Phóng to

Cựu binh Billy Waugh (phải) của MACVSOG nói nhân vật này là giả mạo - Ảnh: MACVSOG

Bộ phim có tên Unclaimed (tạm dịch: Chưa xác nhận) của đạo diễn người Canada Michael Jorgensen sẽ được trình chiếu ở Liên hoan phim tài liệu Hot Docs ở Toronto hai ngày nữa. Bộ phim dài 77 phút kể rằng một cựu lính biệt kích Mỹ có tên John Hartley Robertson đang sống tại một ngôi làng hẻo lánh ở vùng Nam Trung bộ của VN.

Câu chuyện nghe khá ly kỳ qua những lời kể của nhân vật chính. Robertson bị bắt sau khi chiếc trực thăng chở ông bị bắn rơi ở Lào trong một điệp vụ bí mật, rồi ông được trả tự do và cưới một nữ y tá người Việt, người từng chăm sóc ông trong thời gian bị bắt. Robertson lấy tên người chồng đã khuất của cô y tá và hai người có con chung.

Những gút mắc chưa mở

Bộ phim thành hình từ cuộc tìm kiếm của cựu binh Tom Faunce, người khẳng định biết về trường hợp Robertson từ một số người bạn Campuchia nhân một chuyến đi làm từ thiện năm 2008. Theo trang mạng của tờ Hamilton Spectator (Canada), trên phim Robertson vẫn nhớ mình từng là chồng, là cha và là lính Mỹ đến từ Birmingham, bang Alabama của Mỹ. Tuy vậy, cựu binh này hoàn toàn quên tiếng Anh và chỉ nói được tiếng Việt.

Tờ Hamilton Spectator cho biết bộ phim kết thúc với cảnh Robertson gặp lại một cựu binh mà ông từng huấn luyện hồi năm 1960 và cảnh ông đoàn tụ với người chị gái còn sống, bà Jean Robertson Holly. Trên màn ảnh, Robertson trông đầy vẻ cáu kỉnh, hay quên và bị chứng mất trí nhớ. Theo tờ báo, Robertson có dấu hiệu bị thương và khả năng là bị chấn thương não.

Nhóm làm phim đã đưa “cựu binh” Robertson sang Edmonton (Canada) vào tháng 12-2012 để gặp mặt người chị ruột. Theo đạo diễn Jorgensen thì người chị gái 80 tuổi khẳng định: “Ngay khi hai tay tôi chạm vào đầu nó, nhìn thẳng vào trong mắt thì đó chắc chắn là em tôi”.

Cả ông “cựu binh” và người chị đều nói việc kiểm tra ADN không cần thiết vì họ tin là đã tìm thấy nhau. Còn việc kiểm tra ADN với người vợ ở Mỹ và hai đứa con đã bị ba mẹ con từ chối.

Theo báo chí Canada, “cựu binh” Robertson đã quên ngày sinh và thậm chí là tên hai đứa con sinh ở Mỹ của mình nhưng có những cảnh trong phim cho thấy ông lại nhớ khá rõ một số vụ việc. Đạo diễn Jorgensen kể: “Ngay khi ông ta (Robertson) bước vào căn phòng ở Edmonton, ông ta biết đó là Jean (chị gái). Ông ta nói với Henry, chồng bà chị: ồ, tôi nhớ anh làm việc trong một hiệu thuốc”. Quả thật chồng bà Jean có làm ở hiệu thuốc hơn 50 năm.

Tuy nhiên ông Hugh Tran, cảnh sát gốc Việt ở Edmonton, người đi cùng đạo diễn Jorgensen để làm phiên dịch, nói lúc đầu ông vẫn không tin câu chuyện là thật. “Sau lần phỏng vấn đầu tiên, tôi vẫn nghĩ đến 90% khả năng Robertson còn bị mất tích”, ông Tran kể lại.

Theo báo chí Canada, vài ngày sau buổi đoàn tụ trên đất Canada, vợ chồng người chị bị tai nạn ôtô, còn ông Robertson, 76 tuổi, giờ đã trở lại VN.

Phóng to

John H. Robertson trong phim Unclaimed - Ảnh chụp từ màn hình

Nhân vật giả mạo?

