Tàu tuần duyên của Trung Quốc tìm cách ngăn cản một đoàn tàu của Phillippines chở nhà báo quốc tế ra khu vực biển tranh chấp để chứng kiến sự thật - Ảnh: Reuters

Theo báo New York Times ngày 24-9, trong vài năm trở lại đây, tàu hải giám và tàu cá Trung Quốc thường xuyên xuất hiện ở bãi cạn Scarborough làm xuất hiện nhiều tin đồn một căn cứ quân sự sắp được xây dựng tại đó.

Tuy nhiên, việc ông Rodrigo Duterte được bầu làm tổng thống Philippines và thái độ “chống Mỹ” của ông này đã thay đổi tính toán của Bắc Kinh.

Điều này không có nghĩa Trung Quốc từ bỏ mục đích ban đầu nhưng hiện tại dường như kế hoạch xây căn cứ tại Scarborough đang bị hoãn lại.

Các nhà phân tích cho rằng điều quan trọng hơn với Bắc Kinh bây giờ là “tình bạn” với ông Duterte và việc lôi kéo Manila ra khỏi đồng minh Washington. Việc cải tạo bãi Scarborough ngay dưới mũi ông Duterte có nguy cơ sẽ phá đi mọi cơ hội.

“Sẽ là phi lý nếu xây dựng Scarborough vào thời điểm này. Chính phủ Bắc Kinh muốn Philippines ít nhất giữ trung lập trong cuộc cạnh tranh Trung - Mỹ. Cơ hội đang ở trước mặt họ” - giáo sư Trương Bảo Huy thuộc Đại học Lingnan (Hong Kong) nhận xét.

Quân đội Mỹ cho biết 3 trong số 7 đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây cải tạo trái phép ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam đã được thiết kế như căn cứ quân sự.

Đá Subi có một cầu cảng lớn hơn cả Trân Châu Cảng, còn Đá Vành Khăn có diện tích sau cải tạo có chu vi gần bằng thủ đô Washington.

Những đồn đoán về kế hoạch của Trung Quốc ở Scarborough dấy lên hồi tháng 3-2016 khi tại một cuộc gặp ở Washington, Tổng thống Mỹ Barack Obama cảnh báo ông Tập Cận Bình về hành động có thể kích hoạt Hiệp ước phòng thủ chung giữa Mỹ và Philippines.

Học giả Trung Quốc Jin Canrong thuộc Đại học Renmin (Bắc Kinh) cũng cho rằng thái độ sẵn sàng đối thoại của Tổng thống Duterte và tâm lý ghét Mỹ của nhà lãnh đạo mới có thể sẽ trì hoãn kế hoạch cải tạo Scarborough của Trung Quốc.

Hôm 23-9, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng vừa qua thông báo "trông đợi" ông Duterte sẽ sớm có chuyến thăm đến Bắc Kinh

Tuy nhiên, dù kết quả đàm phán vào tháng tới giữa Trung Quốc và Philippines có ra sao, mục tiêu dài hạn kiểm soát toàn bộ Biển Đông của Trung Quốc vẫn không thay đổi - giáo sư Shi Yinhong thuộc Đại học Renmin khẳng định.

Ông Shi cho rằng lôi kéo được Philippines, như cách đã làm với Lào hoặc Campuchia, là một điều khó khăn, nên chỉ cần Manila giữ “một chút khoảng cách” với Mỹ đã là “quá tốt”.