Nhiều doanh nghiệp địa ốc dù rất tích cực trong việc tìm đất xây dựng nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân để tăng nguồn cung nhưng gặp nhiều khó khăn trong thủ tục hành chính, mong muốn được gỡ vướng để đưa ra thị trường hàng ngàn căn hộ.

Dự án nhà lưu trú "đứng hình" nhiều năm

Hơn hai năm qua, thửa đất rộng 5.082m² tại Khu chế xuất Linh Trung 2 (TP Thủ Đức) ngổn ngang cỏ cây với nhiều máy móc bạc tỉ nằm phơi nắng phơi mưa.

Giữa năm 2022, chủ đầu tư là Công ty Thiên Phát đã tổ chức lễ khởi công dự án nhà lưu trú công nhân, dự kiến đầu tư hơn 400 tỉ đồng để xây hai tòa nhà với 360 căn hộ, đáp ứng nhu cầu sinh sống cho khoảng 1.000 công nhân.

Trái ngược giai đoạn 1 của dự án đã hoàn thành 350 căn, giai đoạn 2 của dự án nhiêu khê hơn khi đến nay vẫn chưa xong thủ tục để xây dựng. Chủ đầu tư đã nhập về nhiều máy móc để chuẩn bị thi công, thậm chí đã làm sẵn các loại giường tầng, cửa căn hộ nhưng đến nay vẫn đắp chiếu.

Dẫn chúng tôi bước vào khu đất với nhiều máy móc hoen gỉ, ông Nguyễn Văn Lợi - tổng giám đốc Công ty Thiên Phát - ngậm ngùi cho rằng lẽ ra trên khu đất này đã mọc lên các tòa nhà tiện nghi cho công nhân khi doanh nghiệp có vốn, có kinh nghiệm và tâm huyết với nhà lưu trú cho công nhân nhưng vì tắc ở các khâu thủ tục nên đành phải nằm chờ.

Cạnh khu đất này, giai đoạn 1 của dự án là khu nhà đang cho người lao động lưu trú với đầy đủ tiện ích, có trường mầm non nhưng giá cho thuê chỉ hơn 2 triệu đồng/căn.

Theo ông Lợi, doanh nghiệp đã bỏ tiền ra để làm các thủ tục PCCC, sửa đổi thiết kế dự án và xin các thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với đất thuê 50 năm nhưng đến nay vẫn còn vướng.

"Chúng tôi làm nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân đều đặt yếu tố xã hội lên hàng đầu để chia sẻ với cộng đồng chứ lãi đâu có bao nhiêu.

Chúng tôi không tiếc đã bỏ ra hàng chục tỉ đồng làm thủ tục nhưng đến giờ hồ sơ chưa xong, đẩy tới đẩy lui, đất đai để không là sự lãng phí ghê gớm, vừa lãng phí nguồn lực của xã hội lẫn niềm tin của nhà đầu tư", ông Lợi kể.

Tắc một khâu, đứng cả quy trình

Dự án nhà ở xã hội Lê Thành Tân Kiên của Công ty Lê Thành tại xã Tân Kiên (huyện Bình Chánh, TP.HCM) cũng đã làm lễ động thổ hoành tráng hơn năm tháng trước nhưng đến nay vẫn vướng thủ tục nên chưa thể xây dựng.

Với quy mô bốn tòa chung cư cao 18 tầng, nếu được xây dựng sớm, 1.445 căn hộ sẽ giúp hàng ngàn người lao động có nhà.

Đây là dự án nhà ở xã hội cho thuê 49 năm, một loại hình căn hộ cực kỳ hiếm trên thị trường, đáp ứng nhu cầu của hàng vạn lao động.

Thế nhưng dù đã tự mua quỹ đất, có sẵn nguồn vốn, chủ đầu tư muốn xây nhà ở xã hội nhiêu khê trong khâu thủ tục. Ông Lê Hữu Nghĩa - tổng giám đốc Công ty Lê Thành - cho hay điểm nghẽn duy nhất là thời gian giải quyết các thủ tục quá chậm.

Đến nay cấp địa phương vẫn chưa duyệt xong đồ án quy hoạch chi tiết rút gọn tỉ lệ 1/500. Ban đầu doanh nghiệp cho rằng dự án có diện tích hơn 2,2ha, song trừ đi lộ giới và hành lang bảo vệ kênh, rạch thì diện tích phù hợp quy hoạch chỉ còn 1,9ha.

Chiếu theo luật, dự án được lập quy hoạch chi tiết theo quy trình rút gọn, việc duyệt quy hoạch này chỉ còn một bước rất gọn.

Tuy nhiên cấp huyện không đồng ý, yêu cầu doanh nghiệp vẫn phải làm hồ sơ theo quy hoạch khiến chủ đầu tư "rất cực khổ" bỏ ra nhiều tháng trời và tiền bạc để làm hồ sơ.

Nhưng khi hồ sơ lên đến Sở Quy hoạch - Kiến trúc mới vỡ lẽ là không cần làm theo quy trình phức tạp đó mà chỉ cần làm quy trình rút gọn như đề xuất của doanh nghiệp!

