Gà vịt không rõ nguồn gốc xuất xứ (không có đóng dấu của chi cục thú y) được bày bán tại một chợ tự phát ở TP.HCM - Ảnh: Hữu Khoa

An toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) đang là vấn đề bức xúc trong dư luận, Chính phủ cùng các bộ ngành cũng như các địa phương cần có giải pháp quyết liệt để xử lý căn cơ, tận gốc chứ không thể để tình trạng mất ATVSTP ngày càng trầm trọng.

Bà Lê Thị Nga - chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp - đã khẳng định như vậy khi trao đổi với Tuổi Trẻ về các giải pháp căn cơ để hạn chế và tiến tới chấm dứt nguy cơ “con đường từ dạ dày ra nghĩa địa chưa bao giờ ngắn như thế”, “người VN đầu độc người VN”...

* Nhiều ý kiến cho rằng tình trạng mất ATVSTP ngày càng báo động do hệ thống pháp luật hiện hành về lĩnh vực này vừa thừa lại vừa thiếu, còn chồng chéo và không khả thi...?

- Chúng ta có một thói quen là mỗi khi có vấn đề gì ở lĩnh vực nào, lỗi đầu tiên thường quy cho thể chế pháp luật thiếu, chồng chéo.

Tuy nhiên, với lĩnh vực đảm bảo ATVSTP, có thể nói hệ thống pháp luật điều chỉnh đã rất đầy đủ, từ luật điều chỉnh trực tiếp là Luật an toàn thực phẩm 2010 cho đến các luật chuyên ngành liên quan như Luật bảo vệ và kiểm dịch thực vật, Luật thú y, Luật hóa chất, Luật thủy sản, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng... Việc phân định trách nhiệm của các bộ ngành, chính quyền địa phương, người sản xuất hay kinh doanh... cũng đều rất rõ ràng.

* Nhưng vì sao “căn bệnh” mất ATVSTP không những không giảm mà ngày càng trầm trọng hơn, thưa bà?

- Theo tôi, nguyên nhân bao trùm nhất là vẫn còn rất nhiều yếu kém trong tổ chức thực hiện, thẩm quyền chưa đi đôi với trách nhiệm khi có vi phạm. Theo quy định, trách nhiệm quản lý nhà nước ở trung ương thuộc Chính phủ và các bộ trưởng theo từng lĩnh vực phụ trách, tại địa phương là UBND các cấp.

Việc người dân sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm không đảm bảo an toàn là rất đáng lên án, nhưng người đứng đầu chính quyền địa phương không thể không chịu trách nhiệm. Câu hỏi đặt ra là chính quyền cơ sở có biết tình trạng này tại địa bàn mình phụ trách không?

Lẽ nào những cơ sở chăn nuôi dùng chất cấm nằm ngay cạnh trụ sở chính quyền, những cơ sở chế biến thực phẩm bẩn hoạt động công khai, người dân và báo chí đều biết tường tận nhưng chính quyền địa phương sở tại lại không biết.

Nhân viên ban quản lý chợ Thái Bình, P.Phạm Ngũ Lão, Q.1, TP.HCM kiểm tra nguồn gốc rau quả bày bán của tiểu thương - Ảnh: Hữu Khoa

* Có một thực tế là nếu hàng làm ra để xuất khẩu, doanh nghiệp không dám sử dụng chất cấm nhưng vẫn vô tư sử dụng chất cấm trong sản xuất kinh doanh tại thị trường nội địa. Doanh nghiệp nước ngoài cũng rất nghiêm túc chấp hành pháp luật khi ở nước họ, nhưng sang đầu tư kinh doanh chăn nuôi tại VN cũng sử dụng kháng sinh, chất cấm?

- Đây chính là hệ quả tất yếu của việc chúng ta đã buông lỏng quản lý. Việc quy trách nhiệm cho mỗi chủ thể phải tương ứng với thẩm quyền họ được giao.

Quốc hội có thể chất vấn ông bộ trưởng về trách nhiệm trong quản lý việc nhập, sử dụng chất cấm dùng trong chăn nuôi, lạm dụng chất dùng sản xuất thuốc chữa bệnh cho người để dùng trong chăn nuôi.

Tuy nhiên, liệu có nên quy hoàn toàn trách nhiệm cho bộ trưởng về một số trường hợp vi phạm cụ thể tại địa phương trong khi chưa xem xét đến trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền địa phương sở tại.

Chẳng hạn, với các cơ sở sản xuất bún, bánh phở chứa hóa chất độc hại, dùng chất vàng ô để nhuộm măng tươi..., chính quyền cơ sở không thể không chịu trách nhiệm.