Cụ Trương Văn Lương (90 tuổi) được một bạn trẻ dắt qua đường Xô Viết Nghệ Tĩnh (Q.Bình Thạnh, TP.HCM) - Ảnh: DUYÊN PHAN

Trong một nghiên cứu mới đây của GS Trần Thị Minh Đức và ThS Vũ Thị Huệ (trên 500 người dân Hà Nội) thu được như sau: hơn 95% người được hỏi cho rằng khi thấy phong thư dưới đất bên cạnh hòm thư thì sẽ nhặt bỏ vào hòm thư và khi thấy một chiếc áo mới bị rớt khỏi dây phơi thì họ tin rằng mình sẽ nhặt chiếc áo đó treo lên dây.

Tuy nhiên khi tiến hành thực nghiệm thì kết quả lại hoàn toàn khác: có 96,4% người đi qua nhìn thấy phong thư nhưng họ lại không làm gì cả, hoặc đứng đọc rồi bỏ đi, chỉ có 3,6% người đi qua nhặt thư và bỏ vào thùng thư.

Tương tự, kết quả thực nghiệm mà các tác giả thu được là chỉ có 26,6% số người nhìn chiếc áo rơi nên họ nhặt lên và có 73,4% số người bàng quan, thờ ơ với chiếc áo của người khác rơi dưới chân họ.

Phải chăng đó là tâm lý nói hay làm dở, nói một đằng làm một nẻo của một bộ phận người Việt ta?

Đa số người Việt thường trọng chữ tình nên họ có thể nhận thức đầy đủ về việc cần làm nhưng thực tế họ lại không làm như vậy, nhất là những hành vi hằng ngày, những sự việc không quá nghiêm trọng.

Có không ít người thường cho rằng khi giúp người, nhặt của rơi... thì dễ bị hiểu nhầm là người xấu (như ăn cắp), hoặc có thể bị coi là liên lụy, bị ăn vạ. Cũng có người lý giải là mình đang bận không thể giúp, không có mình thì chắc chắn sẽ có người khác đứng ra giúp đỡ...

Thật ra, đó chỉ là một cách biện hộ cho hội chứng “mackeno” (mặc kệ nó). Kiểu sống bàng quan, thờ ơ, vô cảm đó thể hiện sự thiếu trách nhiệm với cộng đồng. Ở những nơi đông người nhất là thành thị, biểu hiện thờ ơ, vô cảm lại diễn ra càng nhiều bởi tâm lý cá nhân muốn tự bảo vệ bản thân mình trước những tác động phức tạp từ phía xã hội. Tâm lý muốn bảo vệ mình quá mức dẫn đến họ thường thu mình lại mà không sẵn sàng có hành động nghĩa hiệp với người cần được giúp đỡ.

Để bớt đi những cách sống bàng quan, vô cảm, cần lan truyền những nghĩa cử đẹp nhằm củng cố niềm tin. Trong mỗi gia đình, nghĩa cử rất nhỏ của cha mẹ như chia sẻ với hàng xóm khi được cậy nhờ, hoặc giúp đỡ người già neo đơn, làm việc thiện... sẽ là tấm gương để trẻ noi theo hơn hàng ngàn lời rao giảng.

Ở nhà trường, cần đặc biệt tăng cường giáo dục kỹ năng sống, thông qua những trải nghiệm thực tế cho học sinh như giúp đỡ người khuyết tật, phong trào thi đua làm việc thiện...

Bên cạnh đó, các phương tiện truyền thông cần làm tốt công tác tuyên truyền ý nghĩa thiết thực của các hoạt động từ thiện, nêu những gương người tốt trong chia sẻ, giúp đỡ người khác để củng cố niềm tin trong cộng đồng.

Các đoàn thể xã hội nên tổ chức thường xuyên các hoạt động hướng vào việc chia sẻ, giúp đỡ những người gặp khó khăn, hoạn nạn cũng như tăng cường tập huấn về kỹ năng sống cần thiết cho thế hệ trẻ, trong đó chú trọng về các kỹ năng giúp đỡ, bảo vệ người khác.