Thông minh và thông minh hơn

Năm 2018 sẽ chứng kiến trí tuệ nhân tạo thông minh hơn, đáng sợ hơn.

Những cái tên ồn ào nhất như nhận diện khuôn mặt, thực tế ảo hay trí tuệ nhân tạo (AI) làm nên những câu chuyện sởn gai ốc. Các công nghệ thông minh sẽ thông minh hơn trong năm 2018, liệu sẽ còn những điều gì khác?

Trí tuệ nhân tạo: điều lớn lao đang chờ

Không có ví dụ nào cho phát triển trí tuệ nhân tạo của năm 2017 hay hơn cô nàng robot Sophia, khiến người ta kinh ngạc lẫn lo sợ. Hay như Google, sau thành công vang dội của phần mềm AlphaGo đánh bại được các kỳ thủ cờ vây trên thế giới, tiếp tục ra mắt AlphaGo Zero, có thể tự học cách chơi mà không cần “nạp” dữ liệu từ con người.

Sang năm tới thì sao? Trí tuệ nhân tạo, mà cụ thể là công nghệ học máy (machine learning) sẽ “tiếp tục tăng tốc, giúp các doanh nghiệp thúc đẩy hoạt động, đưa ra quyết định tốt hơn và cung cấp sản phẩm dịch vụ được cải thiện hoặc hoàn toàn mới” - Paul Sallomi, phó chủ tịch Công ty tư vấn Deloitte, nhận định trong báo cáo Công nghệ, truyền thông và viễn thông năm 2018.

Tuy nhiên, trong năm 2018, giới quan sát cũng đã thận trọng hơn, không quá hào hứng với các nhận định lạc quan như “robot sẽ thay thế con người” mà trái lại, chủ tâm quan sát liệu AI có vượt qua được các hạn chế vẫn còn hiển hiện trong năm 2017 hay không.

Chẳng hạn, dù AlphaGo Zero thông minh đến mức tự học cờ mà lại đủ mạnh để đánh bại luôn được “người tiền nhiệm” AlphaGo và đã được nâng cấp để có thể chơi cờ vua và cờ Shogi của Nhật, song các chuyên gia đặt câu hỏi sao AI cứ mãi chơi cờ? Còn những chuyện lớn lao hơn thì sao?

Cờ vua, Shogi hay cờ vây có cách chơi phức tạp, song luật chơi đơn giản và dù có muôn vàn nước đi và chiến thuật thì mọi thứ suy cho cùng cũng là tính toán, dự đoán được.

Chỉ cần máy tính đủ mạnh là có thể tính được các nước đi khả dĩ. Nhưng các vấn đề trong đời sống thực đâu có đơn giản và diễn ra theo cấu trúc, quy luật như các nước cờ?

DeepMind, bộ phận chuyên phát triển AI của Google, và Facebook nhận thức được hạn chế của AI nên đã đầu tư để máy học cách chơi game chiến thuật StarCraft.

Kết quả trong năm 2017 chưa thật sự khả quan khi AI còn thua xa một tay chơi thường thường bậc trung là con người.

Oriol Vinyals, một nhà nghiên cứu thuộc DeepMind, thừa nhận với trang WIRED là phần mềm của họ vẫn chưa đủ kỹ năng hoạch định và bộ nhớ cần thiết để có thể “vừa bài binh bố trận vừa canh chừng và phản ứng lại các nước đi của đối thủ”.

Nhưng đây lại là các kỹ năng cần thiết để một phần mềm AI có thể ứng dụng vào đời sống. WIRED vì thế kỳ vọng AI học chơi StarCraft và các game chiến thuật tương tự trong năm 2018 sẽ có thể đạt tiến bộ trong năm 2018 và mở ra khả năng đưa AI đi vào cuộc sống “thực chất” hơn.

Ra lệnh bằng giọng nói: sẽ tự nhiên hơn

“Loa thông minh” như Echo của Amazon (với trợ lý ảo Alexa) và Google Home tiếp tục cải tiến và khẳng định đây không chỉ là những thiết bị vô nghĩa trong năm 2017.

Công nghệ nhận diện giọng nói, cho phép con người và máy móc trò chuyện bằng ngôn ngữ tự nhiên, được dự báo sẽ tiếp tục phổ biến hơn trong năm 2018.

Forbes dẫn một báo cáo cho biết trong năm tới, 20% các doanh nghiệp sẽ thêm tính năng ra lệnh bằng giọng nói vào các sản phẩm và hệ thống hiện đang sử dụng bảng điều khiển của họ.

Nhược điểm lớn nhất của công nghệ nhận diện giọng nói là AI chỉ có thể nắm bắt và hiểu mệnh lệnh nếu người dùng nói gần đúng với những gì nó được lập trình.

