Theo báo New York Times, truyền thông và giới phân tích chính sách Mỹ đang cố gắng lý giải ngọn nguồn quyết định đột ngột tuyên bố hoãn áp thuế đối ứng đối với các đối tác thương mại của Mỹ (trừ Trung Quốc) của Tổng thống Mỹ Donald Trump lúc trưa 9-4 giờ Washington, rạng sáng 10-4 (giờ Việt Nam).

Giới phân tích cho rằng đây là quyết định nhất thời của tổng thống Mỹ sau khi nhận thấy thị trường chứng khoán đang dần vụt khỏi tầm kiểm soát.

Sức ép từ thị trường chứng khoán

Thực chất việc ông Trump áp thuế lên các đối tác không phải chuyện bất ngờ. Ngay từ giai đoạn tranh cử ông đã đưa thuế quan làm một trong những cam kết chính sách chính. Điều khiến thị trường bất ngờ là mức thuế nặng "đến vô lý" được ông đưa ra hôm 2-4.

Chính trong nội các của ông Trump đã có nhiều luồng ý kiến trái chiều về việc đánh thuế này. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick đều cho rằng Nhà Trắng nên đánh thuế kiềm chế và tính toán hơn.

Ông Lutnick muốn ngành ô tô được miễn thuế, trong khi nhiều cố vấn của ông Trump hy vọng "giơ cao đánh khẽ" với những mặt hàng không phải thế mạnh của Mỹ như cà phê.

Ngay cả Phó tổng thống JD Vance cũng tìm cách thúc đẩy việc tiếp cận xung đột thương mại một cách bài bản hơn, theo hướng vừa cô lập Trung Quốc là "nhân tố tồi tệ nhất" vừa gửi thông điệp ông Trump rất nghiêm túc trong việc giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại.

Mức thuế được công bố nhanh chóng dẫn đến làn sóng bán tháo trên thị trường chứng khoán Mỹ. Ngày 6-4, ông Bessent cảm thấy tình hình đang xấu dần và yêu cầu được gặp riêng tổng thống.

Trong cuộc họp, bộ trưởng Tài chính Mỹ đã cố gắng thuyết phục ông Trump tập trung vào việc đàm phán các thỏa thuận riêng với từng nước, thay vì tiếp cận tất cả đối tác thương mại một cách không phân biệt.

Ngoài ra ông cũng khuyên ông chủ Nhà Trắng công khai mục tiêu cuối cùng của kế hoạch áp thuế nhằm bình ổn tâm lý thị trường.

Những đề xuất này không được ông Trump tiếp thu đầy đủ. Sáng 7-4, ông khẳng định trên mạng xã hội việc sẽ thương thảo với các quốc gia. Tuy nhiên đến ngày 8-4, ông vẫn một mực kêu gọi thị trường bình tĩnh.

"Tôi biết tôi đang làm cái quái gì" và "hãy bình tĩnh, mọi việc đâu rồi sẽ vào đó!" là hai thông điệp được ông đưa ra vào sáng 9-4.

Quyết định bản năng

Tình hình bắt đầu có chuyển biến lớn khi làn sóng bán tháo trái phiếu chính phủ Mỹ và đồng USD gia tăng. Hệ quả là giá trái phiếu kỳ hạn 10 năm lao dốc, kéo theo tỉ suất sinh lời tăng vọt.

Diễn biến này được xem là tín hiệu cực kỳ tiêu cực vì từ trước đến nay, cả trái phiếu chính phủ Mỹ và đồng USD đều là những tài sản trú ẩn an toàn ngay cả trong những giai đoạn bất ổn. Việc nhà đầu tư quay lưng với chúng cho thấy tâm lý bi quan sâu sắc về triển vọng tăng trưởng dài hạn.

Sáng 9-4, ngay sau khi phát đi hai thông điệp trên, ông Trump đã nhóm họp với các cố vấn kinh tế hàng đầu gồm ông Bessent, ông Lutnick và Giám đốc Hội đồng An ninh quốc gia Kevin Hassett. Nội dung chính xoay quanh việc lợi suất trái phiếu 10 năm tăng vọt, cho thấy hệ thống tài chính đang rung lắc.

Là một doanh nhân bất động sản lão luyện, ông Trump hiểu rõ lợi suất trái phiếu tăng sẽ buộc các ngân hàng nâng lãi suất cho vay dài hạn và siết tín dụng. Hai yếu tố này có thể giáng đòn chí mạng lên thị trường bất động sản và kéo nền kinh tế vào vòng xoáy suy thoái.

Những phân tích này nhanh chóng khiến ông Trump chùn tay trên mặt trận thuế quan. Quyết định trên bước đầu được thị trường đón nhận tích cực khi Phố Wall liên tục tăng điểm ngay sau khi thuế quan được hoãn.

Khi được hỏi về quyết định hoãn áp thuế, ông trả lời: "Chủ yếu xuất phát từ bản năng. Rất khó để lý giải cụ thể. Tôi nghĩ hơn hết mọi thứ thì nó xuất phát từ bản năng. Tôi nghĩ mọi người đang phản ứng hơi thái quá. Bạn biết đó, họ đang rất nhốn nháo và hoảng sợ".

NÓNG: Ông Trump áp thuế Trung Quốc 125%, hoãn áp thuế 90 ngày hơn 75 nước 'không trả đũa'

Tổng thống Mỹ Donald Trump đăng trên Truth Social tuyên bố tăng thuế ngay lập tức với Trung Quốc lên 125% và hoãn áp thuế 90 ngày với hơn 75 nước, cũng như hạ thuế đối ứng xuống 10%.