TS BÙI NGỌC HIỀN (Học viện Cán bộ TP.HCM):

Luật hóa để thoát cảnh luẩn quẩn thiếu - xin - cho - thiếu

Thực tế TP.HCM luôn bức bách, chật hẹp trong không gian pháp lý, chính sách để quản lý và tổ chức phát triển. Nhìn lại quá trình TP đã ba lần xin thí điểm mô hình chính quyền đô thị, cơ chế đặc thù cho thấy việc gỡ vướng thiếu sự bền vững, luẩn quẩn trong vòng "thiếu - xin - cho - thiếu". Cơ chế càng xin càng thiếu.

Trước yêu cầu giải quyết thực tiễn và kinh nghiệm của TP.HCM, qua quá trình triển khai các cơ chế chính sách chính quyền đô thị, đặc thù rất cần thiết và đã đến lúc TP cần xây dựng về Luật đô thị Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo đó, phải có nguyên tắc, cơ chế huy động và sử dụng nguồn lực phát triển; đảm bảo tính tự chủ trong quản lý, phát triển đô thị của TP. Nội dung này cần xác lập rõ phạm vi, lĩnh vực, cơ chế, nguyên tắc... để chính quyền cùng với cư dân TP chủ động, sáng tạo và chịu trách nhiệm về quản lý, tổ chức phát triển đô thị.

Mặt khác xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền TP. Đó là thẩm quyền của chính quyền TP trong chủ động xây dựng hoặc phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc đề xuất ban hành các cơ chế, chính sách mới; thực hiện các mô hình, phương thức quản lý mới để cụ thể hóa tinh thần năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của chính quyền TP cũng như khai thác, tận dụng các cơ hội phát triển.

Tôi quan tâm và mong đợi nhất cơ chế huy động các nguồn lực phát triển đô thị và cơ chế cho phép TP xây dựng cơ chế, chính sách mới để tận dụng các cơ hội phát triển, hạn chế được vòng luẩn quẩn thiếu - xin - cho - thiếu các cơ chế, chính sách quản lý, phát triển đô thị.

TS VÕ TRÍ HẢO (trọng tài viên VIAC, cố vấn cao cấp IICL):

Cơ chế lập quy "xóa nợ" ban hành văn bản

Hiện nay có những cơ chế, chính sách đã được cho TP.HCM thí điểm hoặc đã có luật, nghị định nhưng còn nợ thông tư nên địa phương phải chờ. Điều này đòi hỏi TP.HCM phải được ủy quyền lập quy đồng bộ trên cả ba phương diện: thẩm quyền, chủ thể quyết định, giải quyết vấn đề; tiêu chí, tiêu chuẩn, điều kiện và quy trình xét duyệt.

Mặt khác có những cơ chế, chính sách hiện nay TP.HCM muốn được ủy quyền để được giải quyết vấn đề theo cách hiểu của TP.HCM. Tuy nhiên, để các bộ ngành chịu giao hết quyền tự quyết cho TP sẽ khó. Vì vậy cần giải pháp "dung hòa" là "lập quy thi đua". Thay vì mòn mỏi chờ hướng dẫn, một số quốc gia cho phép chính quyền địa phương "lấp khoảng trống" bằng việc chủ động ban hành ngay lập tức các văn bản hướng dẫn cho chính mình. Khi được "trả nợ văn bản", các nội dung mà trung ương đã có quy định tương ứng, quy định của địa phương sẽ hết hiệu lực.

Riêng nhóm cơ chế thuộc quyền Thủ tướng và trước khi Thủ tướng ban hành quyết định sẽ có cơ chế lấy ý kiến liên bộ, liên ngành hoặc thuộc thẩm quyền của trung ương, có thể áp dụng giải pháp cho cơ chế thủ tục hành chính song hành. Cơ chế như trên sẽ tạo ra mô hình thí điểm cùng với các mô hình thực hiện ở các địa phương khác, sau đó sẽ chọn ra mô hình hay nhất để nhân rộng.

