Chính quyền Mỹ dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump không cho thấy bất kỳ dấu hiệu nhượng bộ nào, trong khi Trung Quốc cũng đã không còn đáp trả một cách kiềm chế.

Căng thẳng đối đầu

Tối 7-4 (giờ Việt Nam), thương chiến Mỹ - Trung leo thang nấc mới khi Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa áp thêm 50% thuế lên toàn bộ hàng hóa Trung Quốc nếu Bắc Kinh không rút lại mức thuế trả đũa 34% mà nước này vừa công bố. 

Mức thuế này, nếu được thực thi, sẽ nâng tổng rào cản thuế quan của Mỹ lên tới 104% đối với hàng Trung Quốc - con số đủ để khiến bất kỳ đơn vị nhập khẩu nào cũng phải chùn tay.

Ngay sau đó, Trung Quốc đáp trả không kém phần quyết liệt. Sáng 8-4, Bộ Thương mại nước này tuyên bố "sẽ chiến đấu đến cùng". 

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiếm sau đó cũng khẳng định Bắc Kinh "không chủ động gây rối, nhưng cũng không sợ rắc rối". Giới quan sát nhận định khác với những lần trả đũa có phần kiềm chế trong nhiều tuần qua, Bắc Kinh giờ đã sẵn sàng theo đuổi cuộc chiến đến cùng.

Không dừng lại ở các biện pháp thuế quan "ăn miếng trả miếng" cân xứng với Washington, Trung Quốc còn sử dụng các công cụ kinh tế khác như siết xuất khẩu đất hiếm - nguyên liệu chiến lược trong sản xuất hàng công nghệ cao, đặc biệt nhắm vào những ngành mà Mỹ đang phụ thuộc.

Theo các chuyên gia của Capital Economics, Chủ tịch Tập Cận Bình "dường như tin rằng nền kinh tế Trung Quốc đủ mạnh để chịu đựng bất kỳ đòn đánh nào từ ông Trump". Chính tờ Nhân Dân Nhật báo cũng khẳng định Bắc Kinh đã "tích lũy đủ kinh nghiệm" sau nhiều năm đối đầu với Washington. "Trời sẽ không sập. Kinh tế Trung Quốc đủ lớn và có sức bền để đương đầu với bất kỳ cuộc bắt nạt thuế quan nào từ Mỹ", bài xã luận của tờ báo này nhấn mạnh.

Dữ liệu thương mại phần nào củng cố cho sự tự tin đó. Kể từ sau cuộc chiến thương mại đầu tiên năm 2018, Trung Quốc đã đẩy mạnh chiến lược giảm phụ thuộc vào Mỹ. Tỉ trọng xuất khẩu trực tiếp sang Mỹ trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc giảm từ 19,2% (2018) xuống còn 14,7% (2024). 

Cùng lúc, hàng hóa Mỹ nhập khẩu vào Trung Quốc cũng bị thay thế dần bằng hàng nội địa hoặc từ các đối tác khác, kéo tỉ trọng từ 8,3% (2017) xuống còn 6,3% (2024).

Trên mặt trận công nghệ, Trung Quốc cũng đang vươn lên mạnh mẽ. Huawei - từng là nạn nhân lớn nhất trong cuộc chiến chip với Mỹ năm 2018 - nay đã giới thiệu nhiều mẫu chip mới khiến giới công nghệ bất ngờ. DeepSeek, công ty trí tuệ nhân tạo (AI) hàng đầu Trung Quốc, được đánh giá có thể cạnh tranh với các mô hình ngôn ngữ lớn của phương Tây với chi phí thấp hơn nhiều.

Một yếu tố khác khiến Bắc Kinh thêm vững tin là tình hình trong nước đang dần ổn định sau nhiều năm khủng hoảng bất động sản. Giá nhà tại các thành phố lớn bắt đầu tăng trở lại, niềm tin tiêu dùng cải thiện. Tờ Economist nhận định Trung Quốc đã khéo léo "xì hơi" bong bóng nhà đất đúng vào khoảng lặng giữa hai cuộc chiến thuế quan, tránh được cú sụp đổ đồng thời.

