07/01/2023 08:58 GMT+7

Thu phí quốc lộ 51: Bộ Giao thông vận tải bất nhất

HÀ MI - ĐỨC PHÚ

Giữa tháng 12-2022, Cục Đường bộ (Bộ Giao thông vận tải) đã đề nghị tạm dừng thu phí ở dự án BOT đầu tư xây dựng mở rộng quốc lộ 51. Tuy nhiên, đến nay xe qua trạm vẫn phải nộp phí.

"Tuyến đường này ngày càng ùn ứ, tắc nghẽn, xuống cấp nhưng vẫn thu phí. Năm rồi, chúng tôi nghe tạm dừng thu phí nhưng rồi đến nay vẫn chưa dừng và chưa biết chừng nào dừng. Ai có thể trả lời thấu đáo câu hỏi này?", tài xế Võ Minh Sơn, thường xuyên đi lại trên quốc lộ 51, bức xúc.

Hai bên tranh cãi nhưng thu cứ thu

Trở lại kiến nghị tạm dừng thu phí, vào tháng 11-2022, Cục Đường bộ báo cáo Bộ Giao thông vận tải rằng đã cùng với Công ty cổ phần Phát triển đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (BVEC, nhà đầu tư BOT) đàm phán nhiều lần về nguồn vốn đầu tư, lãi vay...

Đồng thời, cục tính toán thời gian hoàn vốn của dự án trên vào ngày 9-3-2022 và đề nghị bộ chấp thuận phương án quyết toán hợp đồng chuyển giao quyền thu phí... Và trong thời gian chờ ý kiến chỉ đạo của bộ, cục đề nghị tạm dừng thu phí dự án vào ngày 17-12-2022.

Cục Đường bộ cũng yêu cầu BVEC thanh toán các khoản công nợ của dự án theo quy định, và thực hiện các thủ tục xác lập quyền sở hữu toàn dân với dự án này theo quy định...

Ngay lập tức, BVEC đã có văn bản kiến nghị đến Bộ Giao thông vận tải nêu ra những vướng mắc trong quá trình quyết toán vốn đầu tư. Cụ thể, BVEC cho rằng qua 17 phiên đàm phán kéo dài từ năm 2019 đến nay nhưng vẫn còn nhiều nội dung chưa đạt được đồng thuận, nhất là việc xác định lại thời gian thu phí tạo lợi nhuận cho nhà đầu tư.

Tiếp đó, các ngân hàng với 17 chi nhánh cho vay đã đồng ký đơn gửi lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải kiến nghị không dừng thu phí vì cho rằng BVEC còn dư nợ đến nay hơn 809 tỉ đồng. Việc dừng thu phí sẽ dẫn đến nợ xấu, có thể gây mất vốn nhà nước do có ba ngân hàng tài trợ vốn nhà nước...

Trước những kiến nghị này, lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải đã chủ trì cuộc họp yêu cầu Cục Đường bộ, Ban quản lý dự án 7 khẩn trương rà soát, cập nhật, đàm phán thống nhất với BVEC về thời điểm kết thúc thu phí dự án.

"Cục quyết định việc tạm dừng, dừng thu phí dự án theo thẩm quyền, đảm bảo đầy đủ tính pháp lý, đúng quy định, tránh việc doanh nghiệp dự án thu phí vượt quá thời gian, tuyệt đối không để xảy ra hành vi trục lợi chính sách và hạn chế thấp nhất tình trạng khiếu kiện có thể xảy ra", lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải nhấn mạnh.

Nói về việc đến nay chưa tạm dừng thu phí, ông Đinh Hồng Hà, tổng giám đốc BVEC, cho hay đến nay, thời điểm hoàn vốn chưa chính xác do còn một số tồn tại chưa đồng thuận giữa các bên. Trường hợp cơ quan quản lý nhà nước đơn phương chấm dứt hợp đồng trước hạn hoặc tạm dừng thu phí sẽ có thể xảy ra tranh chấp pháp lý giữa các bên có liên quan.

Trả lời câu hỏi của Tuổi Trẻ đến nay các bên đã thống nhất thời điểm tạm dừng thu phí hay chưa, ông Đinh Hồng Hà nói: "Bộ yêu cầu Cục Đường bộ tiếp tục đàm phán với nhà đầu tư và chúng tôi vừa có biên bản tiếp tục đàm phán để sao cho hài hòa lợi ích giữa các bên, ít nhất là hoàn vốn cho nhà đầu tư. Việc đàm phán vẫn tiếp tục nên hiện tại chưa xác định được thời gian tạm dừng thu phí".

Còn tranh cãi thì nên tạm dừng thu phí

Những tranh luận về thời gian thu phí dự án BOT quốc lộ 51 chưa hồi kết không chỉ ảnh hưởng đến chuyện người dân phải tiếp tục trả phí mà còn ảnh hưởng tới việc đồng bộ hệ thống ETC (trạm thu phí không dừng).