Tương tự như chuyện “AI chỉ biết chơi cờ”, giới công nghệ kỳ vọng AI sẽ có thể nghe hiểu tốt hơn, và đáp lại “ông chủ” bằng ngôn ngữ tự nhiên hơn trong năm 2018.

Ngoài nhận diện giọng nói, nhận diện gương mặt cũng là công nghệ gây nhiều chú ý trong năm 2017, nhất là khi Apple quyết định gia nhập cuộc chơi với Face ID - tính năng mở khóa iPhone X bằng gương mặt.

Trang tin Startups.co.uk nhận định trong năm 2018, công nghệ nhận diện gương mặt sẽ có thêm nhiều ứng dụng thực tế và cuộc chơi không chỉ có Apple hay Samsung.

Hãng Qualcomm đã sản xuất dòng chip mới hỗ trợ cảm biến hồng ngoại để lập bản đồ gương mặt - bước không thể thiếu trong công nghệ nhận diện gương mặt, trong khi Huawei (Trung Quốc) cũng muốn đưa công nghệ này vào smartphone Honor View 10 của mình. LG cũng đã đăng ký sử dụng công nghệ nhận diện gương mặt của Sensory cho các mẫu máy LG V30, Q6 và G6.

Vì thế, Starups.co.uk lạc quan cho rằng “các bảng quảng cáo và máy bán hàng tự động có thể nhận diện gương mặt người xem sẽ không còn là chuyện trong tiểu thuyết viễn tưởng mà trở thành thực tế”, dù không quên nhắc mặt trái của đồng xu là con người sẽ mất riêng tư hơn nếu gương mặt của họ bị nhiều hệ thống ghi nhận.

“Thực thực ảo ảo” tiếp tục là xu thế

Công nghệ thực tế ảo (VR) và thực tại tăng cường (AR) vẫn được cho là phù phiếm và còn lâu mới đi vào cuộc sống. Song các hãng công nghệ trong năm 2017 cho thấy họ vẫn tin vào tương lai các công nghệ hòa trộn thực ảo và “hư hư thực thực” này trở nên phổ biến, ai cũng xem được dễ dàng như xem video.

Facebook tuyên bố tại hội nghị thường niên F8 hồi tháng 4-2017 về tầm nhìn chiếc kính AR, đeo vào là xóa nhòa ranh giới giữa cái thật và cái ảo do AR tạo ra, thay vì phải nhìn qua smartphone hay các chiếc kính cồng kềnh khác.

Trước khi đạt tầm nhìn đó, Facebook, Snapchat, Google và Apple, tất cả đều đã có bộ công cụ phát triển AR và chọn camera của smartphone làm phương tiện chính để tận hưởng điều kỳ diệu của AR.

Và khi chỉ còn mươi ngày nữa là hết năm 2017, Hãng công nghệ Magic Leap lại tung ra “bom tấn” sau hơn 3 năm chuẩn bị - chiếc kính AR đúng như những gì mà Facebook vạch ra.

Nếu thiết bị xem VR đưa ta chìm đắm vào không gian ảo hoàn toàn, thì kính AR cho phép người dùng thêm và tương tác với các vật thể ảo, từ vật dụng đời thường, các con thú hay nhân vật hoạt hình, được thêm vào không gian thật khi họ nhìn đời qua “hai mảnh đít chai công nghệ cao”.

Vẫn là căn phòng khách nhà ta, nhưng với kính của Magic Leap, ta có thêm vào đó chiếc tivi, một con khủng long biết cử động hay một chậu hoa. Các vật thể ảo ta thêm vào đời thật sẽ ở yên đó mãi mãi, như thể chúng thật sự tồn tại ở dạng vô hình và chỉ hiện ra khi nhìn qua cặp kính “ma thuật”.

Magic Leap chưa công bố giá mà chỉ cho biết sẽ bắt đầu giao hàng “vào thời điểm nào đó trong năm 2018”.

WIRED nhận định VR và AR vẫn sẽ là cuộc đua hấp dẫn với các tên tuổi như Google Glass, Oculus của Facebook và HoloLens của Microsoft, và “công nghệ này rồi sẽ trở thành một thiết bị đeo người chính thống và ai cũng phải có”.

Các hãng công nghệ còn phải giải quyết một thách thức khác: làm sao để AR và VR không phải là trải nghiệm “mình ta với ta”.

Thế giới ảo hay thực ảo hòa trộn hiện tại chỉ hiện ra cho chính người đeo thiết bị AR hay VR, và bài toán đặt ra là làm sao để ta và người khác cùng nhìn thấy một thế giới ảo và cùng khám phá, tương tác với nhau như trong đời thật.

Facebook Spaces, ra mắt hồi tháng 4-2017, đã tiên phong giải quyết bài toán này và các tay chơi khác chắc chắn sẽ tiếp bước.

