Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại sự kiện ông Trump thông báo kế hoạch hòa bình Trung Đông ở Nhà Trắng hôm 28-1 (giờ Mỹ) - Ảnh: AFP

Khi công bố bản kế hoạch dài 80 trang ngày 28-1 (giờ Mỹ), Tổng thống Trump tự tin tuyên bố các ý tưởng của mình sẽ dẫn tới "một thỏa thuận của thế kỷ". Tuy nhiên dư luận Mỹ và quốc tế lại có nhiều lý do để lo lắng cho tính khả thi của kế hoạch vốn được kỳ vọng xử lý căng thẳng Israel - Palestine này.

Đề xuất 2 nhà nước ưu ái Israel?

Israel và Palestine tồn tại cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ với những điểm nóng tập trung ở Dải Gaza, Bờ Tây và Jerusalem - một khu vực rất nhạy cảm, địa điểm linh thiêng của ba tôn giáo chính khởi nguồn từ Abraham gồm Hồi giáo, Cơ Đốc và Do Thái.

Căng thẳng Israel - Palestine vừa là tranh chấp lãnh thổ, vừa là mâu thuẫn tôn giáo khi Israel là những người Do Thái, còn Palestine đa số là người Ả Rập theo đạo Hồi dòng Sunni. Xung đột giữa Israel và Palestine nặng nề hơn khi Israel xây dựng các khu tái định cư trong khu vực tranh chấp, một hành động không được cộng đồng quốc tế ủng hộ.

Chính vì vậy, trong kế hoạch vừa qua, Tổng thống Mỹ Trump đưa ra giải pháp hai nhà nước để chấm dứt xung đột. Trong kế hoạch này, cái "được" cho người Palestine là viễn cảnh thành lập một nhà nước tương lai với diện tích lãnh thổ lớn hơn trước. 

Chính quyền ông Trump sẽ "tự hào" mở đại sứ quán mới của Mỹ tại thủ đô tương lai của Palestine, đồng thời cam kết chi 50 tỉ USD hỗ trợ người Palestine phát triển kinh tế dưới hình thức đầu tư thương mại. Nói cách khác, về lý thuyết đây là một đề xuất chia lại lãnh thổ kèm theo số tiền hỗ trợ người Palestine.

Cũng trong kế hoạch này, nhà nước tương lai của Palestine như vậy sẽ gồm các phần ở Bờ Tây và Dải Gaza, kết nối với nhau bằng những con đường và đường hầm. Phần đất Bờ Tây nằm trong tay Israel hiện nay sẽ vẫn của... Israel, và người Palestine được đền bù bằng một số khu vực nhỏ phía nam Israel.

Về phía Israel, ông Trump đề xuất nước này chấp nhận yêu cầu ngừng xây dựng các khu tái định cư ở khu vực Bờ Tây trong vòng 4 năm.

Tuy nhiên, kế hoạch của ông Trump nhanh chóng vấp phải sự phản đối từ Palestine và một số bên, cũng như chịu ánh mắt hoài nghi của dư luận trong và ngoài nước. Bản thân các tờ báo lớn ở Mỹ đều nhận xét rằng kế hoạch này ưu ái Israel, đặc biệt trong bối cảnh mối quan hệ đồng minh giữa Mỹ và Israel đang ở giai đoạn gần như cực thịnh.

Năm ngoái, ông Trump gây sốc khi chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem, một bước ngoặt lịch sử vì đó là động thái chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Hiện nay, cả Israel lẫn Palestine đều xem vùng đất thánh Jerusalem là thủ đô của mình.

Khoảng trống lịch sử

Như vậy, những gì Israel có được trong bản kế hoạch của ông Trump sẽ là một thủ đô ở Jerusalem và các phần đất đã kiểm soát hiện nay. Cái người Palestine có được là một nhà nước mới cộng thêm tiền hỗ trợ 50 tỉ USD, với thủ đô của Nhà nước Palestine sẽ là al-Quds và một số khu vực ở phía đông Jerusalem. Cái tên al-Quds thực chất là "Jerusalem" trong tiếng Ả Rập.

Quan điểm của chính quyền ông Trump là đưa ra một sự dàn xếp hướng tới sự công bằng và ổn định cho hai nhà nước độc lập trong tương lai. Nhưng dường như kế hoạch này không giải quyết được những yêu cầu chính yếu của Palestine, những người khẳng định không chấp nhận "bán đất".

Ông Trump vừa qua khoe rằng kế hoạch này giúp Palestine "tăng gấp đôi lãnh thổ", xét tới việc Palestine kiểm soát 70% Bờ Tây. Nhưng thực chất theo tạp chí Time, đề xuất của ông Trump ở Bờ Tây kém xa đề nghị của những người tiền nhiệm. Lấy ví dụ vào năm 2000, cựu tổng thống Bill Clinton từng đề xuất để Palestine chiếm 94 - 96% Bờ Tây. 

Theo chiều dài lịch sử, sự hiện diện của người Palestine ở các phần lãnh thổ Israel - Palestine hiện nay đã ngày càng thu hẹp, và người Palestine - trong đó có tổ chức vũ trang Hồi giáo Hamas - không chấp nhận sự phân chia như hiện tại sau cuộc chiến năm 1948 và "chiến tranh 6 ngày" năm 1967.

Nhưng đó chưa phải vấn đề lớn nhất. Jerusalem vẫn là biểu tượng cho chủ quyền của một nhà nước Palestine độc lập, mà theo đề xuất của ông Trump thì đây lại là "thủ đô không thể chia tách của Israel". Thêm vào đó, những người Palestine tị nạn - tức mất nơi ở sau năm 1948 - sẽ không được quay về nhà. 

Điều khoản này được thể hiện trong văn bản của Nhà Trắng dưới dạng như sau: Những người Palestine tị nạn có thể chọn quay về nhà nước Palestine mới hoặc sống ở nước thứ ba.

Ông Trump công bố kế hoạch hòa bình Trung Đông, các nước phản ứng trái chiều

TTO - Ngày 28-1 (giờ Mỹ), Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố kế hoạch hòa bình Trung Đông, trong đó đề xuất giải pháp hai nhà nước cho vấn đề Israel và Palestine.