Thư cuối năm: Vì trí nhớ bất khả tín…

Nếu phải tìm một hình tượng cho tình trạng công việc của tôi dạo gần đây thì giai đoạn bay bằng của chuyến bay là gần giống nhất. Sau khi vượt qua những không phận đông đúc và những ngọn núi chót vót, máy bay đạt đến độ cao mà nó chỉ có một việc là bay thẳng. Phi công lúc này nhàn hạ, cài bay tự động auto-pilot rồi thì đa phần thời gian là nhìn trời nhìn mây.

Dạo gần đây công việc của tôi bay bằng. Nó đã đạt đến một độ cao êm ái và đang lững thững trôi. Bằng quá nên ít thấy gì đáng kể. Thấy gì cũng thường, cũng nhàm, cũng kể rồi. Tôi định cứ mặc cho những sự kiện, suy nghĩ, kỷ niệm trôi qua, điều nào hay đọng lại thì sẽ viết. 

Giống như giăng một cái lưới cá có những mắt thật rộng, con nào mập thì vướng vào, con nào ốm thì thoát. Năm nay, tôi thả lỏng như vậy trong một quãng kha khá lâu. Đầu óc dần trở nên biếng lười nhưng được cái nhẹ nhàng.

Nhưng những lời của một biên tập viên lâu lâu lại vang lên trong đầu tôi. Chị khuyên tôi phải viết đều và năng ghi chép. Vì lúc cần lục lại, chỉ có ghi chép là nguồn tư liệu đáng tin cậy. Còn trí nhớ thì bất khả tín. Việc ghi chép, tuy hiện tại có thể nhàm, nhưng cần thiết cho tương lai. Đã bao lần đọc lại những dòng năm, mười năm trước, tôi thầm cảm ơn tôi của ngày hôm qua đã biên ra. Nhờ vậy mà giờ, tôi của ngày hôm nay còn chút gì để nhớ.

Kéo mẻ lưới năm 2024 lên, tôi thấy mình không chài được là mấy. Mắt lưới to và hờ hững đã để lọt nhiều. Con mập nhất là cái "nóng".

Với tôi, năm 2024 vừa rồi là năm nóng nhất trong đời. Bạn đọc có thể thấy nhận xét này nghe quen tai, nó tương tự những gì báo đài năm rồi lên tiếng. Nhưng thú thật, tôi không dựa vào tin tức. Tôi dựa vào cảm nhận và trí nhớ (khi nó còn đáng tin) của mình một phần nhỏ, và của Thanh, một người bạn, phần lớn.

Thanh là một người không chịu được máy lạnh. Không khí mát nén trong các đường ống thổi ra làm da cô khô và mũi cô dị ứng. Vợ chồng Thanh sống trong một chung cư ở Sài Gòn. Dĩ nhiên, nhà Sài Gòn thì không thể không có máy lạnh, căn hộ cô ở cũng có hai cái. Nhưng để vậy thôi, chứ hiếm bao giờ đụng tới, nhất là ban đêm. Họ dùng quạt. 

Từ nhỏ đến lớn, số lần Thanh bật điều hòa buổi tối, theo cô nhớ, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhưng năm vừa rồi, vợ chồng Thanh đã ngủ máy lạnh ròng rã tám tháng trời. Chiếc hộp kim loại gắn trên tường từ không đội trời chung trở thành chiến hữu đêm trường. Thiếu nó, cô không ngủ nổi.

Bạn tôi có lý do để tin 2024 là năm nóng nhất. Đầu tiên, cảm nhận trời nóng không ai qua được người sợ máy lạnh. Họ đếm từng đêm mong cho qua cơn nóng. Đêm nào cũng thử chỉ mở quạt, nhưng rồi lăn qua lăn lại cả tiếng mà giấc chẳng thành, nghĩ đến hôm sau công việc không cho phép lơ mơ thiếu ngủ, họ đành bật máy lạnh.

Thứ nữa, Thanh có ghi chép lại.

Theo những ghi chép ấy, ngày nóng đầu tiên là 28 Tết con rồng, đầu tháng hai. Cái lành lạnh quý giá ở miền Nam tan biến sớm, nhường chỗ cho một đợt nóng giữa mùa khô. Thời điểm này, tối nào cũng trên 30 độ. Trời hầm khó chịu, nhưng cũng bình thường, cơn nóng sẽ dịu đi khi mùa mưa đến vào đầu tháng năm. 

