Tĩnh tâm âm nhạc mùa Giáng sinh

Các năm trước, ICO trình diễn tại nhà nguyện dòng Thánh Phaolô thật yên ổn, năm nay dự định biểu diễn tại “tổng hành dinh” nhạc hard rock như một cuộc phối ngẫu giữa “trần thế” với “Xmas Carols” (các ca khúc mừng Giáng sinh) lại gặp sự cố!

Chọn lựa tự hủy buổi diễn của ICO cho thấy tinh thần trách nhiệm của những người lãnh đạo ca đoàn, mà từ khi thành lập năm 1996 dưới thời tùy viên văn hóa tòa đại sứ Anh Graham Sutcliffe, đã trở thành một định chế văn hóa đa nguồn ở vùng đất này, nay tới thời của ông Gareth John. ICO đau lòng và can đảm nhận trách nhiệm với cộng đồng: “Buổi hòa nhạc này được thực hiện hoàn toàn tự nguyện và phi lợi nhuận bởi ICO để gây quỹ cho Saigonchildren. Vì vậy việc hủy buổi hòa nhạc đồng nghĩa với việc Saigonchildren sẽ mất đi một nguồn quỹ, và các thành viên của ICO cũng đã phí hàng tháng trời tập luyện và chuẩn bị. Tuy nhiên, chúng tôi đều đồng ý rằng không thể để các bạn, những người đang chuẩn bị đến và ủng hộ chúng tôi, rơi vào nguy cơ lây nhiễm khi tụ tập đông người”.

Ở một đại đô thị như TP.HCM, nơi đang muốn xây một nhà hát opera tầm cỡ quốc tế, cũng nên quan tâm tới những tập hợp văn nghệ của dân “tứ xứ” như ICO - một tập hợp mà bất cứ thành phố nào trên thế giới có những cộng đồng dân nước ngoài nhập cư đều có. Qua âm nhạc, từ người “tứ xứ”, họ thành tứ hải giai huynh đệ. Nếu biết rằng trước đây cả mấy tháng, các hội kiều dân các nước đã í ới mời nhau tham gia ca đoàn, rủ nhau năm nay đi tập tại “thính đường” (auditorium) của nhạc hard rock, mới cảm được nỗi buồn tiếc sâu đậm khi phải bỏ cuộc vì Covid vào phút chót này.

Đúng thế, đây không phải là một buổi vận động tranh cử hay khiếu nại bầu cử để nhất định tụ tập cho bằng được, mà là một buổi tĩnh tâm bằng âm nhạc. Mùa Vọng lễ Giáng sinh luôn là mùa để, không nhất thiết phải là người “có đạo” hay không, nhìn lại một năm đã qua, một quãng đời đã qua, như một dịp tự nhìn lại quá khứ, lắng đọng, càng lắng đọng sẽ càng cảm thấy nhẹ nhàng... Trong khung cảnh đó, âm nhạc, đặc biệt là nhạc đồng ca Giáng sinh, có thể là chất dung môi giúp nâng tâm hồn lên.

Tôi còn nhớ Noel quãng năm 1971-1972 gì đó, lần đầu tiên được nghe một ICO biểu diễn tại một nhà thờ ở quận 1, ngất ngây trước âm thanh hùng dũng của trống timpani và tiếng thánh thót của cái triangle hòa hợp với cả dàn nhạc và dàn hợp xướng trong đoạn cao trào “King of kings, Lord of lords...”...

Nhạc Giáng sinh hằng năm nhắc đại chúng dân gian một mùa sum họp. Ta “ăn tết” như thế nào, sum họp vui vầy thế nào thì Tây “ăn Noel” như thế, như ý nghĩa của Season’s greetings. Trong ý nghĩa đó, nhạc Xmas trần thế, những bản như Santa Claus Is Coming to Town, Sleigh Ride... hội hè đình đám đó không ai hưởng một mình.

Nhạc Xmas còn là tình ái với những ca khúc kiểu Last Christmas, White Christmas, Blue Christmas... Nghe Blue Christmas với giọng Elvis Presley than thở: không có em, chỉ có sầu buồn mà thôi, trang trí cây thông cũng chẳng thấy ra gì vì không có em, chỉ có thể xót xa hát theo: “I'll have a blue Christmas without you. I'll be so blue just thinkin' about you. Decorations of red on a green Christmas tree. Won't be the same if you're not here with me”.

Với những ai sầu buồn hay vô vọng, Sam Smith vẫn muốn họ hãy cùng hưởng một chút lễ này đi, với Have Yourself A Merry Little Christmas (bài hát xếp thứ 76 trong bảng xếp hạng những ca khúc hàng đầu trong nền điện ảnh Mỹ, từng được Judy Garland hát trong bộ phim nhạc kịch năm 1944 Meet Me in St. Louis và sau đó cả Frank Sinatra cũng hát bài này). Nhưng không thể không nhớ về bản gốc lừng lẫy của Hugh Martin với những ca từ dự cảm buồn bã “Hãy dọn cho mình một Giáng sinh vui vẻ nhỏ nhoi đi, đây có thể là lần cuối” ("Have Yourself A Merry Little Christmas. It may be your last” - mà sau đó Martin đã phải bỏ đi để bài hát không gợi cảm giác u sầu). Nhưng dường như chính những ca từ gốc ấy mới khiến ca khúc này phù hợp lạ lùng với mùa Giáng sinh năm 2020: “Năm tới chúng ta thảy có thể đang sống trong quá khứ” (Next year we may all be living in the past).

Bên cạnh các ca khúc viết về mùa Giáng sinh đời thường, vẫn ngự trị những tác phẩm hợp xướng cổ kính như Messiah của George F. Hande mà tôi được nghe “sống” hồi thập niên 1970, hay trích đoạn Hallelujah với ca đoàn gọn nhẹ của Cơ Đốc Phục Lâm... vào khoảng giữa thập niên 1980, hoặc của ca đoàn và dàn nhạc Crystal Cathedral khi còn là nhà thờ Tin Lành thời mục sư Robert A. Schuller trong cái lạnh lẽo một đêm Noel năm nào ở Garden Grove...

Judy Garland từng hát Have yourself a merry little Christmas -trong phim Meet me in St Louis (1944) . Ảnh: youtube.com

Nhạc nói chung và nhạc Xmas của ca đoàn Crystal Cathedral nổi tiếng toàn cầu nhờ đôi tay và danh tiếng “nhạc sĩ piano đầu tiên được gắn sao trên Đại lộ danh vọng” Roger Williams, người đã soạn Autumn Leaves (bài hát gốc của Joseph Kosma, lời của Jacques Prévert) thành nhạc khúc piano đứng vị trí đầu bảng US Billboard charts năm 1955. Thời hoàng kim của Crystal Cathedral, vào thập niên trước, vẫn còn phát thanh live chương trình Xmas carols trên Internet cho toàn thế giới... Còn đâu đó giọng nói của Roger Williams, với cách nói chia sẻ đầy tình người và những tự sự giản dị ấm áp của ông với cử tọa. Cách trình bày những nhạc khúc vốn dĩ đậm chất nhà thờ (Anh giáo) của Roger Williams rất dân thường, cũng một Amazing Grace đó, đoạn mở đầu buồn bã đến “lết bánh” không nổi, sau lại hứng khởi “đầy ân sủng” qua phối khí của ông.

Trước một năm 2021 sắp tới, biết đâu sẽ là năm “trong quá khứ” như Have Yourself A Merry Little Christmas đã nhắc, tôi lôi mấy hộp Messiah tha về từ năm nào ra lau bụi và nghe lại. Lững thững nhìn lại một năm của cuộc đời...■