Thông tin về “cựu binh” John Hartley Robertson trên bộ phim Unclaimed tuy vậy còn nhiều điểm chưa rõ ràng. Tìm hiểu của Tuổi Trẻ cho thấy trên một loạt diễn đàn và website của các cựu binh Mỹ đã có nhiều cảnh báo về chuyện lừa đảo việc cựu binh John Hartley Robertson còn sống.

Trên trang web của thư viện Quốc hội Mỹ có lưu một văn bản từ văn phòng DPMO của Bộ Quốc phòng, chuyên xử lý các trường hợp tù binh chiến tranh và cựu binh mất tích, nêu rõ về trường hợp “John Hartley Robertson giả mạo” từ ngày 19-2-2009.

Theo báo cáo dài 16 trang này, từ năm 2002 văn phòng DPMO đã nhận được hơn chục thông tin về cựu binh Robertson và không có thông tin nào chính xác. Theo văn bản, cái tên hay được nhắc đến nhất của John H. Robertson là Dang Than Ngoc (hoặc Dang Tan Ngoc).

Cuối năm 2008, ông Ngọc đến sứ quán Mỹ tại Phnom Penh (Campuchia) và được lấy dấu vân tay nhưng sau đó FBI xác định dấu vân tay này không trùng khớp với hồ sơ họ có về cựu binh Robertson đang mất tích.

Theo các phân tích của văn phòng DPMO thì “không có thông tin nào (nhận được) trùng khớp thông tin tiểu sử, hình ảnh cựu binh Robertson. Hầu hết thông tin là giả mạo, hình ảnh của vài cá nhân khác nhau, và một số hình ảnh thậm chí bị chỉnh sửa”.

Theo DPMO, họ đã yêu cầu cung cấp thêm thông tin đáng tin cậy về trường hợp ông Robertson đang ở VN nhưng không có nguồn nào cung cấp được.

Trang web www.macvsog.cc độc lập của một nhóm thuộc Bộ chỉ huy trợ giúp quân sự Mỹ ở VN (MACVSOG) còn nói thông tin về “John H. Robertson đang sống ở VN” là bịa đặt và ông này thực tế là một... người Pháp.

Cựu binh Billy Waugh của MACVSOG nói nguồn tin của ông từ Campuchia khẳng định “cựu binh” Robertson này là giả mạo. Theo ông Waugh, nhân viên của Chính phủ Mỹ ở Campuchia từng thử ADN của nhân vật này và xác định đây không phải là cựu binh Robertson.

Một cựu binh Mỹ khác ở VN là Mark Smith khẳng định từng gặp nhân vật của phim Unclaimed từ năm 1991 và cam đoan đây chỉ là nhân vật giả mạo. Khi đó nhân vật này tự xưng mình là... đại tá không quân John L. Robertson, người cũng mất tích trong chiến tranh VN.

Trang Fakewarriors.org chuyên lật mặt những người giả mạo làm cựu binh cũng trích vài nguồn nói thông tin về Robertson là không chính xác.

Trên trang của tờ Hamilton Spectator, một loạt độc giả cũng đặt dấu hỏi về tính xác thực của câu chuyện. Joe Kicker, một độc giả, viết rằng “thật buồn khi một tờ báo đáng tin cậy đã bị bịt mắt bởi câu chuyện hoàn toàn có thể kiểm chứng trên Google hoặc có thể đơn giản kiểm tra bằng một cuộc gọi điện thoại tới Washington”.

Phóng to

Ảnh cựu binh John H. Robertson từ những năm 1960

Jorgensen từng đoạt giải thưởng cho phim tài liệu

Đạo diễn người Canada Michael Jorgensen từng là phóng viên ảnh trong những năm 1980-1990. Sau đó ông chuyển sang làm một số phim tài liệu cho kênh truyền hình Discovery và National Geographic.

Năm 2003, ông đoạt giải Emmy cho thể loại phim tài liệu về vấn đề đương đại cho bộ phim Battle of the X-Planes nói về cuộc cạnh tranh trong ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ.

Bộ phim tài liệu Unclaimed của Jorgensen dài 77 phút nói về Tom Faunce, một cựu binh Mỹ trong chiến tranh VN, và giờ làm việc truyền đạo với mong muốn giúp đỡ những người gặp khó khăn. Từ thông tin của một số người bạn, Faunce cho rằng mình đã tìm được lính biệt kích John H. Robertson, người bị cho là mất tích trong suốt hơn 45 năm qua.