Trần Ngọc Phúc, 40 phút và 40 năm

Ông Trần Ngọc Phúc (bìa trái) trình bày về sản phẩm máy giúp thở nhân chuyến thăm của Nhật hoàng Akihito tới Metran - Ảnh: mạnh kha

Để chuẩn bị cho chuyến thăm diễn ra hôm 5-7 vừa qua, trước đó cả tháng các toán nhân viên an ninh hoàng gia và những thị thần cung đình đã lên sơ đồ lộ trình di chuyển của nhà vua đến từng chi tiết, thị sát toàn bộ doanh nghiệp, thậm chí cả tách trà mà Metran chuẩn bị riêng cho nhà vua. Tất cả nhân viên đều được yêu cầu làm việc bình thường, không tự động đến gần đức vua và chỉ trả lời những gì vua hỏi chứ không đặt câu hỏi lại.

Chuyện kể của người tháp tùng Nhật hoàng

Vào ngày nhà vua đến, nhân viên an ninh ngồi vào ghế tổng đài điện thoại của công ty lịch sự cắt tất cả cuộc gọi đến và đi. Lời căn dặn sau cùng là: tất cả đều tập trung vào nhà vua, ngay cả ông bộ trưởng công nghiệp Nhật đến trước để chào đón vua cũng phải chờ và cũng không cần rót trà cho ông ấy. Người duy nhất được phép đón và đi gần nhà vua suốt cuộc thăm viếng là người sáng lập doanh nghiệp Metran, ông Trần Ngọc Phúc.

Tường thuật chuyến thăm của Nhật hoàng, ông Phúc kể: “Sau khi nghe giải thích về công nghệ và các ưu việt của thiết bị giúp thở của Metran, vua gật đầu ngợi khen nói: nhiều người sẽ được cứu, phục vụ được quốc dân. 

Dù là thiết bị dành riêng để cứu trẻ em sinh non, nhưng nhà vua cũng rất quan tâm đến việc máy giúp thở có thể áp dụng cho những người lớn tuổi bị hội chứng ARDS (hội chứng suy giảm hô hấp cấp), máy lại bảo vệ được phổi của người thở vì dùng phương pháp thở bảo tồn (Protective Ventilation), Ngài nghĩ có thể dùng làm quà tặng đặc biệt cho các hoàng tộc khác trên thế giới. Sau đó, Ngài có cuộc tiếp kiến riêng thân mật với các nhân viên cấp dưới. 

Một nhân viên người Nhật sinh trưởng tại Canada, với phong thái khá Tây đã phá vỡ luật định khi chủ động nói với vua rằng tuần sau vợ anh sinh con, anh thấy nước Nhật an toàn hơn khi trẻ sơ sinh có các thiết bị giúp thở của Metran. Vua không phật ý mà còn thân mật chúc mừng anh và cháu bé sắp ra đời. Lúc đó, một thị thần vào thông báo đã hết giờ, nhưng thiên hoàng bỏ qua và tiếp tục cuộc trò chuyện thân mật với các nhân viên và thần dân của mình!”.

Cuộc viếng thăm của Nhật hoàng đến một doanh nghiệp Việt kiều đã được truyền thông Nhật đăng tải liên tục suốt tháng 7 qua. Đầu tháng 8 này, truyền hình Nhật Bản sẽ cùng ông Phúc về Việt Nam thực hiện một phim tài liệu về hành trình cuộc đời ông. 

Nhưng để có được cuộc tháp tùng 40 phút bên cạnh thiên hoàng, ông Trần Ngọc Phúc đã trải qua 40 năm kiên trì hội nhập vào đời sống, tình cảm, công nghệ của nước Nhật, tính từ năm 1968 khi anh sinh viên trẻ trung Trần Ngọc Phúc rời quê hương du học ngành hóa công nghiệp tại Đại học Tokai.

Tinh thần “nhất nghệ tinh”

Kỳ lạ thay, điều đầu tiên ông học được từ phong cách Nhật không hẳn là cái gì quá cao xa, ông tâm sự: “Nó có gì đó giống với tinh thần “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh” của ta. Làm nghề gì thì làm cho thuần thục, đạt đến độ tinh xảo nhất, không hời hợt, không qua loa, không thay đổi xoành xoạch. Có một nhà báo phương Tây bảo rằng người Nhật hitech trong cả cách cắm một bông hoa, gấp một con hạc, làm một miếng sushi… “Công nghệ cao, hitech” có thể hiểu theo tinh thần “làm việc tinh xảo” đó nữa, chứ không chỉ là kỹ thuật cao”.

Ông Phúc dường như học rất kỹ điều này nên sau khi tốt nghiệp đại học năm 1974, mất thêm 10 năm đi thực tập nghiên cứu rồi làm việc tại các công ty, ngay khi có đủ điều kiện, từ năm 1984 ông đã bỏ ra gần 30 năm để chỉ làm một việc cho thật tinh xảo: đó là chế tạo các máy giúp thở để cứu người.

