Phóng to

Đường 51, P.14, Q.Gò Vấp, TP.HCM bị ngập nặng sau cơn mưa ngày 9-6-2010 - hậu quả của việc làm cống thoát nước không đồng bộ - Ảnh: Quang Khải

Phóng to

Ông Nguyễn Phước Thảo - Ảnh: Quang Khải

Ông Nguyễn Phước Thảo, giám đốc Trung tâm điều hành chương trình chống ngập nước TP (viết tắt là trung tâm), cho rằng trong mười năm qua, TP đã triển khai hàng loạt dự án thoát nước. Đến nay đã đưa vào sử dụng 180km cống mới, xây dựng 180 đê bao... giúp giảm 149/258 điểm ngập trên toàn TP.

Tuy nhiên nhìn toàn thể, công tác chống ngập tại TP còn nhiều hạn chế lớn. Thứ nhất, các dự án cống thoát nước chỉ mới chiếm 1/4 so với quy hoạch. Thứ hai, dự án xây dựng đê bao chống triều cường mới ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Thứ ba, những vi phạm về công tác thoát nước như nâng đường chống ngập ở các khu dân cư hiện hữu và khu dân cư mới. Thứ tư, vấn đề nạo vét các kênh rạch - tuyến thoát nước cấp 1 chậm được tiến hành.

Trong bối cảnh đó, những trận mưa lớn trên 85mm ngày càng trở nên phổ biến, triều cường năm sau cao hơn năm trước (hiện 1,56m)... có thể làm hệ thống thoát nước bị quá tải.

* Thưa ông, liệu sau khi các dự án thoát nước lớn thi công xong thì TP.HCM không còn ngập nước?

- UBND TP giao trung tâm từ nay đến năm 2012 phải xóa được 96 điểm ngập hiện tại và khống chế điểm phát sinh ngập mới. Riêng trong năm 2010 trung tâm quyết tâm xóa 35 điểm ngập, giảm 40 điểm khác.

Riêng tiến độ các dự án đại lộ Đông - Tây, vệ sinh môi trường TP, cải tạo môi trường nước TP thì còn phụ thuộc rất nhiều các yếu tố nên chưa thể nói được. Tuy nhiên nhiều nơi trên thế giới người ta không còn tuyệt đối hóa vai trò của công trình nữa mà nâng cao vai trò giải pháp phi công trình. Trên cơ sở đó, việc chống ngập phải tích hợp ba giải pháp: bảo vệ - thích nghi - nhượng bộ. Chắc chắn ba giải pháp này đi song song mới giải quyết được vấn đề ngập một cách bền vững.

Đối với các dự án lớn đang triển khai được thiết kế trong điều kiện diễn biến khí hậu chưa phức tạp. Thiết kế cống chính có khả năng thoát nước đối với những cơn mưa có vũ lượng khoảng 85mm với tần suất tràn cống hai hoặc ba năm xuất hiện một lần. Nhưng hiện nay những cơn mưa trên 100mm xảy ra thường xuyên hơn thì đương nhiên năng lực cống không thể đáp ứng nổi. Vì vậy để giải quyết triệt để ngập trong điều kiện của biến đổi khí hậu chúng ta phải nhượng bộ. Nhượng bộ ở đây có nghĩa xây dựng hồ điều tiết để làm giảm gia tăng của hệ số chảy tràn khi có mưa lớn.

* Việc xây dựng hồ điều tiết đã được nhiều nhà khoa học đồng tình, ủng hộ qua nhiều hội thảo về chống ngập, nhưng với tình trạng đất chật người đông như ở TP.HCM hiện nay làm hồ điều tiết có khả thi hay không, thưa ông?

- Có nhiều giải pháp để chúng ta làm các hồ điều tiết. Nếu không có đất làm hồ điều tiết nổi thì chúng ta làm hồ điều tiết ngầm. Ở TP Barcelona (Tây Ban Nha) người ta làm hồ điều tiết cách mặt đất 15m chỉ có khả năng chứa 150.000m3 nhưng họ xây thành nhiều hồ tương ứng cho một cụm lưu vực. Ở Thái Lan, Indonesia có điều kiện giống như ta nhưng người ta đã làm được một số hồ điều tiết ngầm.

Hồ điều tiết có nhiều công dụng khác không chỉ riêng chống ngập như bổ cập cho nước ngầm, một phần chống lún. Về vấn đề này, trung tâm đang xây dựng đề án để tham mưu cho UBND TP điều chỉnh quy hoạch một số khu vực dành đất lại để làm hồ điều tiết (dự kiến tháng 8-2010 sẽ trình UBND TP), đặc biệt là những khu dân cư tập trung hoặc những dự án mới.

Ví dụ thông thường mỗi dự án có 44% diện tích đất dành cho xây dựng, trong 56% diện tích đất dành cho công cộng bắt buộc chừa lại một diện tích đất tương ứng làm hồ điều tiết. Phần đất dành lại cho hồ điều tiết bao nhiêu thì trung tâm đang tính toán. Trước khi dự án được thẩm định phải có ý kiến của trung tâm hướng dẫn về cách tính, giải pháp kỹ thuật về mặt kết nối hồ điều tiết với hệ thống cống thoát nước, chứ không phải nói làm hồ điều tiết là đào một cái hồ trồng cây xung quanh là xong.

Chúng tôi còn mạnh dạn nghiên cứu việc xây dựng hầm ngầm ở một số nơi công cộng, ví dụ như làm hồ điều tiết ngầm dưới sân vận động Thống Nhất. Vấn đề quan ngại nhất khi làm các hồ điều tiết dạng này là kết cấu công trình, nhưng với điều kiện hiện nay việc làm này không quá khó.

Ngoài ra, trung tâm còn kiến nghị mở rộng một số tuyến rạch coi đây là một dạng hồ điều tiết. Cụ thể đang nghiên cứu lại dự án mở rộng rạch Cầu Sơn, Cầu Bông. Trong nội thị, giải pháp đó là nạo vét kênh rạch, khơi thông dòng chảy, thay thế vỉa hè bêtông thành mảng xanh...