Mới đây, Sở Giao thông vận tải TP.HCM cũng có kiến nghị Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo khẩn trương đầu tư hệ thống thu phí ETC trên quốc lộ 51 nhằm kết nối liên thông vùng.

Ông Bùi Văn Quản, chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP.HCM, nói việc tranh cãi giữa cơ quan có thẩm quyền với nhà đầu tư vẫn chưa có hồi kết thì không biết ngày xưa cơ quan nhà nước có thẩm quyền ký hợp đồng thế nào.

"Tôi đề nghị cơ quan chức năng cần sớm tính toán xác định thời điểm kết thúc thu phí, công khai minh bạch kết quả nhằm tránh chuyện thu vượt quá thời gian, ảnh hưởng đến doanh nghiệp cũng như người dân. Để khách quan cho cả đôi bên, có thể mời cơ quan thanh tra hoặc đơn vị độc lập vào phân định", ông Quản nói.

Trong khi đó, ông Lê Trung Tính, chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô hành khách TP.HCM, nói rằng quan điểm của Cục Đường bộ là tháng 12-2022 dừng thu, nhà đầu tư thì nói chưa đủ, còn Bộ Giao thông vận tải nói về thời gian tạm dừng thì trách nhiệm quyết định thuộc về Cục Đường bộ.

"Trong bối cảnh khó khăn của ngành vận tải, các cơ quan liên quan cần thống nhất tạm dừng thu để tính toán chính xác ngày kết thúc dự án nhằm tránh chuyện thu chồng, thu lấn, thu quá hạn. Khi nào tranh luận xong, chốt được thời gian dừng thu thì tính tiếp, tránh thiệt thòi cho người dân lúc này bởi một khi đã thu quá thời hạn thì rất khó hoàn trả.

Trả lời câu hỏi vì sao đến nay các trạm BOT quốc lộ 51 chưa lắp trạm thu phí ETC, ông Đinh Hồng Hà cho hay BVEC tuyệt đối chấp hành và lắp đặt ngay ETC nhưng hiện nay bộ chưa yêu cầu. Theo ông Hà, BVEC từng ký hợp đồng với đơn vị cung cấp về thiết bị thu phí ETC.

Sau đó, Bộ Giao thông vận tải và Cục Đường bộ cho rằng thời gian thu phí của dự án BOT quốc lộ 51 còn dưới ba năm nên chưa cho phép lắp đặt. "Ở thời điểm hiện nay bộ có chỉ đạo trong thời gian tới, nếu xác định thời gian thu phí dự án còn hơn một năm thì yêu cầu nhà đầu tư phải bắt buộc lắp đặt thu phí ETC. "Khi đàm phán rõ ràng, có chỉ đạo, chúng tôi tuân thủ và sẽ lắp đặt", ông Hà khẳng định.

Bộ Giao thông vận tải từng báo cáo Thủ tướng "năm 2021 kết thúc thu phí"

Ngày 7-12-2020, bộ có văn bản số 12458 gửi Thủ tướng Chính phủ về triển khai hệ thống thu phí đường bộ theo hình thức ETC. Theo đó, dự án mở rộng quốc lộ 51 có chiều dài gần 73km với hai trạm thu phí ở Đồng Nai, một trạm ở Bà Rịa - Vũng Tàu có thời gian kết thúc thu phí dự kiến vào tháng 1-2030 (bao gồm cả bốn năm thu phí tạo lợi nhuận cho nhà đầu tư).

Tuy nhiên đây là theo phương án tài chính ban đầu (khi ký hợp đồng) với dự kiến đến năm 2018 thì cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu sẽ đi vào hoạt động và lấy đi khoảng 60% lượng xe của quốc lộ 51. Trên thực tế, đến thời điểm này, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu chưa khởi công trong khi lưu lượng xe qua quốc lộ 51 tăng nhanh hằng năm. Do đó phương án tài chính ban đầu khác so với thực tế dẫn đến thời gian thu phí của dự án này có nhiều thay đổi. Tại báo cáo này, Bộ Giao thông vận tải cũng cho biết "thời gian thu phí của dự án dự kiến kết thúc trong năm 2021".

Với thời gian thu phí còn ngắn như trên, Bộ Giao thông vận tải báo cáo Thủ tướng rằng thời gian thu phí chưa đến một năm mà phải đầu tư hệ thống ETC hết khoảng 83 tỉ đồng thì sẽ không hiệu quả, gây lãng phí, ảnh hưởng đến phương án tài chính. Do đó, Bộ Giao thông vận tải quyết định không triển khai thu phí ETC ở các trạm trên quốc lộ 51.

Thế nhưng trên thực tế đến nay quốc lộ 51 vẫn còn thu phí và thu phí bằng hình thức thủ công. Quốc lộ này vốn đã quá tải, lại thu phí thủ công đã khiến tình trạng ùn ứ, tắc nghẽn giao thông ở đây càng trở nên nghiêm trọng, nhất là những ngày cuối tuần, lễ Tết.