Đầu tiên là cứu các trẻ em sinh non, đặc biệt là “siêu sinh non” (tức trọng lượng khi sinh dưới 1.000 gam). Nguyên tắc của hô hấp hoạt động như sau: khi ta hít để lấy không khí vào phổi thì các bắp thịt ở ngực kéo phổi nở ra, bên trong phổi là áp lực âm để khí tràn vào. Nếu bệnh nhân bị bệnh polio gây liệt cơ hay chấn thương não nên không thể điều khiển để cơ kéo giãn phổi thì phổi không nở ra để hút không khí vào được. Lúc đó, người ta dùng máy thở thông thường, dùng áp lực bên ngoài (áp lực dương) để bơm không khí vào phổi.

Nhưng phương pháp này lại gây tác hại lớn đối với trẻ sơ sinh sinh non vì phổi của trẻ chưa hoàn thiện, chưa nở ra, khi dùng áp lực bên ngoài đẩy vào, không khí không vào được các phế nang của phổi mà lại làm khí quản phình ra gây nguy hại đến tính mạng. Trong trường hợp này, nhiều lúc người ta không tăng áp lực bơm mà tăng lượng oxy đưa vào, nhưng nếu lượng oxy vượt quá 40% sẽ gây mù cho cháu bé. Để cứu trẻ, nhiều lúc người ta phải chọn giải pháp cứu sống nhưng bị mù lòa.

Để giải quyết vấn đề này, ông Phúc đã dùng 30 năm làm việc của mình để sáng tạo và hoàn thiện thiết bị giúp thở mới, gọi là máy thở rung cao tần HFO (High Frequency Oscillatory Ventilation). Nguyên tắc của máy không phải là bơm không khí vào mà là rung từ từ cho oxy thấm và tan nhẹ vào buồng phổi yếu ớt của cháu bé. Trong một phút thay vì bơm thở theo nhịp 15-20 lần thì máy thở HFO rung nhẹ 900-1.500 lần để đưa rất êm ái không khí thấm dần vào các phế nang của phổi.

Nhật hoàng Akihito tới trụ sở doanh nghiệp Metran - Ảnh: mạnh kha

Thử nghiệm cho các đại dịch

Kết quả thống kê tại Nhật cho thấy theo đà hoàn thiện của máy giúp thở HFO, tỉ lệ tử vong của trẻ sinh non tại Nhật giảm dần trong hơn một thập niên qua. Đối với trẻ sinh non cân nặng 900 gam, số tử vong năm 1990 là 150 cháu thì đến năm 2005 chỉ còn dưới 50 cháu. Đối với trẻ nặng 600 gam thì tử suất năm 1990 là 400 cháu và năm 2005 chỉ còn 200 cháu. Đặc biệt đối với trẻ nhẹ hơn 400 gam thì tử vong từ 1.000 cháu năm 1990 chỉ còn dưới 500 cháu vào năm 2005.

Với những con số như thế, dễ hiểu tại sao thiết bị này hiện được trang bị tại 90% các trung tâm chăm sóc trẻ sơ sinh toàn nước Nhật với hơn 1.400 máy đang vận hành. Ngoài ra có hơn 200 máy đã được xuất khẩu đến 12 quốc gia trên thế giới.

Dù mục đích xuất phát là hỗ trợ trẻ sơ sinh, nhưng thiết bị dần được hoàn thiện và hứa hẹn nhiều tiềm năng mới. Hiện nay, Đại học Oxford của Anh đang tiến hành thử nghiệm thiết bị của Metran cho 800 bệnh nhân mắc hội chứng ARDS. Chương trình đã bắt đầu và dự kiến sau hai năm theo dõi, Oxford sẽ công bố kết quả. 

Nếu thành công, phương pháp sẽ được công nhận rộng rãi toàn cầu. Ngoài ra, trong một số hướng nghiên cứu mới, máy thở có thể xem xét áp dụng trong trường hợp có các đại dịch như cúm gia cầm, mà tác hại lớn là sưng phổi, làm buồng phổi dễ bị tổn thương, nên phương pháp thở bằng HFO sẽ rất tốt trong trường hợp này.

Có một số lượng lớn du học sinh Việt Nam đến học tập tại Nhật Bản hồi giữa thập niên 1960. Sức hút của xứ sở này đối với các chàng trai cô gái tâm huyết thuở ấy có thể xuất phát từ truyền thống Đông Du thời cụ Phan Bội Châu đầu thế kỷ 20, có thể do một nền công nghệ kỹ thuật hàng đầu và sự hồi sinh kỳ diệu của đất nước này sau thảm bại 1945, cũng có thể do những lôi cuốn và tương đồng về văn hóa… 

Riêng ông Phúc thì câu trả lời cũng giản dị: việc chọn lựa nước Nhật là do các quan hệ gia đình ở Huế, vốn là gia đình phật tử nên các thầy giới thiệu về nước Nhật riết rồi thấy quen thuộc.

Ông nói thêm: “Đi học ở Nhật khó hơn các nước phương Tây vì vấn đề ngôn ngữ, nhưng học ở Nhật ta tìm thấy cái tinh thần gầy dựng một quốc gia, vượt qua các tai biến để vươn lên, rất gần với Việt Nam”.

