Phóng to

Do luồng Định An bị bồi lấp nên tàu trọng tải lớn trên 5.000 tấn ít cập cảng. Trong ảnh: bốc dỡ hàng hóa từ sà lan tại cảng Trà Nóc, Cần Thơ - Ảnh: Chí Quốc

Trong năm 2013, theo Cảng vụ Hàng hải Cần Thơ, Bộ Giao thông vận tải đã ghi vốn 25 tỉ đồng để nạo vét cửa biển Định An (thường gọi là luồng Định An). Dự kiến trong tháng 5-2013 dự án nạo vét sẽ lại được khởi động. Tuy nhiên, nhiều nguy cơ số tiền này tiếp tục bị lãng phí.

Nạo vét xong, bồi lắng trở lại

Theo thông tin từ Cảng vụ Hàng hải Cần Thơ, trong giai đoạn 2009-2012, mỗi năm luồng Định An ngốn chi phí nạo vét 18-30 tỉ đồng nhưng luồng vẫn cạn. Nguyên nhân là do sử dụng phương tiện nạo vét cũ kỹ với tàu có trọng tải nhỏ (5.000 tấn), công suất thấp (1.000m³/giờ), chịu sóng gió kém. Cách nạo vét là tàu hút bùn vào “bụng” rồi chạy ra biển đổ, trong hai tháng chỉ nạo vét được chừng 200.000m³.

Nhiều chuyên gia cho rằng dù được nạo vét nhiều lần nhưng luồng Định An bị tắc là do nạo vét chưa triệt để, làm cầm chừng. Trong thời gian từ năm 1975-2008, các cơ quan chức năng đã nạo vét 13 lần nhưng với kinh phí quá thấp, cao nhất 14 tỉ đồng (năm 2004) và thấp nhất chỉ có 2 tỉ đồng, nên luồng Định An vẫn chưa “vượt cạn”.

Ông Lê Minh Kháng, giám đốc Cảng vụ Hàng hải Cần Thơ, cho biết quy mô nạo vét những năm qua chủ yếu trên phạm vi rộng khoảng 100m, độ sâu thì lồi lõm (có nơi - 3,5m, có nơi -3,7m). Trong khi để duy trì độ sâu được lâu cần nạo vét trên phạm vi rộng 400m và sâu từ -7m đến -8m. Ngoài ra, phải có phương tiện giải quyết việc bồi lắng ngay sau đó. Cách làm này đòi hỏi kinh phí lớn, mỗi lần cần đến vài trăm tỉ đồng.

TS Võ Hùng Dũng - giám đốc Phòng Thương mại và công nghiệp VN (VCCI) chi nhánh TP Cần Thơ - cho rằng phương án và cả công nghệ nạo vét không phù hợp, lãng phí tiền bạc nhưng không mang lại hiệu quả.

Làm chưa căn cơ

GS.TS Nguyễn Ngọc Trân - ủy viên Hội đồng Chính sách khoa học và công nghệ quốc gia, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát triển ĐBSCL - cho biết việc tàu biển lưu thông qua cửa Định An ngày càng thêm trở ngại, trong khi việc nạo vét luồng chưa làm đúng bài bản, tới nơi tới chốn. Phương tiện thi công thì hạn chế, đặc biệt quá trình bồi lắng nhanh có nguyên nhân do bùn cát chưa được đưa ra khỏi vị trí nạo vét.

“Việc thực hiện nạo vét và đưa bùn cát đi đổ ở đâu... là vấn đề vô cùng quan trọng nhưng chưa được quan tâm giám sát. Có thể chưa mang chúng rời khu vực triệt để nên sau đó nhanh chóng gây bồi lắng trở lại. Kinh phí đã hạn hẹp mà lại điều tàu hút từ Hải Phòng vào mỗi lần rất tốn kém. Những điều này lý giải tại sao nạo vét không hiệu quả” - ông Trân nói.

Ông Trân cũng cho rằng việc nạo vét luồng Định An là cần làm nhưng phải được tổ chức khoa học, thực hiện định kỳ, đúng chuẩn và biết cách làm thì vừa tiết kiệm, vừa hiệu quả. Do kinh phí hạn hẹp nên kêu gọi liên doanh hoặc kêu gọi đầu tư để thực hiện. Trước hết cần đầu tư tàu hút bùn chuyên dụng để vừa nạo vét luồng Định An vừa nạo vét các luồng lạch khác ở ĐBSCL.

Trong quá trình thi công cần tận thu nguồn cát để san lấp mặt bằng, phục vụ các công trình xây dựng đem lại nguồn lợi rất lớn, hay xuất bán để trang trải kinh phí nạo vét. Ông Lê Minh Kháng cho biết thời gian qua có một số doanh nghiệp đã đề xuất tiến hành nạo vét với hình thức trên, họ chỉ yêu cầu được tận thu cát để san lấp mặt bằng hoặc xuất khẩu. Cảng vụ cũng ủng hộ phương án này.

Theo ông Nguyễn Minh Nhị - nguyên chủ tịch UBND tỉnh An Giang, nạo vét luồng Định An là điều rất cấp bách để giúp ĐBSCL phát triển. Càng để lâu thì nhiều cảng lớn, mỗi cảng đầu tư hàng trăm tỉ đồng tại ĐBSCL bị bỏ hoang kéo dài, rất lãng phí. Tuy nhiên, việc nạo vét cần phải tính toán hợp lý đầy đủ các yếu tố kinh tế - kỹ thuật để tránh sai lầm đáng tiếc.