Nông dân ở vùng hạ lưu sông Mekong đang lao đao vì hạn hán - Ảnh: scmp

Báo South China Morning Post dẫn lời giới chuyên gia cho rằng dù Trung Quốc có mở cửa đập xả nước xuống khu vực hạ lưu và nói rằng để giúp các nước Đông Nam Á ”giải hạn” nhưng động thái này chỉ là “sự hời hợt” và không thế làm lắng dịu mối hồ nghi của các nước vùng hạ lưu về chính sách “ngoại giao nguồn nước” của Bắc Kinh.

Trung Quốc đã xả nước từ đập Cảnh Hồng ở tỉnh Vân Nam từ ngày 15-3 đến ngày 10-4. Bộ ngoại giao nước này còn khẳng định có thể sẽ tiếp tục xả nước từ con đập trên cho đến khi “mùa nước thấp” kết thúc.

Trong khi một số nhà quan sát hoan nghênh hành động này thì cũng không ít người chỉ trích Trung Quốc đang làm tình hình hạn hán ở khu vực hạ lưu trầm trọng hơn, qua việc nước này xây quá nhiều đập trên dòng Mekong.

Phó giáo sư Viện nghiên cứu Đông Nam Á thuộc Đại học Tế Nam (Trung Quốc) Trương Minh Lượng cho rằng các đợt xả nước của Trung Quốc là bề ngoài, không thể lấn át được những chỉ trích đã có từ lâu về việc nước này kiểm  soát nguồn nước ở các nhánh sông trên thượng nguồn Mekong.

Các nước Đông Nam Á đang hứng chịu những đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều chục năm qua do nguồn nước sinh hoạt và tưới tiêu từ dòng Mekong đang bị giảm mạnh.

Sông Mekong bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng chảy xuyên qua tỉnh Vân Nam của Trung Quốc đến Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam.

Báo Mizzima của Myanmar cho rằng Trung Quốc cho “xả nước” nhằm nhấn mạnh quyền lực của nước này trong việc nắm giữ môi trường ở lưu vực sông Mekong.

Còn giám đốc tổ chức ủng hộ Các dòng sông quốc tế của Thái Lan và Myanmar, bà Pianporn Deetes cáo buộc rằng việc xả nước của Trung Quốc mang động cơ chính trị.

“Trung Quốc chính thức thông báo cho các nước ở vùng hạ lưu rằng họ sẽ xả nước chỉ khoảng một tuần trước khi nước này chủ trì hội nghị Hợp tác Lan Thương - Mekong, cho nên tôi cho rằng đây là động cơ chính trị” - bà Deetes nói.

Ông Đỗ Kỳ Phong, chuyên gia tại Viện khoa học xã hội Trung Quốc cũng thừa nhận Trung Quốc đã quá thờ ơ trong việc xả nước xuống hạ nguồn Mekong.

"Bắc Kinh cần tích cực phối hợp hơn với các nước vùng Mekong trong việc phát triển thủy điện và phân phối nguồn nước, để sự phát triển đó không chỉ phục vụ cho lợi ích phát triển kinh tế của Trung Quốc” - ông Đỗ nhấn mạnh.