Trang mới của Quả bóng vàng

Năm 2015, Cristiano Ronaldo gây tranh cãi khi nói anh xem trọng giải thưởng Chiếc giày vàng hơn Quả bóng vàng, vì thích một giải thưởng được trao dựa trên thông số rõ ràng, thay vì những lá phiếu có phần cảm tính.

Tất nhiên, phát biểu đó được đưa ra sau khi Lionel Messi đánh bại Ronaldo để giành Quả bóng vàng thứ 5 trong sự nghiệp, trong mùa giải mà Ronaldo là người giành… Chiếc giày vàng.

Kỷ nguyên tranh cãi

Dù vậy, suốt một thời gian khá dài, phát biểu của Ronaldo vẫn đóng một chiếc đinh vào quan điểm của người hâm mộ. Kể từ khi mở rộng ra cho mọi đối tượng vào năm 1995, Quả bóng vàng đã trở thành giải thưởng cá nhân mặc định là danh giá nhất trong làng bóng đá.

Nhưng cũng trong kỷ nguyên Messi - Ronaldo, Quả bóng vàng cũng ngày một gây tranh cãi. Những lần tái hợp, rồi chia tách giữa tạp chí France Football và FIFA càng khiến tranh cãi thêm gay gắt. Không ít lần Messi và Ronaldo bị xem là đã "cướp" Quả bóng vàng từ tay người xứng đáng hơn.

Trong giai đoạn hợp nhất với FIFA, lá phiếu bầu chọn Quả bóng vàng được trao vào tay các cầu thủ mang băng đội trưởng và HLV tuyển quốc gia. Đây cũng là giai đoạn nhiều tranh cãi bậc nhất bởi ít nhất 2 lần, vào năm 2010 (Messi thắng) và 2013 (Ronaldo thắng), giới chuyên môn nhận định có những cầu thủ xứng đáng hơn, là Wesley Sneijder và Franck Ribery.

Kể cả khi France Football độc quyền tổ chức Quả bóng vàng trở lại từ năm 2016, tranh cãi vẫn không ngừng. Năm 2019, Messi đánh bại Virgil Van Dijk sít sao dù năm đó Liverpool vô địch Champions League. Năm 2021, Messi lại vượt mặt Jorginho (và Robert Lewandowski), dù không nhiều danh hiệu tập thể bằng…

Bóng đá là một trò chơi phức tạp bậc nhất, khi thông số khoa học và những khoảnh khắc ngẫu hứng, những màn trình diễn cá nhân hay yếu tố tập thể không ngừng đan xen. Tranh cãi về người xuất sắc nhất vì vậy cũng không bao giờ dừng lại. 

HLV Jurgen Klopp từng phát biểu rằng: "Nếu trao giải theo tiêu chí người giỏi nhất thì năm nào Messi cũng xứng đáng đoạt Quả bóng vàng". 

Nhưng vì đây là danh hiệu trao thường niên tính theo từng mùa giải, chiến lược gia người Đức cũng cho rằng Quả bóng vàng nên ưu tiên thêm các yếu tố đột phá trong năm đó.

Khi FIFA còn đồng hành trao Quả bóng vàng, các cầu thủ được trao quyền bỏ phiếu và dễ hiểu là Messi thắng hầu hết các năm. 

Mọi cuộc khảo sát đều cho thấy siêu sao người Argentina là cái tên được hâm mộ nhất trong giới cầu thủ đỉnh cao. Nhiều ý kiến cũng cho rằng việc ưu tiên các cầu thủ đoạt nhiều danh hiệu tập thể là điều bất hợp lý khi Quả bóng vàng là giải thưởng cá nhân.

Cứ như vậy, Quả bóng vàng trải qua nhiều thập niên với vai trò kỳ lạ - kim chỉ nam về cách thưởng thức bóng đá. 

Trong những giai đoạn khác nhau, tiêu chí trao thưởng có thể là cầu thủ giỏi nhất của đội bóng giỏi nhất, hoặc cầu thủ gây ấn tượng nhất, hoặc cầu thủ sở hữu các thông số tốt nhất… Chỉ có một chút khác biệt trong các khái niệm đó, đặc biệt khi Messi và Ronaldo đều chơi cho các đội bóng hàng đầu thế giới trong gần 20 năm qua.

Vì sao Rodri chiến thắng?

Nhưng cũng từ năm 2024, khi kỷ nguyên Messi - Ronaldo đã hạ màn, tiêu chí về cách thưởng thức bóng đá có thể một lần nữa thay đổi. 

Dù có Copa America và gồng gánh Inter Miami đến những danh hiệu lịch sử, Messi vẫn không thể góp mặt trong danh sách rút gọn 30 ứng cử viên năm nay. Trong đêm trao giải, France Football khiến cả làng bóng đá "việt vị" khi tôn vinh Rodri - một tiền vệ phòng ngự, thay vì Vinicius Junior - ngôi sao tấn công chói sáng giúp Real Madrid ngự trị trên đỉnh châu Âu.