Tuy nhiên, không phải mọi tín hiệu đều tích cực. Dù đã có bước chuẩn bị, nền kinh tế Trung Quốc vẫn đang trong giai đoạn phục hồi và chưa chắc đủ sức gánh toàn bộ tổn thất từ việc mất đi thị trường Mỹ - đối tác thương mại lớn thứ hai. Nhân Dân Nhật báo cũng thừa nhận rằng "thuế quan của Mỹ sẽ có tác động lớn đến Trung Quốc".

Ván cược lớn của ông Trump

Với ông Trump, cuộc thương chiến lần này cũng là một ván cược tất tay. Trước đây, nhiều chuyên gia từng tin rằng ông sẽ tránh đụng vào thị trường tài chính Mỹ - vốn cực kỳ nhạy cảm. Nhưng sau khi ông tuyên bố áp thuế, hơn 6.600 tỉ USD giá trị vốn hóa đã bị "thổi bay" khỏi Phố Wall nhưng Tổng thống Mỹ vẫn không hề dao động.

Chỉ số S&P 500 - đại diện cho các doanh nghiệp lớn nhất nước Mỹ - đã giảm gần 10% so với đỉnh hồi cuối tháng 2. Economist cho rằng sự hỗn loạn tại Phố Wall có thể chỉ là màn dạo đầu cho nỗi đau mà người dân và doanh nghiệp sắp phải đối mặt. Với việc toàn bộ đối tác thương mại lớn cung cấp hàng hóa thiết yếu cho người dân Mỹ đều bị đánh thuế, gần như chắc chắn giá tiêu dùng ở nước này sẽ tăng.

Sau những nỗ lực kiềm chế lạm phát của Cục Dự trữ liên bang (Fed) trong vài năm qua, tỉ lệ lạm phát ở Mỹ đang tiến vững về mốc an toàn 2%. Tuy nhiên, Capital Economics dự báo thuế quan của ông Trump sẽ đẩy lạm phát vượt quá 4% ngay trong năm 2025.

Ngân hàng JPMorgan mới đây cũng hạ dự báo tăng trưởng kinh tế Mỹ năm 2025 từ 1,3% xuống còn -0,3%. Nhiều tổ chức tài chính quốc tế cảnh báo nếu các chính sách thuế quan hiện tại tiếp tục được duy trì, suy thoái là điều khó tránh khỏi.

Dẫu vậy, ông Trump vẫn có lý do để tin vào sức bật của nền kinh tế Mỹ. Tháng 3 vừa qua, nước này tạo thêm 228.000 việc làm - vượt xa kỳ vọng. Chỉ số theo dõi tăng trưởng của Fed Dallas cho thấy kinh tế Mỹ vẫn tăng hơn 2%/năm, cao hơn nhiều so với các nước phát triển khác. Điều này tạo ra một "lớp đệm" giúp ông Trump theo đuổi chiến lược thương mại cứng rắn mà không lo nền kinh tế sụp đổ ngay lập tức.

Cuộc chiến thương mại giờ đã trở thành màn "thi gan" giữa Mỹ và Trung Quốc. Nếu Mỹ trụ vững qua cơn bão thuế quan và thu hút được dòng chuyển dịch nhà máy từ nước ngoài, đó sẽ là một chiến thắng nữa cho ông Trump. Không chỉ khôi phục ngành sản xuất, ông còn kỳ vọng thuế quan sẽ mang về "hàng nghìn tỉ USD" cho ngân sách, giúp cắt giảm thuế và trả nợ công.

Trung Quốc giảm giá nhân dân tệ, chuẩn bị cho thương chiến

Tỉ giá hối đoái đồng NDT chạm mức thấp nhất từ năm 2023 sau khi được ngân hàng trung ương Trung Quốc nới nhẹ, trong khi Hong Kong muốn đa dạng hóa quan hệ thương mại để giảm phụ thuộc vào Mỹ.