Cuối năm 2023, chợ Bến Thành (quận 1, TP.HCM) từng sôi động với nhiều phiên livestream bán hàng của tiểu thương. Đây cũng là lần đầu tiên một chợ truyền thống thí điểm việc kinh doanh và quảng bá chính thức trên nền tảng TikTok ở Việt Nam. 

Lúc bấy giờ, tiểu thương chợ Bến Thành hào hứng học bán hàng online, thậm chí còn mời TikToker livestream bán hàng cho du khách, nhưng chỉ sau một thời gian ai cũng... nản vì đơn hàng lèo tèo.

Livestream bán hàng nhưng chẳng được mấy đơn

"Không còn mặn mà" với livestream bán hàng online có lẽ là tâm trạng chung của nhiều tiểu thương tại chợ Bến Thành. Bà Nguyễn Thị Trang, tiểu thương gian hàng bánh kẹo, bảo rằng dù có hầu hết tài khoản mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok... nhưng chỉ sau vài ba lần livestream, đăng bài bán hàng là ngưng. 

"Tôi bán trực tiếp quen nguồn khách rồi, giờ bán online toàn người lạ, chưa quen biết nhau nên khách ngại mua. Chưa kể mỗi lần giao hàng tốn phí cao nên người mua không chịu, nếu người bán chịu phí giao hàng thì khó lời", bà Trang lý giải.

Từng được các TikToker nhiều lần "cầm tay chỉ việc" về livestream bán hàng thời trang nhưng sau thời gian ngắn áp dụng, bà Bùi Thị Lụa, tiểu thương chợ, cũng nản lòng. Theo bà Lụa, các TikToker có sức ảnh hưởng trên mạng nên khi livestream dễ bán được sản phẩm, còn tiểu thương livestream gần như không bán được vì tài khoản ít người theo dõi, chưa kể phải đóng các loại phí.

Là người trẻ và sở hữu nhiều kênh bán hàng online như fanpage trên Facebook, kênh YouTube, website..., nhưng ông Lý Đại Lâm, quản lý sạp cà ri trong chợ Bến Thành, nói hiệu quả kinh doanh online khá khiêm tốn. 

"Đặc thù ở mỗi chợ, mỗi ngành hàng, mặt hàng là khác nhau nên theo tôi cần xem xét có nên tham gia tăng bán kênh online không, hoặc bán online như thế nào cho phù hợp. Chưa kể hoạt động kinh doanh đang khá khó khăn nhưng chi phí bán hàng online lại khá nhiều", ông Lâm nhận định.

Đại diện ban quản lý chợ Bến Thành cho biết sau các lần tập huấn livestream bán hàng trên TikTok cho hơn 1.100 tiểu thương, từ đầu năm đến nay chợ chưa phối hợp tập huấn thêm lần nào. Việc này cũng một phần đến từ vấn đề nhiều tiểu thương không còn hào hứng.

"Khoảng 60 - 70% người bán tại chợ đã lớn tuổi nên không rành về công nghệ, chậm tiếp cận mô hình bán hàng online. 

Chưa kể đặc thù là chợ du lịch nên khách chủ yếu chọn mua trực tiếp, trường hợp tiểu thương đầu tư thêm kênh online phải thuê thêm người với nhiều chi phí nên họ không mặn mà, hoặc rơi rụng dần sau khi tham gia tập huấn", đại diện ban quản lý chợ Bến Thành nói.

Hàng Việt thua ngay trên sân nhà?

Không chỉ tiểu thương, nhiều cơ sở lớn, doanh nghiệp cũng đuối với bài toán livestream bán hàng. Bà Nguyễn Thị Đào, chủ cơ sở thường xuyên livestream bán hạt điều trên Facebook, TikTok... ở Bình Phước, cho biết bán hàng đặc sản thường dễ hơn nhưng cũng khá đuối vì có quá nhiều nơi livestream bán hàng tương đồng, thậm chí có nơi bán với giá chỉ phân nửa.