Bốn thập niên đã trôi, xuyên qua hai thế kỷ với biết bao thay đổi trong nhận thức của con người, của thời thế vẫn không làm phôi pha cái chất lý tưởng trong những điều rất giản dị mà ông Phúc nói ra hay làm được. Đó là sự giản dị không đơn giản, vô cùng tinh tế và hệ trọng như hơi thở mỏng manh từ buồng phổi của một sinh linh chỉ cân nặng 500 gam đang tha thiết được sống lành lặn và trọn vẹn. 

Có lẽ cũng vì sự tinh tế đó mà Nhật hoàng mới cất công ghé thăm một doanh nghiệp chỉ có 35 nhân viên và chỉ sản xuất một loại sản phẩm duy nhất này.

Hỏi cảm giác của ông Phúc về vinh dự được trò chuyện gần 40 phút với Nhật hoàng, ông nhẹ nhàng cười: “Ở Nhật, vua là thượng đế, người ta gọi vua là thiên hoàng mà! Còn tôi, tôi đặc biệt ấn tượng bởi một nhân vật cao trọng như thế, rất thông thái, bác học trong nhiều lĩnh vực, nhưng phong thái rất giản dị và tao nhã”.

__________

Trao đổi với TTCT, PGS.TS.BS Ngô Minh Xuân - trưởng khoa sơ sinh Bệnh viện phụ sản Từ Dũ, chủ tịch Hội Chu sinh sơ sinh TP.HCM - cho biết ông và nhiều bác sĩ của khoa hồi sức sơ sinh đã biết đến ông Trần Ngọc Phúc và Công ty Metran từ rất lâu.

Máy giúp thở cao tần số hỗ trợ hô hấp cho trẻ sinh non tại khoa hồi sức trẻ sơ sinh Bệnh viện phụ sản Từ Dũ (TP.HCM) (ảnh chụp sáng 30-7) - Ảnh: Việt Hà

Bệnh viện phụ sản Từ Dũ đã sử dụng máy giúp thở Metran cách đây hàng chục năm. Cụ thể, tại bệnh viện đang sử dụng hai loại máy giúp thở Metran. Một loại là máy thở cao tần số và loại mới hơn là máy thở cao tần HFO/CMV. Máy giúp thở Metran không chỉ rất hiệu quả trong điều trị cho bệnh nhi mà giá thành còn hợp lý, gần như thấp nhất trong các loại máy giúp thở.

Hiện giá một máy khoảng 400 triệu đồng, trong khi máy của những hãng khác cùng loại khoảng 500-600 triệu đồng. Riêng máy giúp thở HFO giá khoảng 800 triệu đồng.

PGS Xuân khẳng định: “Chỉ nói riêng về máy thở cao tần số thôi đã thấy rất hiệu quả và phù hợp với bệnh nhi. Máy có cả mode thở cho trẻ sơ sinh và người lớn. Dễ dàng cài đặt thông số, mỗi mode thở được điều chỉnh bằng các nút riêng biệt. Vì vậy tùy theo bệnh nhân là người lớn, trẻ em hay trẻ sơ sinh mà bác sĩ sẽ cài chế độ thở máy phù hợp theo sự kiểm soát của phần mềm riêng, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. 

Ngoài ra, máy được thiết kế điều khiển bằng màn hình cảm ứng nên sử dụng rất đơn giản, chỉ cần dùng ngón tay điều khiển trên màn hình nên bác sĩ rất an tâm và thích sử dụng”.

Từ khi bệnh viện được trang bị, máy giúp thở cao tần số này đã cứu sống được rất nhiều bé sơ sinh non tháng và cực non (cân nặng chỉ 600-650g). Đây là những bé mới được mẹ mang thai 23 tuần 3 ngày, tương đương với 5 tháng rưỡi nên việc cứu sống được những bé này là điều rất quý. 

Chỉ riêng năm 2011 bệnh viện đã cứu sống được 120 bé sinh non có cân nặng dưới 1kg trở xuống. Đa số các bé sau khi được cứu sống đều có sức khỏe bình thường, có những bé phát triển rất tốt. Nhờ đó mà theo PGS Xuân, hiện nay không chỉ Bệnh viện phụ sản Từ Dũ mà nhiều bệnh viện tại Việt Nam đang sử dụng máy giúp thở Metran.

Một điều đáng quý khác, theo PGS Xuân, còn là tấm lòng của ông Phúc với quê nhà. Ông và các nhân viên Metran thường hỗ trợ hết mình cho các bác sĩ khoa sơ sinh của bệnh viện trong thời gian học tập ở Nhật Bản. Khi các bác sĩ gặp khó khăn trong việc đi lại hay quan hệ làm việc, ông Phúc sẵn sàng giúp đỡ, liên hệ giáo sư, bác sĩ ở Nhật Bản giúp các bác sĩ Việt thuận lợi hơn trong việc học tập, công tác.