Phóng to

Không nên quá lệ thuộc vào các loại thuốc như giảm đau, thuốc cảm (ảnh minh họa) - Ảnh: T.T.D.

Nguyên nhân là thành phần một số thuốc thông thường đó chứa hoạt chất có dược tính gây kích thích, hoặc gây nghiện nếu sử dụng quá liều.

Bi kịch từ thuốc trị cảm ho

Những loại dược phẩm này thường chứa các hoạt chất như dextromethorphan HBr, codein, pseudoephedrine... và nhiều chất có thể khiến người dùng bị nghiện thuốc. Dextromethorphan vốn là dẫn xuất của morphine, có tác dụng chống ho bằng cách ức chế trung tâm ho ở hành tủy. Trong công nghiệp dược phẩm, dextromethorphan được bào chế dưới dạng dextromethorphan HBr vốn làm cho thuốc được ổn định hơn và hấp thu tốt hơn. Ở liều trị liệu, chất này là một chất chống ho rất hiệu quả. Tuy nhiên, nếu sử dụng dextromethorphan cao hơn nhiều so với liều trị liệu sẽ trở thành một chất gây hưng cảm và gây ảo giác, ảo thanh, kích động...

Để điều trị ho, dextromethorphan được dùng ở liều 15-30mg, mỗi ngày dùng ba hoặc bốn lần. Tác dụng chống ho sau mỗi lần uống dextromethorphan kéo dài 5-6 tiếng. Ở liều 100-200mg chất này gây kích thích nhẹ. Ở liều 200-400mg chất này gây hưng cảm, ảo giác, liều 300-600mg gây rối loạn hình ảnh thị giác, rối loạn vận động...

Một số loại thuốc trị ho cảm cũng được các học sinh phổ thông lạm dụng vì được “rỉ tai” rằng chúng kích thích khả năng học tập, học hoài không thấy mệt. Điều này không có cơ sở và vô cùng tai hại. Nếu dùng quá liều có thể bị ngộ độc với các triệu chứng buồn nôn, ngủ gật, rung giật nhãn cầu và giảm thị lực, lơ mơ, ảo giác, có thể dẫn đến suy hô hấp, co giật và thậm chí tử vong.

Thuốc chữa bệnh đang bị lạm dụng

Các thuốc bị lạm dụng thường xuyên nhất là các thuốc trị cảm ho, thuốc giảm đau. Chất quen thuộc có trong các chế phẩm này là codein, vừa có tác dụng chống ho, vừa có tác dụng giảm đau, sử dụng lâu ngày có thể bị lệ thuộc thuốc. Một khi đã lệ thuộc thuốc, khi ngưng thuốc sẽ bị các triệu chứng như thèm thuốc, chảy nước mũi, ngáp bất thường...

Một số thuốc giảm đau có chứa opiate, narcotic cũng dễ gây nghiện. Ở nước ngoài, những mặt hàng này chỉ được bán theo toa bác sĩ, riêng tại nước ta những mặt hàng này có thể mua tự do, dẫn đến nguy cơ người sử dụng có thể bị nghiện. Một khi bị nghiện, bệnh nhân tự tăng liều dẫn đến ngộ độc thuốc. Bên cạnh đó có một loại thuốc trị nghẹt mũi, giảm sung huyết là pseudoephedrine - tiền chất để chế ra các loại chất ma túy tổng hợp như methamphetamine (người sử dụng lâu dài sẽ bị hủy hoại về thể xác lẫn tinh thần và có khuynh hướng tự hủy hoại mạng sống). Những dược phẩm có chứa pseudoephedrine cần được cung cấp cho bệnh nhân theo một quy trình có kiểm soát chứ không thể bán tràn lan. Tại Úc, muốn mua pseudoephdrine bệnh nhân cần trả lời các câu hỏi của dược sĩ nhà thuốc, bệnh nhân cần trình giấy tờ tùy thân, chẳng hạn như bằng lái xe. Bất cứ nhà thuốc tây nào ở Úc cũng phải có phần mềm quản lý pseudoephedrine nhằm để chắc chắn rằng trong ngày, khách hàng chưa mua thuốc có chứa pseudoephedrine ở những nhà thuốc tây khác. Nếu máy tính báo rằng khách hàng này đã mua pseudoephedrine trong ngày, dược sĩ nhà thuốc bắt buộc phải từ chối cung cấp thuốc pseudoephedrine cho bệnh nhân.