"Muốn cạnh tranh bắt buộc phải chi tiền cho các nền tảng online để tăng tương tác, tiếp cận được với nhiều người, mỗi tháng có thể phải mất cả chục triệu đồng chỉ cho khoản này. Chi phí nhiều nên hoạt động kinh doanh này phải tính toán kỹ", bà Đào thận trọng.

Là doanh nghiệp chấp nhận tăng đầu tư cho kênh bán hàng trên nền tảng mạng xã hội nhiều năm qua, ông Vũ Ngọc Minh, chủ một đơn vị sản xuất đồ gia dụng tại TP.HCM, cho rằng không thể phủ nhận những điểm tích cực từ kênh online mang lại như giúp tăng lượng khách hàng, tăng độ nhận diện xuyên biên giới, giảm chi phí thuê mặt bằng...

Nhưng theo ông Minh, cái khó hiện nay là gần như mặt hàng gia dụng nào Việt Nam cũng đụng Trung Quốc, trong khi hàng Trung Quốc lại có giá bán thấp hơn 10 - 20%, thậm chí 30%.

"Trung Quốc có hệ thống logistics quá mạnh, có nền tảng TikTok mở đường cho khâu thương mại với những chính sách tạo điều kiện để hàng Trung Quốc dễ dàng thâm nhập vào Việt Nam", ông Minh nhận định.

Bán hàng online là chặng đường dài

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Đoàn Thị Thu Hà, đại diện ban quản lý chợ Thủ Đức, xác nhận từng lên kế hoạch mời TikToker về chợ để livestream bán hàng giúp, hỗ trợ đào tạo nhưng nhiều người bán không mặn mà nên không triển khai. Tuy vậy, bà Hà cho rằng việc đưa kiến thức kinh doanh online đến tiểu thương là chặng đường dài. 

"Livestream bán hàng giúp hoặc đào tạo trong ngắn hạn sẽ không đạt nhiều hiệu quả cao do nhiều tiểu thương có tuổi không quen với công nghệ thông tin, thậm chí bán kiểu này đôi khi họ còn sợ bị mất tiền", bà Hà nói.

Còn ông Nguyễn Ngọc Luận, giám đốc Công ty TNHH Liên kết Thương mại Toàn Cầu (TP.HCM), cho rằng hàng Trung Quốc tung hoành khắp thế giới, trong đó có Việt Nam, không phải ngẫu nhiên.

Để dễ bán hàng online, theo ông Luận, cần đảm bảo hai yếu tố chính là giá thành sản xuất phải thấp, cạnh tranh và kênh xúc tiến, bán hàng qua các nước phải ổn. Và gần như hàng Trung Quốc có cả hai điều này. 

Đơn cử như một nhà máy nước tại Trung Quốc có công suất rất lớn, hàng xuất đi nhiều nước nhưng khâu sản xuất chỉ cần 5 - 6 người vận hành.

Trong khi đó, ông Trần Mạnh Quốc, chủ một doanh nghiệp bán đồ gia dụng tại TP.HCM, cho rằng ngoài câu chuyện về giá quá tốt thì giải pháp về bán hàng, thương mại quá hoàn hảo đã giúp Trung Quốc xuất khẩu hàng dễ dàng.

"Gần đây nhiều doanh nghiệp tại Trung Quốc liên tục mời lượng lớn TikToker, những người có tầm ảnh hưởng trên mạng của các nước qua để kết nối, đào tạo nhằm định hướng cho những cá nhân này thành "đại sứ" bán hàng Trung Quốc ở các nước, trong đó có Việt Nam", ông Quốc nói.

Người ảo AI livestream chốt cả ngàn đơn hàng cho tiểu thương chợ Bến Thành

Trong 18 tiếng livestream, người ảo Al đã giúp tiểu thương chợ Bến Thành bán hơn 900 đơn hàng, thu về hơn 150 triệu đồng.