Các học giả tham dự hội thảo quốc tế ngày 4-12 tại Hà Nội - Ảnh: Q.Trung

Hội thảo quốc tế “Xây dựng lòng tin ở châu Á” đã diễn ra sáng qua ở Hà Nội. Hội thảo do Viện Nghiên cứu Đông Bắc Á, thuộc Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam tổ chức, quy tụ nhiều chuyên gia, học giả quốc tế.

“Đường lưỡi bò” gây mất lòng tin

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, chủ tịch Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam - đơn vị đồng tổ chức hội thảo, cho biết môi trường an ninh ở châu Á vẫn ẩn chứa nhiều rủi ro.

Nó thể hiện ở xu hướng chạy đua vũ trang gia tăng, tranh chấp lãnh thổ và chủ quyền biển đảo diễn ra gay gắt, đặc biệt là chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa đơn phương và thái độ chính trị cường quyền nước lớn có xu hướng trỗi dậy, bất chấp luật pháp quốc tế, bất chấp phương hại đến hòa bình, an ninh và môi trường sống của nhân loại.

Sự chia rẽ lợi ích và thiếu vắng lòng tin chiến lược giữa các quốc gia khiến châu Á vẫn chưa có được các thỏa thuận, cơ chế hoặc cấu trúc an ninh tập thể hữu hiệu để đối phó với các thách thức đang nổi lên.

Tại hội thảo, một số học giả trong và ngoài nước thẳng thắn cho biết những hành động đơn phương của Trung Quốc ở khu vực Biển Đông chính là tác nhân cản trở xây dựng lòng tin giữa các bên, và chừng nào Trung Quốc còn giữ bản đồ “đường lưỡi bò” phi lý trên Biển Đông thì các quốc gia còn không tin Trung Quốc.

Trao đổi bên lề với Tuổi Trẻ, TS William Choong từ Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (Singapore) khẳng định yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc là mơ hồ và phi lý. Ông nói có ba điểm chính để gây áp lực lên “đường lưỡi bò” của Trung Quốc.

Đầu tiên các nước ASEAN phải tiếp tục tuyên bố là “đường lưỡi bò” và các hoạt động xây dựng của Trung Quốc ở Biển Đông gây phương hại đến hòa bình và ổn định trong khu vực.

Hai là có thể chọn cách kiện Trung Quốc ra Tòa trọng tài quốc tế liên quan đến tranh chấp chủ quyền biển đảo vì kiện ra tòa là một hành động rất văn minh và phù hợp.

Cuối cùng, các nước cần tăng cường các hoạt động bảo vệ tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông.

Các giải pháp xây dựng lòng tin

Nữ GS Mie Oba, từ ĐH Khoa học tự nhiên Tokyo, cho biết điều quan trọng nhất đối với nền hòa bình, ổn định của Đông Á từ trước đến nay, và đặc biệt điều làm biến đổi lớn đến môi trường quốc tế ở Đông Á chính là sự đối kháng của các nước xung quanh vấn đề chủ quyền biển đảo ở khu vực Biển Đông, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc.

Do đó, theo GS Mie Oba, điều ASEAN và các tổ chức mà ASEAN đóng vai trò trung tâm cần làm là tích cực đối thoại về vấn đề Biển Đông và hoạch định các quy phạm, nguyên tắc cơ bản ở khu vực biển đảo này như đã quy định trong Tuyên bố ứng xử giữa các bên ở Biển Đông mà Trung Quốc ký với ASEAN vào năm 2002.

Trong bài tham luận của mình, GS Đỗ Tiến Sâm từ Viện Nghiên cứu Trung Quốc, thuộc Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, và TS Nguyễn Thanh Minh từ Bộ tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam đề ra tám biện pháp xây dựng lòng tin giữa các quốc gia trong khu vực Biển Đông.

Các biện pháp này bao gồm: hợp tác tuần tra chung; giảm bớt các hoạt động quân sự đơn phương; tăng cường khả năng hợp tác cùng phát triển trên một số lĩnh vực ít nhạy cảm; thực hiện nghiêm túc quy định của luật pháp quốc tế, luật biển quốc tế; thành lập các trung tâm chia sẻ thông tin; thành lập trung tâm kiểm soát an ninh hàng hải khu vực; thành lập cơ chế kiểm soát và phòng ngừa xung đột giữa ASEAN và Trung Quốc; cuối cùng là các bên có liên quan cần ký kết một văn bản cam kết không quân sự hóa Biển Đông.