Các trường hợp nhập cư bất hợp pháp được phóng thích khỏi một trung tâm giam giữ ở McAllen, bang Texas - Ảnh: REUTERS

"Không thể để (người nhập cư bất hợp pháp) tràn ngập nước Mỹ. Bất kỳ ai vượt biên vào Mỹ phải bị trả về ngay lập tức nơi họ đã ra đi, mà không cần bất kỳ thẩm phán hay tòa án nào hết" - ông Trump viết trên Twitter ngày 24-6.

Dù chấp nhận một vài nhượng bộ như chấm dứt việc tách con cái khỏi cha mẹ nhập cư bất hợp pháp, ông Trump chưa bao giờ muốn nương tay với những người mà ông cho là "đang tạo ra sự nhạo báng và cười nhạo nước Mỹ trên khắp thế giới".

Trục xuất ngay tại biên giới người nhập cư bất hợp pháp là cách tốt nhất ông Trump muốn làm. Nhưng với mô hình kiềm chế - đối trọng của hệ thống chính trị Mỹ và những ý kiến phản đối tại quốc hội, ông Trump khó bề tự quyết chuyện này.

Nhập cư - câu chuyện 300 năm

Lịch sử nước Mỹ đã được bắt đầu bằng người nhập cư và được viết tiếp bởi các thế hệ sau, mà không ít trong số đó cũng là dân nhập cư nốt. Điều đó lý giải cho sự tự hào của những thế hệ lớn lên trên đất Mỹ rằng họ đã trở thành một phần của đất nước rộng mở, tự do, đa văn hóa, đa chủng tộc nhất thế giới.

Cần phải nhìn nhận thực tế nhập cư mấy chục năm qua của nước Mỹ. Không phải tất cả người nhập cư đều đến Mỹ hợp pháp, tức sang Mỹ học tập, làm việc và sinh sống rồi trở thành công dân Mỹ. Không ít trường hợp đến Mỹ theo diện tị nạn, hoặc ôm "Giấc mơ Mỹ" nhưng xin tị nạn. Chẳng hạn năm 1999, cơn bão Mitch tàn phá nặng nề Honduras - quốc đảo nằm trong vùng biển Caribê - đã đẩy hàng chục ngàn người nước này chạy sang Mỹ. Họ được đưa vào chương trình Tư cách được bảo vệ tạm thời (TPS), vốn cấp cho những người nhập cư sau thiên tai hoặc xung đột bạo lực khiến họ không thể quay về quê hương an toàn.

TPS chỉ là một phần trong chính sách nhập cư phức tạp, nhiều quy trình của Mỹ. Việc đánh giá ai là ai, nên thuộc chương trình nào và có thực sự đang xin tị nạn hay không lại thuộc một khâu khác. Không phải người nhập cư bất hợp pháp nào cũng giành được quy chế xin tị nạn ở Mỹ, nhiều trường hợp bị trục xuất về nước, tất nhiên sau khi đã được thẩm vấn và điều tra kỹ lưỡng.

Sự xứng đáng hay đạo đức nước Mỹ?

Một cuộc tranh luận đang diễn ra trong chính quyền Mỹ về việc nên xem những người mới đến là "dân nhập cư không giấy tờ" hay "dân nhập cư bất hợp pháp". Hai khái niệm này rất thường xuyên bị đánh tráo, dù rằng nó chỉ đúng với một nhóm người ở Mỹ.

"Hãy nghĩ tới cảnh một bà mẹ và đứa con nhỏ vì muốn trốn khỏi sự đe dọa của các băng đảng tội phạm tại quê nhà đã chạy đến nương nhờ tị nạn ở Mỹ. Người phụ nữ đó không nên bị từ chối mà không có bất kỳ sự lắng nghe nào" - thượng nghị sĩ Dân chủ Elizabeth Warren đặt vấn đề sau khi thăm một trung tâm làm thủ tục cho "dân nhập cư không giấy tờ" ở bang Texas ngày 24-6. "Đó không phải là những giá trị của nước Mỹ" - bà Warren ám chỉ khía cạnh đạo đức và lịch sử nhập cư của Mỹ.

Nhưng với Tổng thống Trump, cho phép "dân nhập cư bất hợp pháp" vào nước Mỹ là "sự bất công tới tất cả những người đã đến Mỹ thông qua hệ thống luật pháp một cách hợp pháp hay đang xếp hàng đợi hàng năm trời". "Nhập cư phải dựa trên sự xứng đáng - chúng ta cần những người có thể giúp chúng ta làm cho nước Mỹ trở nên vĩ đại một lần nữa" - Tổng thống Trump chốt vấn đề.

TTO - Dòng chữ "I really don't care, do you?" (tạm dịch: Tôi thực sự không quan tâm, còn bạn?) trên áo khoác của bà Melania Trump khi tới thăm trẻ bị tách khỏi cha mẹ nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ khiến bà gặp rắc rối.