Ngặt nỗi, năm rồi mùa mưa đến rất trễ. Những cơn mưa đầu mùa chỉ bắt đầu xuất hiện vào hạ tuần tháng năm, nhưng rải rác và lắt nhắt. Mưa như chảy ra từ một vòi nước khóa hờ, làm trời bỏng rát nhiều tháng trời. Mãi đến tháng tám mới thấy được ở Sài Gòn cảnh tháng sáu trời mưa, trời mưa không dứt.

Nhưng đâu có được như dân gian hay nói, mưa đến đâu mát mặt đến đó. Mưa đều đặn rồi nhưng trời không mát lên là mấy. Thanh cảm nhận rằng nhiệt lượng, sau nhiều cơn nóng dài ngày đã ám sâu vào bê tông thành thị, chỉ được nhả ra chậm chạp cầm chừng. Nhà cô vẫn phải ngủ máy lạnh cho đến cuối năm. (Ở đây, cô dùng hóa đơn tiền điện đã lên hơn gấp đôi để đối chiếu).

Về phần mình, tôi có cùng suy nghĩ - 2024 là năm nóng nhất. Không ghi chép tỉ mỉ chính xác, bù lại, tôi có dịp chu du đây đó và thấy được nhiều điều ủng hộ ý kiến của mình. Ở Pháp chẳng hạn. Sang Pháp năm nay, tôi thấy một thiết bị xuất hiện tràn lan. Vật này, với cư dân nhiệt đới, vốn thân thuộc. Nhưng tôi ít khi thấy sự hiện diện của nó ở đất nước ôn đới này. Giờ thì nó xuất hiện trên tường của mọi ngôi nhà bạn bè thân quyến mà tôi đến thăm. Máy lạnh.

Máy lạnh ở Pháp khác nào lò sưởi ở Sài Gòn! Tôi thắc mắc với các gia chủ. Họ cho tôi biết mùa hè ở Pháp ngày càng không thể chịu nổi. Mười mấy năm trước, khi tôi còn sống ở đây, mùa hè cao lắm là 33°C, họa hoằn lắm mới lên 35°C. 

Giờ thì 40°C là chuyện rất ư bình thường, và kéo dài gần cả tháng chứ không chỉ mươi mười ngày như trước. Tây Âu mà vậy thì Nam Âu - Ý, Hy Lạp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha - còn đến cỡ nào. Thảo nào, cứ đến hè là hạn hán, cháy rừng liên miên.

Nước giàu mà vậy thì nước nghèo còn đến cỡ nào.

Những đợt nóng liên miên và tréo ngoe như năm rồi ta chứng kiến là triệu chứng của biến đổi khí hậu. Thiên nhiên bị xáo trộn sâu sắc nên con người chịu ảnh hưởng sâu rộng. Và dĩ nhiên, dù có chạy đằng trời, hàng không cũng đâu thoát.

Có điều, trước đến giờ, người ta chỉ nhắc về các tác động kinh tế (trời nóng phi cơ đốt nhiều nhiên liệu hơn) hay trải nghiệm khách hàng (ngoài trời nắng đổ lửa thì trong máy bay chẳng dễ chịu gì). Nhưng năm qua, biến đổi khí hậu bắt đầu bị cho là thủ phạm của các tai nạn. Điển hình là vụ của Singapore Airlines hồi tháng năm.

Chuyến bay từ London về Singapore đang đến Myanmar thì gặp phải nhiễu động không khí. Giống như một chiếc xe đang ngon trớn thình lình sụp ổ gà, chiếc Boeing 777 đột ngột rớt xuống 55m. Các vụ nhiễu động thường để lại hình ảnh hỗn mang xơ xác. 

Sau cú rớt, khoang khách là nơi hành lý, thiết bị, thức ăn, rác thải và con người trộn lẫn vào với nhau. Kèm theo là tiếng khóc than ai oán của những người bị chấn thương - không hiếm trường hợp bị hất lên trần rồi giáng xuống sàn. Tuy vậy, những vụ này luôn được xem là sự cố chứ không phải tai nạn vì không có người chết.

Theo cách phân loại ấy, chuyến Singapore Airlines trên được xem là tai nạn. Tai nạn chết người hiếm hoi do nhiễu loạn không khí gây ra.

Tổ bay báo cáo sơ bộ rằng trời đang trong, mây đang tỏ, không có bất kỳ dấu hiệu gì thì bỗng dưng máy bay sập hầm. Dựa vào chi tiết này, các chuyên gia bàn luận. Rằng, trước, dù nhiễu động nặng thế nào cũng gây thương chứ không vong. 

Nay, biến đổi khí hậu đã đạt đến mức mà các hiện tượng tự nhiên không những cực đoan, mà còn khôn lường. Phi cơ tối tân, bay trên mọi thiên tai, giờ cũng không thoát. Thế giới tàn ngày.