“Sẽ sớm đến lúc thay vì độc bước trong thế giới AR hay VR, ta sẽ có thêm bạn đồng hành cho những chuyến hành trình này” - chuyên gia thiết kế VR Seth Mach khẳng định với Business Insider.

Hình ảnh thực ảo hòa lẫn khi nhìn qua kính Magic Leap, xu hướng mới của AR.

Mọi thứ đều không dây

Khi Apple tung ra iPhone 7 mà không có jack cắm tai nghe hồi năm 2016, người ta vẫn chưa dám khẳng định đây sẽ là xu hướng mới của các nhà sản xuất smartphone.

Dù hình ảnh rò rỉ mới nhất ngày 21-12 của Samsung Galaxy S9, dự kiến ra mắt năm 2018, cho thấy smartphone đinh của nhà sản xuất Hàn Quốc vẫn chưa chịu tham gia trào lưu “nói không với jack cắm headphone”, song Apple đã có các đồng minh trong năm 2017 như Google Pixel 2, HTC U Ultra và Moto Z của Motorola. Phải chăng những chiếc đinh cuối cùng đã đóng lên cỗ quan tài của jack cắm headphone?

Trang tin công nghệ CNET ngày 15-12 giật tít: “Năm 2018 có thể sẽ mở màn cho cuộc sống không dây nhợ thật sự” với nhiều công nghệ, sản phẩm sẽ ra mắt và giải phóng ta khỏi những dây nhợ lòng thòng như dây tai nghe hay dây sạc, sẽ không phải suốt ngày vất vả ngồi gỡ dây rối.

Tai nghe không dây đã tiên phong, và sắp tới sạc không dây sẽ phổ biến hơn, sau khi Samsung và Apple đã áp dụng cho các dòng smartphone mới nhất của mình.

Nhưng thứ không dây mà ta nói đến thật ra vẫn không phải là... không dây. Đế sạc không dây vẫn phải được cắm vào ổ điện trên tường.

Vì thế, vài công ty như Energous và Ossia muốn tạo ra công nghệ không dây đúng nghĩa hơn: điện sẽ truyền vào thiết bị thông qua sóng radio khắp phòng thay vì phải đặt điện thoại lên đế sạc.

“Chúng tôi muốn ra mắt công nghệ này vào nửa sau năm 2018 - CNET dẫn lời CEO của Ossia, Mario Obeid - Trong giai đoạn đầu, có thể Ossia sẽ tung ra đế sạc dạng ốp lưng, chỉ cần đặt điện thoại vào là sạc được pin và mang đi khắp nơi, không cần phải để yên một chỗ.

Sau đó chúng tôi sẽ tích hợp tính năng này vào ngay chiếc điện thoại hoặc router WiFi để vừa truyền dữ liệu vừa truyền năng lượng sạc pin” .

Phát cuồng vì tiền kỹ thuật số

Cơn sốt tiền kỹ thuật số bitcoin, với giá tăng đến mức vô lý sẽ khép lại một năm 2017 nhiều biến động cho công nghệ gây nhiều tranh cãi này.

WIRED nhận định 2018 sẽ là “năm phát cuồng vì tiền kỹ thuật số” mà trong đó, blockchain, công nghệ xương sống của các đồng tiền kỹ thuật số, sẽ được ứng dụng rộng rãi hơn là chỉ trong ngành công nghệ tài chính (fintech) như năm 2017.

“Tất cả những gì mà bạn có thể lập thành danh sách đều có thể được quản lý bằng blockchain” - WIRED giải thích. Nhiều lập trình viên và các doanh nhân đầy tham vọng đang muốn dùng blockchain để thay đổi cách quản lý quyền sở hữu đất đai, phân phối thuốc.

Những ứng dụng này đã được thử nghiệm và áp dụng trong năm 2017 và sẽ tiếp tục trong năm 2018.

The Next Web cũng cho rằng “cuộc cách mạng blockchain sẽ tăng tốc trong năm 2018” vì công nghệ này, một khi được áp dụng rộng rãi, sẽ biến các hệ thống quản lý tập trung trở thành di sản.

Ngoài ứng dụng tiền kỹ thuật số, hiểu đơn giản là giúp các giao dịch diễn ra nhanh chóng mà không cần thông qua một ngân hàng trung ương như giao dịch thông thường, một ứng dụng tiềm năng khác của blockchain là “hợp đồng thông minh” (smart contract).

Dạng hợp đồng này sẽ lưu trữ thông tin giao dịch giữa bên A và bên B lên hệ thống chung để giám sát, và sẽ tự động thực thi khi các điều khoản được thỏa mãn, giúp giảm chi phí thuê trung gian và tránh được các rủi ro, sai sót do con người gây ra.

Vì lẽ đó, “số trường hợp có thể ứng dụng blockchain để quản lý, nhận diện và bảo mật là vô tận” - The Next Web lạc quan.■