Bão Harvey hoành hành ở Houston (bang Texas) tháng 8-2017 - Ảnh: Getty Images

Trong những ngày bão Harvey càn quét bang Texas vào cuối tháng 8-2017, người dân thành phố Houston đã theo dõi bão bằng cách xem bản đồ hoạt động của chuỗi cửa hàng Waffle House. Cửa hàng Waffle House bán bánh kẹp và cà phê, hoạt động 24/24h trong mọi điều kiện thời tiết.

Bản đồ hoạt động của cửa hàng gồm ba màu: màu xanh là hoạt động bình thường, màu cam là hạn chế phục vụ và màu đỏ là đóng cửa. Ngay cả Cơ quan Quản lý tình trạng khẩn cấp liên bang (FEMA) cũng thừa nhận "chỉ số Waffle House" trong quá trình theo dõi diễn biến bão.

Nạn hồng thủy từ bão Harvey

Bão Harvey là một trong những cơn bão mạnh bất thường ở Bắc Đại Tây Dương. Nửa đêm ngày 25-8-2017, bão Harvey mạnh cấp 4 (theo thang bão Saffir-Simpson gồm năm cấp) đổ bộ vào bang Texas với sức gió lên đến 215km/h. 

Đây là cơn bão mạnh nhất trong vòng 15 năm qua tại Mỹ với lượng mưa có nơi lên đến 1.250,3mm.

Thành phố Houston ngập hoàn toàn trong nước. Một số khu vực ngập kéo dài cả tháng. Tối thiểu 90 người thiệt mạng, 30.000 người cần cứu trợ khẩn cấp và gần 0,5 triệu người bị ảnh hưởng.

Sau đó đến lượt hai cơn bão cấp 5 càn quét vùng Caribê gồm bão Irma (134 người chết) và bão Maria (547 người chết). Đây là lần đầu tiên có bão cấp 5 xuất hiện trong khu vực.

Sang đầu tháng 10, bão Nate trên vịnh Mexico tuy chỉ ở cấp 1 cũng đã làm 45 người chết. Tháng 4-2018, Tổ chức Khí tượng thế giới đã phải xóa tên bốn cơn bão chết người Harvey, Irma, Maria và Nate ra khỏi danh sách tên bão.

Tại Mỹ, phần lớn các cơn bão đều suy yếu trước khi vào đất liền, song bão Harvey thì ngược lại. Tiến sĩ Ed Rappaport, quyền giám đốc Trung tâm Bão quốc gia Mỹ, giải thích Harvey là cơn bão quái lạ vì bao gồm nhiều yếu tố hiếm khi xảy ra, như bão từ suy yếu đã mạnh trở lại thành bão chỉ trong 36 tiếng, bão dừng lại trên một khu vực rất lâu và lượng mưa lớn lịch sử.

Chuyên gia Brian McNoldy tại Đại học Miami nhận xét: "Cực kỳ hiếm có cơn bão lớn như thế lại đứng yên sau khi đổ bộ vào đất liền".

Thời tiết ngày càng cực đoan

Trong khi thế giới tập trung chú ý bão Harvey ở Mỹ, cách Houston 15.000km, đã càn quét khu vực Nam Á. Các chuyên gia ghi nhận mùa mưa năm 2017 là mùa mưa dữ dội nhất trong hai thập niên vừa qua ở Nam Á. 

Viện Công nghệ Massachusetts (Mỹ) đánh giá từ 15 năm nay, mùa mưa tại Nam Á có xu hướng ngày càng dữ dội hơn và tàn phá nặng nề hơn.

Tại Ấn Độ, lũ lụt hoành hành chủ yếu ở miền bắc. Thủ đô kinh tế Mumbai với 22 triệu dân tê liệt trong nước. Chỉ trong 12 tiếng ngày 29-8-2017, lượng mưa tại Mumbai lên đến 200mm, tương đương 11 ngày mưa theo mùa.

Tại Bangladesh, tình hình ngập lụt xảy ra nghiêm trọng chưa từng thấy lan rộng từ miền bắc đến miền trung. 1/3 diện tích của Bangladesh và Nepal chìm trong biển nước. Miền nam Pakistan cũng không thoát khỏi cảnh lũ lụt.

Ông Jagan Chapagain, phó tổng thư ký Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, đánh giá: "Đây là trận lụt nghiêm trọng nhất Nam Á kể từ nhiều thập niên. Nhiều cộng đồng dân cư bị cô lập hoàn toàn. Chỉ còn một cách cứu trợ duy nhất là dùng tàu thuyền".

Theo đánh giá của Liên Hiệp Quốc, lũ lụt đã ảnh hưởng đến 41 triệu người ở Ấn Độ, Bangladesh và Nepal. Số người thiệt mạng lên đến gần 1.500 người.

Tại Việt Nam, năm 2017 được ghi nhận là năm kỷ lục về số cơn bão và các vụ thiên tai khốc liệt, cực đoan và dị thường. Bão và áp thấp nhiệt đới xuất hiện nhiều kỷ lục trên Biển Đông. 

Bão số 12 (bão Damrey) đổ bộ vào tỉnh Khánh Hòa đầu tháng 11-2017 đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho khu vực Nam Trung Bộ với 107 người chết và 16 người mất tích.

Tổng thống Ernest Bai Koroma (người đưa tay) thị sát hiện trường vụ lở đất kinh hoàng ở Freetown (Sierra Leone) ngày 15-8-2017 - Ảnh: AFP

Thảm họa đã được báo trước

Cũng như Mỹ và châu Á, tình hình tại châu Phi vào mùa mưa năm ngoái đã diễn ra rất bất thường. Trận lụt được đánh giá là nghiêm trọng nhất của lịch sử gần đây đã uy hiếp Sierra Leone - một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới ở Tây Phi.

Đêm 13-8-2017, sau ba ngày mưa xối xả, một vạt đất đồi no nước đã đổ sập gây ra lũ bùn chôn vùi nhiều nhà cửa ở ngoại ô thủ đô Freetown, cướp đi sinh mạng của hàng trăm người đang say ngủ.

Tháng 8-2017 được xem là tháng thiên tai thảm khốc nhất tại Freetown với hơn 500 người chết và 800 người mất tích. Sierra Leone có lượng mưa cao nhất châu Phi và thường xảy ra lũ lụt chết người nhưng chưa bao giờ xảy ra thiên tai nghiêm trọng như lần này.

Theo đánh giá của Viện Khoa học địa chất Sierra Leone, phá rừng và tình hình xây dựng nhà cửa hỗn loạn đã thúc đẩy thiên tai bùng phát. Cho dù chính quyền đã cảnh báo song người dân Freetown vẫn cất nhà bên sườn đồi.

Một cư dân tên Jefferson ngậm ngùi nói: "Theo cách nào đó, người dân chúng tôi cũng có phần trách nhiệm. Chúng tôi biết không được xây nhà ở nơi này".

TTO - Chính quyền Đài Loan đang khẩn trương sơ tán dân tại các khu vực miền núi khi bão Maria đổ vào với mưa to, gió lớn. Nhiều văn phòng, trường học phải đóng cửa trong khi hàng trăm chuyến bay bị hủy.