Báo chí thế giới bày tỏ lo âu về những hành động xây mới đảo nhân tạo của Trung Quốc ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam

Ông David Brown, nhà ngoại giao kỳ cựu người Mỹ đồng thời là cây bút viết về biển Ðông.

Trả lời với Tuổi Trẻ, ông cho rằng Mỹ phải xem việc Trung Quốc hung hăng theo đuổi mưu đồ bá quyền trên biển Ðông là hành động “quấy rối và tiềm tàng nguy hiểm”.

Ông David Brown nói:

- Mỹ đã gia tăng các hoạt động do thám khu vực biển Ðông kể từ sự kiện Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng biển Việt Nam và dĩ nhiên Washington đang theo dõi sát sao hoạt động “xây đảo” của Bắc Kinh ở các bãi đá và bãi san hô thuộc quần đảo Trường Sa.

Chính phủ Mỹ cũng đang hỗ trợ Việt Nam và Philippines cải thiện năng lực do thám hàng hải và dĩ nhiên sẽ chia sẻ thông tin do thám với Hà Nội và Manila.

Trong nhiều năm qua, Mỹ dựa vào máy bay do thám P-3, sử dụng từ những năm 1960, cho các hoạt động do thám của mình. Từ năm nay, máy bay P-8 hiện đại hơn và có tầm tuần tra xa hơn, được đưa vào sử dụng ở khu vực biển Ðông.

* Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình Russia Today của Nga, ông Victor Gao, giám đốc Viện Nghiên cứu quốc tế Trung Quốc, nói các hoạt động quân sự đang tăng lên của Mỹ ở biển Ðông mang tính “thù địch”, có thể gây ra bất ổn trong khu vực tranh chấp. Liệu điều đó có đúng thực tế?

- Hậu quả sẽ là khó tránh khỏi trong trường hợp Mỹ không tham gia vào việc bảo đảm tình trạng cân bằng ở biển Ðông. Mỹ có hai mục tiêu. Thứ nhất, Mỹ có sự quan tâm rất lớn và lâu dài đến sự an toàn hàng hải trên biển Ðông.

Giống như các quốc gia khác mà sự thịnh vượng của họ phụ thuộc nhiều vào việc tự do vận chuyển thương mại trên vùng biển được xem là “Ðịa Trung Hải của châu Á” này, Mỹ phải xem việc Trung Quốc hung hăng theo đuổi mưu đồ bá quyền trên biển Ðông là hành động “quấy rối và tiềm tàng nguy hiểm”.

Mỹ đưa các lực lượng quân sự vào Tây Thái Bình Dương với ý định giúp duy trì môi trường cho phép các hoạt động thương mại diễn ra thuận lợi và mang lại lợi nhuận cao cho tất cả các nước, bao gồm Trung Quốc.

Thứ hai, có một nguyên tắc nền tảng là không quốc gia nào, dù là nước lớn, có quyền bắt nạt các quốc gia khác. Nhưng nguyên tắc này đang bị xem thường. 

Hệ thống luật pháp quốc tế luôn có sẵn để giải quyết các tuyên bố chủ quyền ở biển Ðông và Washington, trong khả năng có thể, sẽ thúc đẩy các điều kiện bảo đảm sự hòa giải hòa bình giữa các bên tuyên bố chủ quyền ở biển Ðông.

* Giám đốc tình báo quốc gia Mỹ James Clapper vừa tố Trung Quốc có hành động hung hăng trên biển Ðông. Ðáp lại, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói thái độ của Bắc Kinh là “kiềm chế và có trách nhiệm”? Xin ông đánh giá về “tính trách nhiệm” của Bắc Kinh?

- Ðó là quan điểm của Trung Quốc. Trung Quốc đã sở hữu bảy “thực thể bị chiếm đóng” (các bãi đá và bãi san hô) ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam, trong đó có đảo Gạc Ma mà Trung Quốc chiếm được sau khi khởi động một cuộc chiến khốc liệt tấn công lực lượng Việt Nam vào năm 1988.

Khi ký kết bản Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Ðông (DOC) vào năm 2002, Trung Quốc đồng ý kiềm chế không gây các hoạt động làm phức tạp hoặc gia tăng tranh chấp ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định trong khu vực.

Do vậy, một nhà quan sát không thiên vị chắc chắn sẽ kết luận rằng hoạt động xây đảo của Trung Quốc thời gian gần đây “vừa không kiềm chế vừa vô trách nhiệm”.

Trung Quốc tuyên bố rằng nước này chỉ đang làm theo các hoạt động của những nước khác, trong đó có Việt Nam. Nhưng trên thực tế Việt Nam chỉ thực hiện những biện pháp chống xói mòn ở một số đảo thuộc quần đảo Trường Sa trong khi các hoạt động kỹ thuật của Trung Quốc có tham vọng lớn hơn rất nhiều.

* Trung Quốc đang ngày càng mở rộng các công trình trái phép của họ trên biển Ðông. Theo ông, các quốc gia có chủ quyền và quyền lợi ở biển Ðông cần phải làm gì để ngăn chặn?

- Sự hợp tác giữa các nước ASEAN có tuyên bố chủ quyền đối với các bãi đá, bãi san hô và đảo ở biển Ðông là việc vô cùng cấp bách.

Tôi nghĩ đã đến lúc thành lập mặt trận thống nhất và công việc này phải là một nhiệm vụ cấp bách và ưu tiên của giới ngoại giao Việt Nam. Indonesia và Singapore nên được mời tham gia những cuộc đối thoại như thế với tư cách là các nhà quan sát và người trợ giúp. Nếu thiết lập thành công vị thế của những quốc gia ASEAN có tuyên bố chủ quyền ở biển Ðông, việc đối phó với Trung Quốc sẽ trở nên dễ dàng hơn.

* Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) của Mỹ nhận định Bắc Kinh tỏ ra “bất thường” trong cách thay đổi “quy mô và cấu trúc các đặc điểm đất tự nhiên” ở khu vực biển Ðông. Ông có thể giải thích điểm này rõ hơn?

- Dù Bắc Kinh tuyên bố nước này chỉ làm theo những quốc gia khác, nhưng tất cả hoạt động của Việt Nam, Malaysia và Philippines gộp lại ở quần đảo Trường Sa chỉ là một phần nhỏ nếu so với các hoạt động kỹ thuật của Trung Quốc ở đây.

Quy mô và tốc độ thành lập những “công trình thực tế” của Bắc Kinh xác nhận một thực tế là có một nhóm diều hâu ở Bắc Kinh đang kiểm soát quá trình ra quyết định về vấn đề biển Ðông.

Nhiều người trong Ðảng Cộng sản và chính quyền Trung Quốc tin rằng thái độ hung hăng không nên xuất hiện trong lợi ích lâu dài của Trung Quốc nhưng những người này đã bị những - kẻ - được - cho - là - yêu - nước phớt lờ và coi thường.

* Nhiều nhà quan sát cho rằng Trung Quốc đẩy mạnh quân sự hóa quần đảo Trường Sa, có thể không phải vì mục đích phòng thủ? Ðiều đó đúng hay sai?

- Các nhà quan sát đó đã nhận định đúng. Trung Quốc đang có mục tiêu thiết lập bá quyền trên toàn biển Ðông. Các công trình kỹ thuật mà Trung Quốc đang trong quá trình xây dựng ở quần đảo Trường Sa sẽ tạo điều kiện cho Trung Quốc dễ dàng triển khai lực lượng quân sự đến phía nam khu vực hàng hải rộng lớn này.