TP.HCM hội tụ đủ điều kiện nhưng cần luật

TS Trương Minh Huy Vũ - viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM - chia sẻ những câu hỏi mà Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đặt ra ngày 17-8 tại TP.HCM chính là những mệnh đề lớn bao quát lên phương thức quản trị của TP trong điều kiện và yêu cầu mới; giải pháp để khơi thông các nguồn lực nhà nước, nhân dân để từ đó vận hành nền kinh tế một cách bài bản, phát triển nhanh mà bền vững, ổn định. Trong phân tích, chỉ đạo của người đứng đầu Đảng, Nhà nước đã "đồng quy" về một "bổ đề cơ bản", đó chính là cơ chế với tính hai mặt của nó.

Theo ông Vũ, thực tiễn đang đòi hỏi tốc độ thể chế hóa và điều chỉnh thể chế cần linh hoạt và nhanh hơn nữa, đặc biệt là trong các nội dung thí điểm, chấp nhận sai số, dựa trên thực tế để điều chỉnh.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước có nói đến 15 triệu tỉ đồng tiền gửi và đề nghị TP giải phóng nguồn vốn phục vụ phát triển kinh tế. Cần nhìn nhận việc huy động nguồn lực xã hội theo tinh thần khơi thông những nguồn nhân lực, tài lực đang bị kìm hãm. Có thể thấy ở đây bao gồm cả nguồn lực đầu tư công (cần thúc nhanh việc sửa một luật xử lý nhiều luật mà Chính phủ đang làm rất tốt hiện nay, giải tỏa tâm lý e dè, sợ sệt) và thúc đẩy, thí điểm các mô hình hợp tác công - tư, công - công, nhất là trong các dự án nhà ở xã hội, giáo dục, y tế, thiết chế văn hóa. Cùng với đó là giải quyết tồn đọng của TP qua nhiều nhiệm kỳ liên quan đến ba "chủ thể" Thủ Thiêm, Ngân hàng SCB và chống ngập.

Khi "mạng" cơ chế được mở một cách mạnh mẽ, nó là "băng thông" rộng để chuyển tải, kết nối và cũng là động lực thúc đẩy hệ thống giao thông hạ tầng của TP - liên vùng. TP.HCM đang hội đủ các thành tố để chuyển mình cũng như nhu cầu phát triển.

Gần nửa thế kỷ đất nước thống nhất, những bước đi dò dẫm, mở đường từ TP đã trở thành các cơ chế, chính sách áp dụng cho cả nước. Hiện giờ TP.HCM tiếp mạch thí điểm với mô hình TP trong TP, hướng tới khu phố bờ Đông - Tây kết nối và hàng loạt định chế - thiết chế trung tâm tài chính, trung tâm hành chính công với ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh… Cái lõi vẫn là hướng tới đề án Luật Đô thị đặc biệt cho TP.HCM để tiến kịp, tiến nhanh với tư cách là một "thành phố toàn cầu".

Theo ông Vũ, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước đã đề nghị Chính phủ, Quốc hội, các ban, bộ, ngành liên quan sớm nghiên cứu, xem xét và làm việc trực tiếp với TP để giải quyết cụ thể những đề xuất, kiến nghị với tinh thần tạo điều kiện tốt nhất có thể để TP.HCM phát triển mạnh mẽ hơn nữa, bền vững hơn nữa. Đây không chỉ là mệnh lệnh mà hơn thế nữa là sự gửi gắm, ưu tiên hàng đầu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước.

Có cơ chế đặc thù nhưng bộ, ngành vẫn đối chiếu với luật hiện hành

Theo ông Vũ, TP.HCM đã trải qua một năm thực hiện nghị quyết 98, bước đầu đem lại một số kết quả tích cực. Tuy nghị quyết này phân cấp cho TP.HCM quyết định nhiều nội dung, chủ trương nhưng quá trình triển khai vẫn phải tuân thủ quy trình, quy định theo phân cấp từ các bộ ngành trung ương cũng như các quy định của luật, nghị định chung. Do đó việc triển khai từng vụ việc vẫn chưa thể rút ngắn quy trình thủ tục, chưa minh định rõ ràng về quyền hạn, trách nhiệm của các cấp.

Trong buổi làm việc với Thủ tướng Phạm Minh Chính cách đây chưa lâu, Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Văn Nên đã thẳng thắn nêu nghị quyết phân cấp ủy quyền cho TP.HCM với tinh thần "phân cấp tối đa" nhưng thực tế triển khai, một số cơ quan, bộ ngành vẫn cứ luẩn quẩn đi đối chiếu với pháp luật hiện hành để đảm bảo tính an toàn. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiều nhóm việc kéo dài.