Gọi "thu phí" hay "thu tiền", bản chất cũng chỉ là thu khoản chi phí mà người sử dụng dịch vụ phải trả - Ảnh: TTO

Quan trọng hơn, người viết tìm hiểu, tra cứu các quy định pháp luật hiện hành, trong đó có Luật giá năm 2012 theo viện dẫn của Bộ GTVT cũng không tìm ra cụm từ "tiền dịch vụ sử dụng đường bộ".  

"Đánh võng" câu chữ

Trong vòng hơn một năm trở lại, không hiểu vì lý do gì Bộ GTVT cứ loay hoay với "phí - giá - tiền", trong khi bản chất của các "trạm thu phí" BOT hiện nay trên cả nước là thu phí sử dụng đường bộ đối với các phương tiện sử dụng dự án làm mới, cải tạo, nâng cấp đường bộ theo phương thức BOT của các doanh nghiệp. 

Trước đây, để tránh từ "phí", Bộ GTVT đổi tên ‘trạm thu phí" thành "trạm thu giá", đã gây ra sự phản ứng dữ dội trong xã hội. Việc phản ứng này đến mức tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV, ngày 4-6-2018 Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã phải lên tiếng: "Tôi thấy Bộ GTVT cứ quay trở về tên gọi cũ là trạm thu phí vì tên này đã đúng bản chất". Chủ tịch Quốc hội nói rất đúng, "phí" là khái niệm được quy định rất rõ, vừa đúng bản chất, vừa đúng luật. 

Sau khi chủ tịch Quốc hội lên tiếng, các "trạm thu giá" được sửa lại đúng bản chất "trạm thu phí". Mọi việc mới vừa lắng xuống thì Bộ GTVT lại khuấy động dư luận bằng dự thảo thông tư "Quy định về xây dựng, tổ chức và hoạt động của trạm thu tiền dịch vụ sử dụng đường bộ", thay tên "trạm thu phí" bằng "trạm thu tiền". Dư luận lại một phen dậy sóng.

Nếu dự thảo này được thông qua, cũng đồng  nghĩa hơn 80 "trạm thu phí" BOT hiện nay sẽ được mặc áo mới "trạm thu tiền dịch vụ sử dụng đường bộ", nhưng về bản chất không thay đổi.

Quả thật, không hiểu vì sao Bộ GTVT lại thích đổi chữ "phí" thành các chữ khác, hết "giá", rồi đến "tiền", trong khi bản chất người dân vẫn phải trả một khoản chi phí khi sử dụng đường bộ của các dự án BOT.

Luật giá không có cụm từ "tiền dịch vụ sử dụng đường bộ"

Theo giải thích của Bộ GTVT, việc đổi tên "trạm thu phí" thành "trạm thu tiền dịch vụ sử dụng đường bộ" là để phù hợp với quy định của Luật giá năm 2012. Qua kiểm tra, đối chiếu quy định của Luật phí và lệ phí (có hiệu lực từ ngày 1-01-2017) và Luật giá năm 2012, chẳng thấy có cụm từ nào quy định "thu tiền dịch vụ sử dụng đường bộ", như giải thích của Bộ GTVT.

Điều 24 Luật phí và lệ phí quy định chuyển tiếp của Luật phí và lệ phí, đối với các loại phí và lệ phí thuộc danh mục Phụ lục 2 ban hành kèm theo Luật phí và lệ phí được thực hiện theo Luật giá từ ngày 1-1-2017.

Trong Danh mục phí và lệ phí theo Phụ lục 1 và Phụ lục 2 ban hành kèm theo Luật phí và lệ phí đều có quy định về "phí sử dụng đường bộ". Cụ thể:

Tại tại mục 1.1, phần V Phụ lục 1 quy định "phí sử dụng đường bộ". Thẩm quyền quy định mức phí đối với các tuyến đường thuộc trung ương quản lý thuộc Bộ Tài chính, còn HĐND cấp tỉnh quyết định đối với đường thuộc địa phương quản lý.

Đối với các loại phí và lệ phí được thực hiện theo điều khoản chuyển tiếp, từ ngày 1-1-2017, tên gọi "Phí sử dụng đường bộ" trong Phụ lục 2 Danh mục phí và lệ phí, được đổi tên thành "Giá dịch vụ sử dụng đường bộ của các dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh".

Phí sử dụng đường bộ được chuyển sang giá dịch vụ sử dụng đường bộ...

Có lẽ sự lắt léo về câu chữ nằm ở chỗ này. Cùng tên gọi và cả về bản chất là "phí sử dụng đường bộ", nhưng ở Phụ lục 1 vẫn giữ nguyên tên gọi cho đến nay, nhưng ở Phụ lục 2 thì lại được đổi thên thành "Giá dịch vụ sử dụng đường bộ của các dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh" kể từ ngày 1-1-2017.

Về bản chất, cùng là một khoản chi phí phải bỏ ra để sử dụng đường bộ, nhưng cái thì bị điều chỉnh bởi Luật phí và lệ phí, cái lại điều chỉnh bằng Luật giá. Phải chăng đi trên đường bộ "không kinh doanh" thì phải "nộp phí" còn đi trên "đường bộ để kinh doanh" thì phải "trả giá"?

Trong khi đó, cho đến nay thế nào là "dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh", có bao gồm những dự án sửa chữa quốc lộ hay không, cũng chưa được định nghĩa rõ ràng trong luật.

Theo điều 159 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, thẩm quyền giải thích luật là của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Vì vậy, để tránh việc "đánh võng" câu chữ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nên có văn bản giải thích về trường hợp "phí sử dụng đường bộ" theo Luật phí và lệ phí được chuyển tiếp sang Luật giá, nhất là cần minh định có cần thiết phải đổi tên gọi hay "cứ quay trở về tên gọi cũ là trạm thu phí vì tên này đã đúng bản chất", như ý kiến của chủ tịch Quốc hội.

TTO - Các bộ ngành loay hoay đặt đúng tên cho các khoản thu cũng là lúc khơi gợi, "nuôi dưỡng" những bức xúc không đáng có trong xã hội.