Truy tố Trump: Nếu nhà vua không chết…

Nhà thăm dò Frank Luntz đã bình luận trên báo Anh The Guardian như vậy về việc tòa án Mỹ khu vực Manhattan vừa truy tố cựu tổng thống Donald Trump liên quan vụ "trả tiền bịt miệng" diễn viên phim khiêu dâm Stormy Daniels.

Thông tin đại bồi thẩm đoàn đồng ý truy tố gây chấn động ở đất nước dường như đã quá quen với những hỗn loạn của ông Trump sau hai lần bị Quốc hội luận tội, từ chối không chuyển giao quyền lực hòa bình, thậm chí dẫn tới bạo loạn 6-1-2021. Các sử gia thì so sánh nó với vụ của Richard Nixon và Watergate.

Cảnh sát chuẩn bị phương án an ninh rất kỹ tại tòa Manhattan gần hai tuần nay. Ngày cuối tuần, đặc vụ Mỹ và cảnh sát New York đã chạy thử những kịch bản về an ninh khi ông Trump trình diện tòa vào chiều 4-4 (giờ Mỹ). 

Lần đầu tiên trong lịch sử đất nước, một cựu tổng thống bị truy tố và phải ra trình diện trước tòa. 

Trong thủ tục tuyên đọc cáo trạng, bên công tố đã nêu 34 tội danh với tổng hình phạt có thể lên tới 136 năm tù với ông Trump; còn bên bị cáo đã bác bỏ tất cả, không nhận có tội với bất cứ tội danh nào. 

Với hồ sơ đồ sộ như vậy, một số chuyên gia pháp lý dự báo phiên tòa xét xử thật sự, nếu có diễn ra, ít ra cũng phải một năm nữa.

Cuộc cãi cọ bất tận

Cử tri cả hai phe thì lao lên mạng xã hội và truyền hình để hâm lại những chỉ trích quen thuộc: một bên khẳng định công lý đang được thực thi, trong khi bên kia chỉ trích hệ thống tư pháp bị chính trị hóa và coi việc truy tố ông Trump là một cuộc "săn phù thủy".

"Đây là khủng bố chính trị và can thiệp vào bầu cử ở mức độ nghiêm trọng nhất trong lịch sử - ông Trump viết trên mạng xã hội sau khi bị truy tố - Thậm chí trước khi tôi nhậm chức tổng thống..., phe cực tả Dân chủ, kẻ thù của những người dân lao động chăm chỉ ở đất nước này, đã tham gia cuộc săn phù thủy (nhắm vào tôi)".

Vụ việc liên quan tới ông Trump có thể tóm tắt như sau: Năm 2006, ông ngoại tình với cô Daniels khi vợ ông, bà Melania Trump, đang có bầu. 

Tới năm 2016, khi tranh cử, do lo ngại vụ việc vỡ lở ảnh hưởng tới kết quả bầu cử, luật sư của ông trả cho cô này 130.000 USD "tiền im lặng". 

Người trực tiếp đưa tiền, luật sư Michael Cohen, sau này đã nhận tội và phải vào tù vì vi phạm Luật tài chính tranh cử (Bộ Tư pháp dưới thời ông Trump truy tố). Hồ sơ vụ ông Cohen nói ông Trump ký 12 tờ séc để chi trả vụ này. 

Công tố viên liên bang khi đó không truy tố ông Trump, vì tuy ông là chủ mưu nhưng đang làm tổng thống. Còn giờ, công tố viên của Manhattan quyết định lật lại vụ việc.

Gây chia rẽ và nặng tính kỹ thuật

Vụ việc gây chia rẽ không chỉ vì tính chất đảng phái của nền chính trị Mỹ, mà một phần vì chính công tố viên liên bang từng từ chối không truy tố ông Trump. Công tố viên Manhattan đời trước cũng cảm thấy không đủ căn cứ để truy tố. Phe Cộng hòa vin vào đó để chỉ trích đây là "cuộc săn phù thủy".

Tuy nhiên, trong các vụ vướng mắc với pháp luật ông Trump phải đối mặt, vụ này được coi là nhẹ và ít nguy cơ nhất rồi. Các vụ khác liên quan tới tài liệu mật ở Mar Lago, bạo loạn 6-1 ở đồi Capitol, và can thiệp bầu cử ở Georgia, bị coi là nghiêm trọng và có nguy cơ hơn nhiều. 

Phát súng đầu tiên nổ tại Manhattan, nơi ông Trump đã nhiều lần có vướng mắc pháp lý, được đánh giá cũng là đầy rủi ro với công tố viên Alvin Bragg vì nếu thất bại, sự nghiệp của ông cũng lụn bại.

Nhiều chuyên gia cho rằng truy tố Trump liên quan vụ Stormy Daniels khó và không rõ ràng. Để buộc tội cần hiểu nhiều chi tiết kỹ thuật của tòa - điều dư luận Mỹ vốn rất chia rẽ sẽ khó có thời giờ nuốt trôi.

Lập luận của công tố viên là khoản tiền cho Daniels vi phạm quy định về tài chính tranh cử và quy định kế toán. Nhưng luật lệ về tài chính tranh cử ở Mỹ thực ra lỏng lẻo hơn nhiều so với các nước phương Tây khác và việc áp luật cũng không chặt chẽ. 

Trong trường hợp này, ông Trump thực tế là bị truy tố vì đã có khoản đóng góp cho chính chiến dịch của mình (điều này là hợp pháp) nhưng đã không khai ra khoản này (bất hợp pháp).