Sau đó huyện mới phát hành văn bản đến các sở xin ý kiến quy hoạch 1/500, điều mà doanh nghiệp cho rằng lẽ ra cần phát hành sớm hơn hàng tháng trước.

"Chỉ cần xong khâu quy hoạch và một số thủ tục khác, chúng tôi sẽ đẩy nhanh xây dựng dự án, TP có ngay hàng ngàn căn NƠXH", ông Nghĩa nói.

Cần quy trình rút gọn

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nghĩa cho biết theo quy định, khâu chấp thuận chủ trương đầu tư dự án nhà ở xã hội là 45 ngày nhưng doanh nghiệp mất đến năm năm mới xong.

Theo ông Nghĩa, nhà đầu tư chỉ được lợi nhuận 10%, nếu chấp thuận chủ trương đầu tư trong 18 tháng và xây dựng xong trong 18-24 tháng, phương án lợi nhuận đảm bảo.

Còn khi kéo dài các thủ tục lên hàng năm trời, mất đến bảy năm để xong một dự án sẽ phá vỡ phương án tài chính của doanh nghiệp, đem tiền gửi ngân hàng còn sướng hơn.

"Thời gian là tiền bạc, thủ tục càng kéo dài sẽ càng đội thêm chi phí dự án, đó là một sự lãng phí rất trầm trọng", ông Nghĩa nói.

Để đẩy nhanh tiến độ xây dựng, ông Nghĩa đề xuất chỉ cần cải thiện một số khâu trong thủ tục hành chính với quy trình rút gọn, thực hiện song song một số khâu.

Theo đó cần có quy trình với các tiêu chuẩn rõ ràng, quy định rõ thời gian giải quyết của từng đơn vị. Ngoài ra cần có quy trình rút gọn để thực hiện đồng thời nhiều thủ tục cùng một lúc nhằm tiết kiệm thời gian.

Ông Lê Hoàng Châu - chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM - cho rằng điểm nghẽn lớn nhất trong việc thực thi pháp luật đối với quy trình, thủ tục làm dự án NƠXH là sự phối hợp thiếu đồng bộ và đùn đẩy giữa các cơ quan chức năng dẫn đến việc giải quyết thủ tục hành chính đối với dự án nhà ở xã hội rất chậm, mất rất nhiều thời gian, làm nản lòng doanh nghiệp.

Do vậy cần rút ngắn thời gian thực hiện trình tự, thủ tục đầu tư xây dựng dự án NƠXH, trước hết là thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư và phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch...

"Nếu rút ngắn được quy trình, doanh nghiệp sẽ tiết kiệm được thời gian, tiền bạc để nhanh chóng cung ứng ra thị trường các căn nhà ở xã hội, đáp ứng nhanh nhu cầu của người dân", ông Châu nói.

Các cơ quan chức năng cần quyết liệt gỡ vướng

Sở Xây dựng TP.HCM cho hay từ năm 2021 đến nay TP đã đưa vào sử dụng năm dự án nhà ở xã hội với quy mô 2.377 căn, một dự án nhà lưu trú công nhân (hoàn thành một phần) với quy mô 368 căn.

Ngoài ra TP đang thi công bốn dự án với quy mô 2.874 căn, gồm ba dự án nhà ở xã hội và một dự án nhà lưu trú công nhân.

Trong năm 2025, TP dự kiến có bốn dự án hoàn thành với quy mô 2.874 căn và tám dự án khởi công với quy mô 7.945 căn.

Giai đoạn 2021-2025 TP dự kiến hoàn thành và đưa vào sử dụng tám dự án nhà ở xã hội và một dự án nhà lưu trú công nhân với tổng 5.619 căn.

Bên cạnh đó, TP cũng đang xây dựng kế hoạch đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án với ba khu đất do Nhà nước trực tiếp quản lý với quy mô khoảng 3.000 căn.

Theo ông Lê Hoàng Châu, kết quả phát triển nhà ở xã hội tại TP từ năm 2021-2024 quá khiêm tốn, chưa đạt chỉ tiêu đã đề ra.

Chỉ có mười dự án nhà ở xã hội, trong đó sáu dự án đã hoàn thành và bốn dự án đang triển khai với tổng số gần 6.000 căn, chỉ đạt 8,6% chỉ tiêu phát triển 69.700 - 93.000 căn được Chính phủ giao.

Để tăng nguồn cung nhà ở xã hội, nhà lưu trú cho công nhân, ông Nguyễn Văn Lợi cho rằng các cơ quan chức năng phải quyết tâm gỡ vướng cho doanh nghiệp bởi việc thay đổi trong chính sách khiến doanh nghiệp phải làm lại thiết kế, thực hiện lại các thủ tục rất nhiêu khê.

"Nếu các cơ quan chức năng nhiệt tình tháo gỡ vướng mắc trong pháp lý cho doanh nghiệp, chúng tôi sẽ xây nhanh các dự án", ông Lợi nói.

Xoay vốn rẻ cho nhà ở xã hội

Sẽ có thêm 100.000 tỉ đồng vốn trái phiếu chính phủ cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp vay ưu đãi mua nhà trong giai đoạn 2025 - 2030. Cơ hội tiếp cận vốn vay mở ra nhưng cần tăng nguồn cung để người dân có nhà để mua.