Tôi nghĩ nhận xét trên không phải là không có lý. Địa cầu ấm lên làm khí hậu biến đổi là một quá trình không thể vãn hồi. Nhưng thực tại có xám xịt như các chyên gia luận bàn không? Chưa biết. Ít nhất phải chờ công bố kết luận điều tra, thường là vài năm nữa.

Trong khi chờ, tôi nghĩ mình sẽ chọn nhìn vào mảng sáng. Dù gì, máy bay cũng là phương tiện giao thông an toàn nhất, còn chắc cú hơn cả đi bộ. Và nếu bạn tin vào số liệu mà một bài viết trên Tuổi Trẻ Cuối Tuần số 2 ra ngày 12-1-2025 công bố, ta phải đi máy bay mỗi ngày trong suốt hơn 1.000 thế kỷ - 103.239 năm - mới gặp thương vong.

Tiếp là con cá thứ hai trong mẻ chài 2024, "mắc" - vé máy bay quá mắc.

Năm rồi, giá vé máy bay tăng cao. Thật ra, thứ gì năm rồi cũng trở nên mắc mỏ. Nhưng chỗ ngồi trên phi cơ có cú nhảy vượt trội hơn cả. Giá vé có lúc đã gấp đôi so với trước đây, thậm chí ngay cả trong mùa thấp điểm đi lại.

Lý do được biết đến phổ biến của sự việc này là do kinh tế. Suy thoái làm đồng tiền trượt giá so với những mặt hàng hay dịch vụ hàng không như xăng dầu hay bãi đậu. Tuy nhiên, những lần khó khăn trước đây đâu làm giá vé lên giá như vậy. Có một lý do khác: thiếu máy bay.

Phần lớn phi cơ được sử dụng ở Việt Nam và cả thế giới là Airbus A321. Khi bạn bước lên một chuyến bay, khả năng rất cao là bạn đang bước vào một chiếc A321. Loại này thông dụng vì rất linh hoạt. 

Chúng có thể bay những chặng từ nửa tiếng như Sài Gòn - Đà Lạt, Hà Nội - Vinh đến những chuyến 7 tiếng từ Việt Nam đi Nhật Bản hay Ấn Độ. Airbus A321 có hai đời, đời cũ - A321CEO và đời mới - A321NEO. Loại mới NEO này trang bị động cơ của hãng Pratt & Whitney tân tiến, gọn nhẹ nên tiết kiệm hơn đáng kể. 7, 8 năm gần đây, A321NEO được các hãng trong nước mua về nhiều và dần trở thành chủ lực.

Tuy nhiên, không có gì là hoàn mỹ. Động cơ mới của PW này, như mọi thiết bị điện tử mình hạc sương mai mà ta biết, rất dễ hư. Các trục trặc chưa gây ra những sự vụ đáng tiếc, nhưng cũng làm tốn thời gian tiền của. Năm 2024, PW quyết định triệu hồi tất cả động cơ gắn trên A321NEO về để điều chỉnh. Thời gian sửa 6 tháng một chiếc, tất cả các chiếc trên thế giới.

Vắng bóng máy bay chủ lực và không có máy bay mới thay thế, các hãng không thể bay nhiều như trước. Chuyến bay giảm, luợt đi lại có vẻ như không đổi hoặc tăng, thế là giá vé cất cánh theo quy luật cung cầu.

Ban đầu, do thấy lạ, nên tôi vô thức nhớ giá vé mới. Khứ hồi Sài Gòn - Đà Nẵng 5 đến 6 triệu. Khứ hồi Sài Gòn - Hà Nội 7 đến 9 triệu. Khứ hồi Sài Gòn - Singapore 9 đến 12 triệu. Tất cả mới chỉ là vé phổ thông. Sau này không cần nhớ nữa, vì biết được một công thức tóm gọn của một anh bạn: (giá vé ngày thường) bằng giá Tết.

Anh bạn này của tôi là một dân du mục chính hiệu. Cứ có ngày nghỉ là vợ chồng con cái bay đến mọi nơi mà các hãng trong nước có chuyến. Cô con gái chưa đến 13 tuổi nhà anh đã đặt chân đến nhiều nơi mà tôi nghe cũng thấy lạ. Năm rồi, với giá vé "chỉ mua khi buộc phải bay" như lời bạn tôi nói, gia đình anh đã phải tiết chế. 

Nhưng họ tìm ra hướng mới - đi du lịch gần bằng xe nhà hoặc xe đò. Và nhờ về tắm áo ta như vậy mà ái nữ nhà anh giờ đã biết đến Trà Vinh, Sóc Trăng, Châu Đốc, Tây Ninh.