Nhưng điều đó không có nghĩa vụ kiện ông Trump của phe công tố là đã có cơ sở vững chắc. Đúng là luật sư Cohen đã nhận tội vi phạm quy định tài chính tranh cử. 

Nhưng phe ông Trump vẫn có thể lập luận lỗi này là do cá nhân ông Cohen (và chỉ ra chính ông Cohen từng nói dối trước Quốc hội).

Việc ghi khoản trả tiền là chi phí pháp lý - căn cứ khởi tố - vốn là bút toán kế toán sai, chỉ là tội nhẹ theo luật của tiểu bang New York. Bên công tố muốn lập luận rằng hành vi này giúp dẫn đến hành vi phạm tội khác: vi phạm luật liên bang và quy định về tài chính tranh cử. 

Việc gộp luật tiểu bang để dẫn tới vi phạm luật liên bang này chưa được dùng bao giờ tại tòa và thẩm phán có thể bác một viện dẫn bắc cầu luật như vậy.

Karen Friedman Agnifilo, người có gần 30 năm làm tại văn phòng công tố Manhattan, thừa nhận việc viện dẫn như vậy của họ là chưa có tiền lệ, nhưng cho rằng vụ việc là quan trọng và nên được áp dụng.

Đạo đức cũng tùy thời

Trong khi đó, nếu các nghị sĩ phe Cộng hòa gần 20 năm trước từng coi ngoại tình là ghê tởm thì giờ nhiều người đã đổi ý. 

Những năm 1996 - 1998, chính các nghị sĩ Cộng hòa này đã hào hứng kêu gọi phế truất tổng thống Dân chủ Bill Clinton vì ngoại tình với cô thực tập sinh Monica Lewinsky. 

Phe Dân chủ cũng hai mặt: họ từng coi vụ luận tội Clinton là không hợp lý, nhưng giờ lại khẳng định vụ truy tố ông Trump là đúng đắn và cần thiết.

Với những người phản đối truy tố, từng có trường hợp tương tự là ứng viên tổng thống của phe Dân chủ, cựu thượng nghị sĩ John Edwards. 

Cựu ứng viên này bị bắt năm 2011 sau khi bị phát hiện chuyển gần 1 triệu USD từ tiền vận động tranh cử cho một cô bồ đang có bầu vào năm 2008, để cô này có thể tìm một nơi ở ẩn, tránh xa dư luận, đỡ làm mất điểm chính trị "sugar daddy" của cô.

Lúc đầu cãi là không liên quan tới vụ trả tiền, nhưng khi vụ việc đã vỡ lở, ông Edwards đành phải thừa nhận, và vẫn vớt vát nói rằng ông làm vậy không phải vì mục đích chính trị mà là để bảo vệ người vợ sắp mất vì ung thư! 

Bồi thẩm đoàn sau đó tuyên ông không có tội với một tội danh và không kết luận được với năm tội danh khác.

Ngoài ra, dù có bị truy tố và kết tội thì theo luật Mỹ, ông Trump vẫn có thể tranh cử (luật chỉ yêu cầu ứng viên trên 35 tuổi và sinh ra ở Mỹ).

Trump có lợi trong ngắn hạn

24 giờ sau khi vụ việc nổ ra, phe ông Trump huy động được 4 triệu USD. Mỗi lần có dư luận hay các vụ việc mà ông Trump đóng vai "nạn nhân", chiến dịch của ông đều huy động tiền tốt. 

Các đối thủ vừa le lói bên phe Cộng hòa như Thống đốc Ron DeSantis của Florida và cựu phó tổng thống Mike Pence đều vội vàng lên tiếng chỉ trích vụ khởi tố. 

Về ngắn hạn, vụ việc mang lại lợi thế lớn cho ông Trump. Nếu kéo dài và duy trì tình trạng khủng hoảng pháp lý này, ông có thể dễ dàng chiến thắng trong cuộc bầu sơ bộ ứng viên tổng thống phe Cộng hòa.

Có thể chính vì vậy mà đã xuất hiện những chỉ dấu cho thấy ông Trump đang toan tính đẩy tình hình lên tới những hành động cực đoan mới.

Chiến dịch tranh cử 2024 của ông đang cổ xúy những tuyên bố bạo lực có thể làm nóng tình hình và đẩy nước Mỹ vào hỗn loạn mới. 

Hàng rào đã được dựng lên xung quanh tòa án ở Manhattan và chính quyền thành phố dự kiến cấm một số tuyến đường chính qua đây. 

Cô Daniels hôm 31-3 đã phải hủy một cuộc phỏng vấn truyền hình vì "lo ngại an ninh", văn phòng công tố viên thì đã nhận những đe dọa bạo lực.

"Donald Trump không giống các chính trị gia truyền thống, nhưng chưa bao giờ chúng ta thấy tình hình kiểu này, nhất là khi chúng ta đang chia rẽ hơn bao giờ hết - nhà thăm dò Luntz nói - Nó giống như châm lửa cho đống củi đã được tẩm đầy xăng". 

Quả thật, ông Trump đang lớn tiếng đe dọa về khả năng "chết chóc và hủy diệt" nếu ông bị truy tố, chỉ trích công tố viên Bragg là "đồ súc vật" làm công việc "của bọn vô chính phủ". Ông cũng nói tới "cuộc chiến cuối cùng" và cam kết với cử tri: "Tôi sẽ là sự trả thù cho các bạn". ■