Trái phiếu của nhiều doanh nghiệp được tung ra mạnh trong 3 tháng đầu năm nay với lãi suất có loại tăng mạnh - Ảnh: BÔNG MAI

Nhiều công ty chứng khoán đang gom tiền từ bán trái phiếu trong lúc kinh doanh lỗ.

Phát hành trái phiếu khi lợi nhuận âm

Mới đây Công ty cổ phần chứng khoán IB công bố lợi nhuận sau thuế quý 1-2020 lỗ hơn 24,5 tỉ đồng. Tuy nhiên, công ty phát hành riêng lẻ 2.000 trái phiếu với mệnh giá 100 triệu đồng/trái phiếu, giá trị tương đương 200 tỉ đồng. 

Lãi suất được công bố lên tới 9,5%/năm, với lý do "huy động vốn để đầu tư kinh doanh chứng khoán, cho vay giao dịch ký quỹ, tăng quy mô vốn cho các hoạt động khác".

"Thấm đòn" nặng hơn, quý 1 vừa qua Công ty cổ phần chứng khoán Rồng Việt lỗ hơn 88,3 tỉ đồng lợi nhuận sau thuế. Ở phần vay và nợ ngắn hạn tính đến hết quý 1, trong khi vay ngân hàng của đơn vị này giảm thì mức phát hành trái phiếu lại tăng lên 933,6 tỉ đồng. 

Gần cuối tháng 3, doanh nghiệp này thông báo tổng giá trị trái phiếu phát hành trong thời gian dự kiến tháng 2-7 năm nay là 800 tỉ đồng. Lãi suất thực tế 9%/năm và 9,5%/năm.

Lãi suất cao còn được tặng vàng, đi du lịch

Bên cạnh phát hành trái phiếu của các công ty chứng khoán (chiếm khoảng 3,7% tổng trái phiếu phát hành tháng 3-2020), đã có doanh nghiệp đang chào bán trái phiếu lãi suất vọt lên tới 19,5%/năm.

Dễ dàng nhận ra mức lãi này khá hấp dẫn và cao hơn lãi suất gửi tiền tiết kiệm tại ngân hàng. Thống kê cho thấy lãi suất tiền gửi tại nhiều ngân hàng trong tháng 4-2020 ở kỳ hạn 13 tháng, dao động từ 5,2-8,5%/năm. Cá biệt có ngân hàng đưa mức lãi lên tới 9,2%/năm nhưng chỉ áp dụng với số tiền gửi trên 500 tỉ đồng.

Trong khi đó, khi chúng tôi đóng vai người có nhu cầu mua trái phiếu, chị P. (nhân viên tư vấn của một doanh nghiệp kinh doanh vận tải, viễn thông, giải trí...) giới thiệu với chúng tôi bên doanh nghiệp đang phát hành trái phiếu với lãi suất dao động từ 15-19,5%/năm, mệnh giá trái phiếu từ 5 triệu đến 1 tỉ đồng, kỳ hạn linh động 3 tháng, 6 tháng hoặc 1 năm, gửi càng lâu lãi càng cao.

Để thuyết phục, người này nhanh miệng: "Trước giờ chơi chứng khoán sợ rủi ro, chứ mua trái phiếu doanh nghiệp như gửi ngân hàng vậy đó, thay vì lãi suất ngân hàng 8-9% một năm thôi thì bên mình cao hơn".

Ngoài lãi cao, nhiều doanh nghiệp còn hút người mua trái phiếu bằng tặng vàng, tặng quà sinh nhật, đi du lịch, chăm sóc sức khỏe tại bệnh viện tốt, được giảm giá khi sử dụng dịch vụ tại công ty đang kinh doanh...

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Phan Dũng Khánh (giám đốc tư vấn đầu tư Công ty chứng khoán Maybank Kim Eng) nhận định năm 2019 nhiều doanh nghiệp để mức lãi suất trái phiếu trên 10%, nhưng lúc đó lãi suất ngân hàng cũng khá cao. 

Tuy nhiên, năm nay do dịch COVID-19, nhìn chung lãi suất của các ngân hàng đang hạ, trong khi lãi suất trái phiếu doanh nghiệp vẫn khá cao thì có phần bất thường.

Điều này không loại trừ trường hợp doanh nghiệp đang khó khăn về vốn, song khó tiếp cận với nguồn vay ngân hàng, nên để lãi suất cao nhằm hút khách.

Theo ông Khánh, các nhà đầu tư cá nhân, không chuyên nên gửi ngân hàng, muốn lãi nhiều và chấp nhận được rủi ro cao hãy mua trái phiếu doanh nghiệp. Nhưng cần xem quy mô vốn chủ sở hữu, tài sản của doanh nghiệp, mục đích phát hành trái phiếu. 

Có trường hợp doanh nghiệp phát hành trái phiếu để hoạt động dự án, nhưng rồi dự án gặp khó khăn, doanh nghiệp không có khả năng thanh toán. Rủi ro mất tiền sẽ rất cao với trái phiếu không đảm bảo, không chứng quyền.

Theo Công ty chứng khoán Mirae Asset, có nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu doanh nghiệp cho các công ty chứng khoán phân phối lại cho nhà đầu tư cá nhân. 

Việc này sẽ đẩy rủi ro cho các nhà đầu tư cá nhân khi họ không có đủ thông tin của tổ chức phát hành như báo cáo tài chính kiểm toán, các thông tin bất thường và việc quản lý tài sản đảm bảo của trái phiếu.

Do đó, để thị trường trái phiếu minh bạch và phát triển, cần có tổ chức xếp hạng tín nhiệm cho các doanh nghiệp trong nước, qua đó nhà đầu tư có cái nhìn khách quan về sức khỏe tài chính của các doanh nghiệp cũng như mức độ chấp nhận rủi ro để quyết định. 

Song song đó, cần có thêm các quy định về công bố thông tin định kỳ sau khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Đại diện tổ chức xếp hạng tín nhiệm đầu tiên được Bộ Tài chính cấp phép hoạt động, ông Phùng Xuân Minh (chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Sài Gòn Phát Thịnh Rating) chia sẻ: "Với phát hành trái phiếu riêng lẻ, chúng tôi cho rằng không phù hợp cho các nhà đầu tư cá nhân do thiếu thông tin tham khảo từ các tổ chức phát hành, tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, dù có tỉ lệ lãi suất rất cao".

Ông Minh cho biết ở nhiều nước, pháp luật quy định tất cả các tổ chức phát hành đều buộc phải xếp hạng tín nhiệm. Điều này có thể phục vụ cho nhiều mục đích kinh doanh khác nhau của doanh nghiệp như phát hành trái phiếu, huy động vốn, hoạt động M&A, IPO...

Hiện nay, ở Việt Nam đã được Quốc hội thông qua Luật chứng khoán sửa đổi, có quy định điều này nhưng có hiệu lực từ ngày 1-1-2021. Bộ Tài chính cũng đã trình Thủ tướng dự thảo sửa đổi nghị định 163 về phát hành trái phiếu riêng lẻ. Theo đó, sẽ điều chỉnh bổ sung, thay đổi một số điều khoản nhằm quy định chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, trước mắt, nhà đầu tư cần cẩn trọng khi bỏ tiền vào trái phiếu doanh nghiệp, dù lãi suất rất cao.

Cảnh báo rủi ro doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu

TTO - Bộ Xây dựng vừa kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành kiểm soát chặt việc phát hành trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản để huy động vốn, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, để tránh rủi ro dòng tiền.