​Thu hồi tài sản tham nhũng: Sửa luật và giao quyền

Giao nhiệm vụ mới

Ông Trạc cho rằng cần giao Viện KSND tối cao chủ trì việc thu hồi tài sản cho Nhà nước từ các vụ án tham nhũng. Một khi vấn đề xử lý án tham nhũng không chỉ là điều mà các cấp, ngành cùng quan tâm, cả cử tri cũng liên tục yêu cầu công khai các vụ án tham nhũng để họ theo dõi và giám sát thì “án tham nhũng cũng cần công khai với ngành tòa án, chỉ có gì khuất tất mới không công khai” - ông Trạc nói.

Theo đó, ông Trạc cho rằng khi vụ án tham nhũng được điều tra, khởi tố, viện kiểm sát phân công kiểm sát viên theo cùng vụ án thì cơ quan tòa án cũng cần có thẩm phán tham gia ngay từ đầu để nếu xảy ra vướng mắc về quan điểm, tình tiết vụ án thì có thể xử lý ngay lập tức, tránh tình trạng án kéo dài do bất đồng quan điểm giữa tòa và các cơ quan tố tụng còn lại. Bởi nếu xảy ra bất đồng quan điểm, tòa sẽ trả hồ sơ và thậm chí yêu cầu thay đổi tội danh đối với bị cáo. “Đó là cách tốt nhất để tránh việc kéo dài các vụ án, tránh việc trả hồ sơ và thay đổi tội danh đối với tội phạm có chức vụ”. Mặt khác, khi tòa theo sát được vụ án ngay từ đầu thì việc chủ động trong xác minh, kê biên, thu hồi tài sản tham nhũng sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn.

Vì sao khó khăn khi xác định hậu quả?

Cái khó nhất đương nhiên là trình độ ngày càng cao của những quan tham trong việc che giấu hành vi phạm tội, sử dụng hệ thống quan hệ chằng chịt dây mơ rễ má để tiến hành trục lợi và hết sức tinh vi trong tẩu tán tài sản sau khi tham ô. Đặc biệt là việc dùng những người thân để hợp lý hóa tài sản - điều mà pháp luật Việt Nam hiện chưa có điều khoản cụ thể để ngăn chặn.

Cái khó kế tiếp, theo nhiều chuyên gia, việc xác định hậu quả trong những vụ án tham nhũng gặp rất nhiều khó khăn do phải chờ kết luận giám định (thiệt hại về hậu quả), mà điều này lại không quy định thời gian là bao lâu. Việc không quy định cụ thể về thời gian xác định hậu quả khiến quá trình giám định “bao lâu cũng được” trong khi tố tụng lại có quy định thời gian chặt chẽ, dễ dẫn đến tình trạng vi phạm tố tụng trong những vụ án này.

Ông Dương Ngọc Hải, phó viện trưởng Viện KSND TP.HCM, cho biết trong những vụ án tham nhũng, các kết quả giám định của các cơ quan giám định chênh nhau quá nhiều, gây khó khăn rất lớn cho quá trình tố tụng, nhất là chờ kết quả giám định về tài chính. Ngoài ra, một lý do chủ quan khác trong vấn đề án tham nhũng được ông Hải khẳng định là do “không phải lúc nào cơ quan điều tra cũng thực hiện hết yêu cầu của viện kiểm sát khi trả hồ sơ. Có khi yêu cầu năm việc họ chỉ làm một nửa, viện kiểm sát phải trả yêu cầu điều tra bổ sung nhiều lần làm cho vụ án kéo dài”.

Ông Nguyễn Hòa Bình, viện trưởng Viện KSND tối cao, từng cho biết đã có hướng gỡ rối đối với vấn đề giám định tư pháp, giám định tài chính liên quan đến hậu quả của các hành vi tham nhũng, cụ thể là phải sửa luật. Theo đó, dự thảo Bộ luật tố tụng hình sự sửa đổi đối với tội tham nhũng sẽ không quy định về hậu quả của hành vi, mà chỉ cần xác định hành vi là đủ yếu tố để khởi tố xét xử. Vì vậy, ông Bình khẳng định “việc khởi tố không còn phụ thuộc vào việc giám định nữa”.

Theo đó, dự thảo Bộ luật tố tụng hình sự sửa đổi sẽ phân định tách bạch hành vi tham ô và các hành vi khác như lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ để chiếm đoạt tài sản, trong đó xác định gần 20 hành vi khác nhau. Việc phân định rõ ràng, quy định cụ thể của từng hành vi khác nhau như thế sẽ dễ dàng hơn cho quá trình điều tra, truy tố.

Thiếu tướng Nguyễn Đức Thịnh, cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và tham nhũng (Bộ Công an), cho biết vấn đề thu hồi tài sản trong những vụ án chống tham nhũng hiện vẫn do cơ quan điều tra điều tra, phát hiện và kê biên. “Tuy nhiên, do luật pháp VN hiện hành chưa thống nhất với công ước của Liên Hiệp Quốc về phòng chống tham nhũng nên phải chờ xem sắp tới sửa luật thì có những kiến nghị cụ thể. Chứ như hiện nay thì còn rất khó” - ông Thịnh nói.