BVEC từng muốn đầu tư thêm vào quốc lộ 51

Hai năm trước, BVEC báo cáo Bộ Giao thông vận tải cho rằng theo tiêu chuẩn thiết kế cho hợp đồng BOT quốc lộ 51 chỉ khoảng 15.000 lượt xe/ ngày đêm. Tuy nhiên, có thời điểm lượt xe tăng lên hơn ba lần, gây cảnh ùn tắc giao thông nghiêm trọng, hư đường, xả trạm...

Vì vậy, BVEC có văn bản gửi Bộ Giao thông vận tải, Cục Đường bộ Việt Nam đề nghị chấp thuận cho làm 10 nút giao thông là cầu vượt, hầm chui giữa quốc lộ 51 và các đường ngang hay xảy ra tai nạn giao thông, ùn tắc giao thông (hai nút ở địa bàn tỉnh Đồng Nai và tám nút thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu).

Theo người am hiểu, giả sử trong trường hợp được cho phép đầu tư, BVEC nghiễm nhiên được kéo dài thời gian thu phí trên quốc lộ 51, trong khi tuyến huyết mạch này được xem là "gà đẻ trứng vàng" khi đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu chưa khởi công để phá vỡ tuyến độc đạo đến Vũng Tàu của người dân cả nước.

Bộ loanh quanh, đại biểu Quốc hội khó trả lời cử tri!

Từ đầu năm 2022, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã có văn bản đề nghị Bộ Giao thông vận tải cho cử tri tỉnh này biết thời gian kết thúc thu phí trên quốc lộ 51. Thế nhưng đến nay, bộ này vẫn chưa có câu trả lời một cách chính xác, cụ thể.

1. Mới nhất, ngày 5-1-2023, thay mặt Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, bà Huỳnh Thị Phúc, phó trưởng đoàn, ký công văn gửi Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải đề nghị "trả lời dứt điểm" ý kiến liên quan đến việc dừng thu phí trên quốc lộ 51.

Theo đó, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đề nghị trả lời vì sao Cục Đường bộ Việt Nam đề xuất dừng thu phí từ ngày 17-12-2022 nhưng BVEC không tạm dừng mà tiếp tục thu, thậm chí tăng giá thu phí so với trước.

Đồng thời đặt câu hỏi nếu chủ đầu tư không thống nhất thời gian thì Bộ Giao thông vận tải có làm thủ tục chấm dứt thu theo quy định hay không? Đề nghị trả lời cụ thể, không thể trả lời chung chung hoặc trả lời nhưng không thực hiện.

Ngoài ra văn bản của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đề nghị bộ có trách nhiệm giải quyết khắc phục việc quốc lộ 51 kẹt xe, ùn ứ, nhất là vào cuối năm, chuẩn bị đón Tết 2023 khi chưa cho quốc lộ này thu phí ETC mà cũng chưa xác định được thời gian dừng thu phí.

2. Trước đó, đầu năm 2022 Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh cũng đã có văn bản gửi Bộ Giao thông vận tải đề nghị cho cử tri biết thời gian dừng thu phí trên quốc lộ 51.

Tháng 3-2022, bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải có văn bản gửi Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho biết giữa bộ và chủ đầu tư đang đàm phán để thống nhất về thời gian kết thúc thu phí và dự kiến cuối tháng 4-2022 sẽ có thời điểm chính thức.

Tuy nhiên hết tháng 5-2022 thì người dân, cử tri tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu vẫn chưa biết thời điểm chính xác kết thúc thu phí.

3. Tháng 6-2022, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu tiếp tục có văn bản truyền đạt ý kiến cử tri tiếp tục câu hỏi trên.

Tháng 8-2022, Bộ Giao thông vận tải trả lời một cách chung chung rằng do lưu lượng xe (đi qua quốc lộ 51 - PV) thực tế tăng cao so với phương án tài chính trước đây nên thời gian thu phí hoàn vốn sẽ kết thúc sớm hơn so với hợp đồng BOT đã ký. Bộ Giao thông vận tải đã chỉ đạo Tổng cục Đường bộ và BVEC đẩy nhanh thương thảo, đàm phán, xử lý dứt điểm các vướng mắc để ký kết phụ lục hợp đồng điều chỉnh thời gian thu phí.

4. Do cả hai văn bản trên vẫn chưa xác định được thời gian kết thúc thu phí trên quốc lộ 51 chính xác, cụ thể nên ngày 16-9, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu tiếp tục có văn bản để trả lời cụ thể cho cử tri trước kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV. Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu khẳng định nếu trả lời cho cử tri như các văn bản phúc đáp của bộ thì sẽ không nhận được sự đồng thuận của cử tri và nhân dân.

Đáp lại nhiều lần ý kiến, chất vấn, đến tháng 11-2022, Bộ Giao thông vận tải có văn bản trả lời mà theo Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, câu trả lời này không được cử tri và nhân dân đồng tình với nội dung: "Trường hợp chủ đầu tư không thống nhất, Bộ Giao thông vận tải sẽ tiến hành xem xét các thủ tục chấm dứt hợp đồng theo quy định của pháp luật".

ĐÔNG HÀ