Trong số 13 cuốn sách được trao giải thưởng Sách hay 2014 (Tuổi Trẻ ngày 12-9), ở lĩnh vực sách nghiên cứu, cuốn sách Văn hóa tộc người Việt Nam của Nguyễn Từ Chi (NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành, 2013) đã được trao giải.

Tuy nhiên, đây lại là cuốn sách được “tái bản và sửa chữa” một cách cẩu thả, vi phạm bản quyền từ cuốn sách gốc mang tên Góp phần nghiên cứu văn hóa và tộc người của Nguyễn Từ Chi (NXB Văn Hóa Thông Tin và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành) năm 1996.

Cuốn sách gốc in lần đầu do một nhóm tác giả sưu tập, gồm: PGS Nguyễn Chí Bền, PGS Trần Lâm Biền, PTS Ngô Văn Doanh, PTS Lê Hồng Ý, Nguyễn Quốc Tuấn, PTS Nguyễn Duy Thiệu, Nguyễn Minh San. Đối chiếu hai cuốn sách này sẽ thấy nhiều điểm khác biệt, rất dễ nhận ra. 

Theo PGS.TS dân tộc học Bùi Xuân Đính - một học trò của cụ Nguyễn Từ Chi, đổi tên sách từ Góp phần nghiên cứu văn hóa và tộc người sang Văn hóa tộc người Việt Nam là sai về cả hai phương diện.

Trước hết, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng quyền tác giả của cụ Nguyễn Từ Chi và quyền tác giả của nhóm sưu tập và làm sai lệch ý nghĩa cuốn sách.

“Tên gọi sách năm 1996 thể hiện sự khiêm nhường, thận trọng trong nghiên cứu, nên chỉ đề là “góp phần nghiên cứu”. Tên này rất là phù hợp. Còn không có khái niệm văn hóa tộc người Việt Nam. Chỉ có khái niệm văn hóa tộc người ở Việt Nam.

Cuốn sách “tái bản” đã mắc lỗi sai nghiêm trọng khi đổi tên sách” - PGS.TS Bùi Xuân Đính phân tích. Ông nói: “Trong bìa lót cuốn sách Văn hóa tộc người Việt Nam có ghi là “tái bản, có sửa chữa và bổ sung”.

Nhưng kỳ thực là họ đã bớt xén quá nhiều thông tin trong cuốn sách gốc”. Cuốn sách gốc có đầy đủ hai phần lớn: phần I là các tác phẩm, công trình nghiên cứu tiêu biểu của Nguyễn Từ Chi; phần II - Trong tình cảm đồng nghiệp tập hợp các bài viết của học trò, đồng nghiệp, những nhà nghiên cứu về Nguyễn Từ Chi.

Nhưng ở cuốn sách in năm 2013 đã cắt toàn bộ phần II. Thậm chí, phần mục lục ở cuốn sách gốc cũng đã bị cắt.

Nhóm tác giả tham gia sưu tập cuốn sách đều khẳng định khi tái bản, NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật đều không hỏi ý kiến của nhóm tác giả.

Cuốn sách gốc in năm 1996 và cuốn sách “tái bản” năm 2013 - Ảnh: V.V.Tuân Hội đồng xét giải nhận lỗi sơ suất Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn - thành viên hội đồng xét giải - giải thích: “Các thành viên trong hội đồng xét giải sách viết cho hạng mục sách nghiên cứu (giải thưởng Sách hay 2014) đều đã biết và đọc công trình nổi tiếng của PGS Nguyễn Từ Chi từ lâu, nên dễ dàng nhất trí khi chọn và tôn vinh công trình này vì giá trị và uy tín học thuật của tác phẩm lẫn tác giả. Đó chính là cuốn Góp phần nghiên cứu văn hóa và tộc người (NXB Văn Hóa Thông Tin và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật, 1996). Thú thật, chúng tôi không hề biết việc tác phẩm này được tái bản một cách thiếu chính đáng và tùy tiện với nhan đề Văn hóa tộc người Việt Nam như thông tin mới đây của nhiều học giả. Vì thế, thay mặt hội đồng xét giải, chúng tôi xin chân thành nhận lỗi với cố tác giả và bạn đọc vì đã sơ suất không kiểm tra kỹ nhan đề của tác phẩm khi công bố giải thưởng”.