Một chi tiết thú vị lan truyền trên mạng xã hội là việc ban lãnh đạo Real Madrid đã chất vấn France Football: Nếu Rodri vượt mặt Vinicius thì Dani Carvajal mới là người nên được trao Quả bóng vàng. 

Quả thật, năm 2024 có 2 giải đấu vượt trên tất cả: Euro và Champions League. Rodri vô địch Euro cùng tuyển Tây Ban Nha, còn Vinicius vô địch Champions League trong màu áo Real Madrid. Trong khi đó, Carvajal là công thần của cả Tây Ban Nha lẫn Real Madrid, trở thành cầu thủ thành công nhất về mặt danh hiệu tập thể trong năm.

Cũng như phép phản chứng trong toán học, câu hỏi về Carvajal chính là cách trả lời cho việc tại sao Messi lại giành nhiều Quả bóng vàng đến thế, kể cả trong những năm anh không vô địch Champions League hay các giải đấu lớn khác. 

Thật phi lý khi một cầu thủ đậm tính "công nhân" như Carvajal lại là người xuất sắc nhất làng túc cầu. Từ năm 2023, France Football đưa ra thay đổi quan trọng nhất về tiêu chí trao giải, khi bổ sung thêm các tiêu chí "màn trình diễn cá nhân, là cầu thủ ấn tượng nhất và là nhân tố mang tính quyết định nhất" đi kèm thành tích tập thể.

"Nhân tố mang tính quyết định" là một khái niệm vô chừng, nhưng lại là lời lý giải cho màn chiến thắng ngoạn mục của Rodri. Suốt nhiều tháng trời, làng bóng đá đinh ninh Vinicius sẽ giành Quả bóng vàng, cho đến tận tối 28-10, khi thông tin toàn đội Real Madrid sẽ không tham dự gala bị lộ ra ngoài. Một cú sốc thực sự, nhưng lại là cú sốc có thể lý giải.

Vinicius có thực sự là "nhân tố mang tính quyết định" của Real Madrid? Anh xuất sắc, nhưng có lẽ chưa phải là quyết định. Tổng biên tập France Football Vincent Garcia đưa ra lời giải thích dễ hiểu: Vinicius thua chính vì sự đồng đều của Real Madrid. 

Có tận 6 cầu thủ Real Madrid trong top 30 ứng viên, và 4 trong số đó lọt vào top 10. Điều đó đồng nghĩa, Real Madrid có quá nhiều ngôi sao và mỗi ngôi sao đều hưởng lợi từ những người còn lại, tạo nên một tập thể hùng mạnh. 

Bản thân giữa Vinicius và Jude Bellingham cũng không có sự khác biệt đáng kể khi tiền vệ người Anh ghi đến 23 bàn thắng mùa vừa rồi, chỉ kém Vinicius 1 bàn.

Vậy còn Rodri? Vai trò của một tiền vệ phòng ngự xưa nay luôn bị đánh giá là thầm lặng. Nhưng trong kỷ nguyên bùng nổ dữ liệu, người hâm mộ cũng ngày càng hiểu rõ hơn vai trò này. 

Một con số vô cùng dễ lý giải chính là chuỗi 74 trận bất bại liên tiếp của anh trong màu áo Man City. Đội chủ sân Etihad không bất bại trong quãng thời gian đó, nhưng khi có Rodri, họ không thua. Đó chính là tiêu chí "nhân tố mang tính quyết định" mà France Football đặt ra.

Thêm vào đó, Vinicius đã thua liểng xiểng cùng tuyển Brazil, nơi anh không có Toni Kroos, Bellingham, Carvajal hay Antonio Rudiger sát cánh. Còn Rodri đã thi đấu toàn diện cả ở Tây Ban Nha lẫn Man City.

"Chiến thắng này dành cho Xavi, Iniesta và Busquets, những người xứng đáng nhưng chưa bao giờ đạt được giải thưởng này. Giải thưởng năm nay của tôi nhằm tôn vinh bóng đá Tây Ban Nha và vai trò của các tiền vệ", Rodri tuyên bố khi chống nạng lên sân khấu nhận Quả bóng vàng. 

Cả hình ảnh lẫn phát biểu đều ý nghĩa. Để so sánh, Sergio Busquets là cầu thủ tiền bối có phong cách gần nhất với Rodri lứa 2000-2010, nhưng anh thường lu mờ vì Messi tỏa sáng quá rực rỡ ở Barcelona.

Khi Messi và Ronaldo đã ở bên lề sân khấu đỉnh cao, và bóng đá đang trở thành dữ liệu, những thông số ngày càng rõ ràng để lý giải sự xuất sắc của từng vai trò trên sân, tiêu chí trao Quả bóng vàng bước sang một trang mới.■