cửa thông thương: không thể bên tôi mở mà bên anh đóng hoặc ngược lại. Mở phải cùng mở. Đóng phải cùng đóng. Khai thông thương mại, khai thông buôn bán mới có phát triển, đời sống người dân mới có điều kiện, khá giả hơn".

Nhớ lại cuộc gặp đó, tướng Việt nói: "Nếu gặp lần đầu mà thuận chèo mát mái thì không để lại dấu ấn và không có gì để họ tôn trọng mình. Để trải qua quá trình mà hiểu nhau, tôn trọng nhau thì không đơn giản. Thái độ lúc đầu của họ rất nặng nề, căng thẳng. 

Lần đó tôi bàn với tướng Lập ba việc mà ông ấy ghi nhận được. Thứ nhất là kết nghĩa lực lượng biên phòng hai bên. Thứ hai là khi lãnh đạo biên phòng đến biên giới, thăm đơn vị cơ sở của mình thì sang thăm luôn đồn nước bạn để tăng thêm tình hữu nghị. Thứ ba là tổ chức giao lưu. Ba việc này nghe đơn giản nhưng không dễ".

Nếu không có vai trò của tướng Việt, việc kết nghĩa không thể xảy ra. 

Ông kể: "Tôi nói với tướng Lập: tôi làm chính ủy, anh làm tư lệnh. Chúng ta cần gần nhau hơn để làm thế nào khi tôi đến thăm đồn Móng Cái (Quảng Ninh, Việt Nam) cũng sang thăm đồn Đông Hưng (Quảng Tây, Trung Quốc) và anh khi thăm đồn Đông Hưng cũng sang thăm đồn Móng Cái mới giá trị. Ông Lập hưởng ứng ngay".

Tuy nhiên, thượng tướng Võ Trọng Việt vẫn chưa hài lòng với những gì mình đã làm. Ông nói: "Không đơn giản đâu". Câu nói đó cũng chính là kinh nghiệm "xuất chinh" qua Trung Quốc 12 lần của ông.

Tư lệnh Võ Trọng Việt dâng hương tại nghĩa trang liệt sĩ Pò Hèn (Quảng Ninh) - Ảnh: HOÀNG ANH

Ứng phó linh hoạt

Tướng Việt dáng người nhỏ, thấp đậm. Gương mặt ông toát lên vẻ đôn hậu nhưng cương nghị, điềm tĩnh. Tháng 5-2014, Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Ngày 15-5-2014, trung tướng Võ Trọng Việt sang Trung Quốc. 

"Ông Lập đón chúng tôi ở cửa khẩu Hữu Nghị. Khi lên xe, ông Lập không ngồi đối diện như mọi năm mà ngồi bên cạnh tôi. Tôi cười hỏi sao hôm nay ngồi khác thế, ông Lập bảo: do cấp trên chỉ đạo. 

Dọc đường đi thấy pháo, xe tăng, tôi cười hỏi sao hôm nay làm gì tôi sang mà anh đưa xe tăng, pháo đón tiếp dữ thế, tướng Lập nói: Hôm nay anh em đi diễn tập về. 

Ông ấy nói với tôi: Lát nữa sẽ có báo chí phỏng vấn và một số quan chức đang chờ anh để nghe anh nói quan điểm về giàn khoan Hải Dương 981. Tôi bảo: Thoải mái thôi. Tôi nói theo quan điểm của Đảng, lên án Trung Quốc. 

Trước khi về tôi nói với tướng Lập: Làm thế này, Trung Quốc được ít mất nhiều. Bây giờ đang thời điểm nhạy cảm nhưng một năm sau, ông xem tôi nói đúng hay sai. Một năm sau gặp lại, ông Lập bảo: Anh nói đúng".

Tháng 7-2017, Việt Nam phối hợp với Tập đoàn Repsol của Tây Ban Nha khoan thăm dò dầu khí ở lô 136. Trong thời điểm đó, thượng tướng Võ Trọng Việt sang làm việc với phó chủ tịch Quốc hội Trung Quốc. 

Có một trung tướng, nguyên tư lệnh quân chủng phòng không - không quân Trung Quốc, nằm trong Ủy ban đối ngoại quốc phòng an ninh. Ông này đưa ra các đề nghị rất cứng rắn: nếu Việt Nam không ngừng việc khoan thăm dò ở lô 136, Trung Quốc sẽ hủy các cuộc gặp ngoại giao với Việt Nam. 

Ông này cũng tuyên bố: Trung Quốc đang trên đường trở thành cường quốc số 1 thế giới. Nước nào ngăn cản thì Trung Quốc không thể tha thứ!

Thượng tướng Võ Trọng Việt bình thản ngồi nghe, điềm tĩnh nở nụ cười, kiên nhẫn đợi vị trung tướng kia đọc xong liền đứng lên đĩnh đạc khẳng định quan điểm rõ ràng: "Thứ nhất, việc chúng tôi khai thác lô 136 là việc khai thác kinh tế rất bình thường, nằm trong khu vực thuộc quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam. 

Nó chẳng ảnh hưởng gì đến sức mạnh, đến việc tiến lên vị trí số 1 của Trung Quốc cả. Mà Việt Nam làm cái này khá lên, giàu lên, trở thành cửa ngõ sáng giá thì Trung Quốc cũng nở mặt nở mày khi trở thành cường quốc số 1 thế giới. 

Việt Nam mà nghèo hèn, lệ thuộc phương Tây, bị phương Tây khống chế thì Trung Quốc cũng rất vất vả đấy. Nên chúng ta phải hết sức bình tĩnh, đừng vội vàng, nóng nảy. 

Tôi nhớ Trung Quốc có câu nói rất hay khuyên răn nhân dân Trung Quốc nhưng cũng là câu mà nhiều nước học theo: Việc đại sự cho thành trung sự, trung sự thành tiểu sự và tiểu sự thành không có gì. Việc này tôi cho là tiểu sự, không có gì".

Phát biểu của biên phòng Quảng Tây

Thiếu tướng Vũ Đông Lập (trái) của Trung Quốc dành cho tướng Vũ Trọng Việt nhiều thiện cảm và sự kính nể - Ảnh: HOÀNG ANH

Tướng Việt cho biết thêm: "Mối quan hệ giữa biên phòng Việt Nam và Cục Quản lý biên phòng Trung Quốc trong thời gian từ năm 2010-2015 rất tốt".

Trong một cuộc gặp mặt, đứng trước lính của họ, tổng đội trưởng Tổng đội biên phòng Quảng Tây nói với tướng Võ Trọng Việt: Ông là tư lệnh của biên phòng Việt Nam mà cũng là tư lệnh của biên phòng Trung Quốc.

Kỳ tới: Nữ trung tướng đầu tiên